Rapor var önlem yok

Yurdun özellikle Karadeniz kıyılarını etkisi altına alan sağanak yağış sonrası derelerin taşmasıyla birlikte ev ve işyerlerini sel suları bastı, caddeler göle döndü, Samsun’da bir vatandaşımız sel sularına kapılarak hayatını kaybetti. Tüm bu yaşananlar 2020 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün hazırladığı 820 sayfalık “Batı Karadeniz Havzası Taşkın Yönetim Planı” raporunu bir kez daha gündeme getirdi.

Karadeniz’de oluşması muhtemel sel felaketlerine karşı adeta erken uyarı sistemi görevi yapan raporda dere ve sel yatakları tek tek incelendi. Sel bölgesinin toprak yapısı ve oluşturacağı riskler, muhtemel bir sel felaketinde kaç vatandaşın felaketten etkileneceği gibi ayrıntı da raporda yer alıyor. Hafta sonu Karadeniz kıyılarındaki birçok ilimizde yaşanan sel felaketlerine karşı alınması gereken önlemler de ilçe ilçe sıralanıyor.

SELDEN ETKİLENEN ALANLARI RAPORLA KARŞILAŞTIRDIK

Selden etkilenen il ve ilçeleri tek tek inceledik. Raporla karşılaştırdık. Tarım ve Orman Bakanlığı 4 yıl önce hazırladığı raporda tek tek uyarmış. İşte onlardan bazıları:

- Zonguldak’ın Gökçebey İlçesi’nden geçen Agustu Deresi taşkın korum kanalında akmaktadır. 9.5 m genişliğinde 3 m yüksekliğine sahip kanalda, 500 yıllık tekerrürlü taşkın debisi ile yapılan hidro-dinamik model çalışması sonucu yayılım gözlenmektedir. Uzun Ahmetler Caddesi kesişiminden başlayarak Gaziler Caddesi'ne kadar, 500 yıllık taşkın tekerrür debisini geçirecek şekilde duvarların sağ sahilde en az 1 metre yükseltilmesi gerekmektedir. Cumhuriyet ilkokulu'nun yanında yer alan geçiş yapısının 500 yıllık yineleme debisini geçirecek şekilde yenilenmesi gerekmektedir. Agustu Deresi üstünde, 2679. m'de yer alan geçiş yapısının 500 yıllık yineleme debisini geçirecek şekilde yenilenmesi gerekmektedir. Öğretmen Bahri Kılınçarslan Cd. İle dere yatağı kesişiminde (766. m'de) yer alan geçiş yapısının 500 yıllık yineleme debisini geçirecek şekilde yenilenmesi gerekmektedir. Demiryolu ile dere yatağı kesişiminde yer alan geçiş yapısının 500 yıllık yineleme debisini geçirecek şekilde yenilenmesi gerekmektedir.

- Devrek İlçesi Çaydeğirmeni Beldesi yerleşimi içinden geçen Sülükpınarı Deresi akarsu yatağının 130 metrelik bölümünde, her iki sahilde başlayarak kadar, 500 yıllık taşkın tekerrür debisini geçirecek şekilde 3 metre yüksekliğinde Beton Kanal (b=6 m) tipinde ıslah gerekmektedir. Sülükpınarı Deresi üstünde, Yerleşimde (69. m) yer alan geçiş yapısının yenilenmesi gerekmektedir. Sülükpınarı Deresi akarsu yatağının 60 metrelik bölümünde, 500 yıllık taşkın tekerrür debisini geçirecek şekilde duvarların her iki sahilde başlayarak kadar en az 0.5 metre yükseltilmesi gerekmektedir. Çaydeğirmeni Belediyesi paralelinden başlayarak Çaydeğirmeni TOKİ İlkokulu paraleline kadar, 500 yıllık taşkın tekerrür debisini geçirecek şekilde duvarların Sağ Sahil sahilde 0.5 metre yükseltilmesi gerekmektedir.

- Cide ilçesi içinde ‘Tarihi taşkın var ve yerleşim alüvyon sahası içerisinde olduğu için riskli alınmıştır. Alüvyon içindeki nüfus 100'ün üstünde olduğundan riskli alınmıştır.” ibaresiyle bölgenin riskli olduğu vurgulanıyor.

MODEL ÇALIŞMASI BUGÜNÜ GÖSTEDİ MERKEZİNE ULAŞTIĞI TESPİTİ

- Bartın’da yaşanan sel felaketi öncesinde dere suyunun 8 metreyi aştığı ve suların şehir merkezi içerisine ulaştığı bilgisi şu ifadelerle veriliyor: “1000 yıllık taşkın tekerrür debisi ile çalışılan hidrolik model çalışmasına göre akım hızı 3,2 m/s’ye kadar, su derinliği ise 8,1 m’ye kadar ulaşmaktadır. Her iki sahilde taşkın yayılım alanlarının oluştuğu gözlenmiş ve taşkın sularının şehir merkezi içerisinde ilerlediği anlaşılmıştır. Bartın Çayı’nın sol sahilinde taşkın alanı Eski Sokak ve Boğaz Caddesi ile sınırlanmıştır. Kozcağız Deresi’nin sol sahilinde yayılan suların Zübeyde Hanım Caddesi’ne kadar ilerlediği belirlenmiştir. Doğal durum için yapılan model sonuçlarında taşkın alanlarının çok daha geniş olduğu ve aynı zamanda su derinliklerinin de gelişmeli duruma oranla oldukça yükseldiği anlaşılmıştır. Maksimum su derinliği değerleri memba kısımlarında 5-5,5 m, il merkezinde 2,5–3,0 m, mansap kısmında 3,5–4,0 m olarak ölçülmüştür.”

ÇOK RİSKLİ BÖLGELER

Taşkın alanlarının sağlık, çevre, kültürel miras ve ekonomik anlamda en riskli iller sıralandı. Raporda Bartın il merkezi, Bolu Merkez ve Zonguldak’ın ilçeleri Ereğli, Çaycuma, Cide çok yüksek risk seviyesinde olarak belirlendi.

UYGULAMA PERİYODUNA UYULMUYOR

Raporda ayrıca sel felaketlerine karşı acil alınması gereken önlemler de yer alıyor. Bu önlemler “Tedbir önceliği” açısından “Çok yüksek, yüksek, orta, düşük” sınıflandırılıyor. Tedbir önceliği çok yüksek olan illerimiz Zonguldak, Bolu, Bartın illeri yer alıyor. Acil olarak alınması gereken tedbirlerin grubu ise “Yatak düzenleme, erken uyarı sistemi, geçiş yapısı iyileştirme” olarak veriliyor. Uygulama periyodu ise 2019-2023 olarak belirlenmiş ancak son yaşanan sel felaketlerinin ardından bu uygulama periyoduna pek de uyulmadığı görünüyor.