Kazakistan anayasada değişikliğe "evet" dedi

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu, ülke genelinde dün yapılan anayasa referandumunun ön sonuçlarını açıkladı.

Buna göre, 19 milyon nüfuslu ülkede 11 milyon 734 bin 642 kayıtlı seçmenin yaklaşık 8 milyonu (yüzde 68), dün “Kazakistan Cumhuriyeti anayasasına yapılacak değişiklikleri ve ilaveleri kabul ediyor musunuz” sorusunu cevaplamak için sandık başına gitti.

Sandığa giden seçmenin yüzde 77,18’i “evet” oyu kullanırken, yüzde 18,66’sı “hayır” cevabını verdi.

Böylece Kazakistan, 27 yıl aradan sonra “yeni Kazakistan” olarak adlandırılan yeni dönemi başlatmak için ülke tarihinde ikinci kez anayasa referandumu düzenledi.

Referandumda "evet" oyunun çıkması durumunda en son 1995'te kabul edilen mevcut anayasanın 33 temel maddesinin değiştirilmesi ve bu sayede bu yıl ocak ayı başında çıkan kitlesel olaylar sonrası ülkede yönetim sisteminin yeniden inşası hedeflendiği bildirilmişti.

İDAM CEZASI KALDIRILACAK

Yeni anayasa taslağında "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir" olarak değiştirilecek.

İdam cezası tamamen kaldırılacak. Böylece mevcut anayasada terör suçlusu ve savaş döneminde suç işleyenlere istisnai ceza olarak kullanılmasına izin verilen idam cezasına hiçbir şartta başvurulamayacak.

Kazakistan Cumhurbaşkanı görevini sürdürdüğü sürece siyasi partiye üye olamayacak. Söz konusu madde, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları ile üyelerinin yanı sıra hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ile askeri personel için de geçerli olacak.

Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklanacak.

Kazakistan Anayasa Konseyi yeniden Anayasa Mahkemesi olarak kurulacak. 1 Ocak 2023'ten itibaren faaliyete geçirilmesi planlanan Anayasa Mahkemesi 11 hakimden oluşacak ve üyeler, 6 yıllık görev süresi için seçilecek.

PARLAMENTONUN YETKİLERİ ARTACAK

Anayasa taslağında ülkede mevcut süper başkanlık yönetim sistemi son bulacak. Parlamento ise güçlenecek.

Böylece anayasadan devlet başkanının büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırılacak.

Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15’ten 10’a düşürülecek. Bunların 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek. Böylece asamblenin meclise milletvekili atama fonksiyonunun kaldırılmasıyla parlamentonun alt kanadındaki milletvekili sayısı 107’den 98’e inecek.

Kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin genişletileceği mecliste tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.

Ayrıca daha önce büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra söz konusu adayların ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanması gerekecek.

Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişleyecek.

Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili madde eklenecek. Böylece, ombudsman görevi bağımsızlaştırılacak ve görevi boyunca senatonun onayı olmadan tutuklanamayacak.

Öte yandan, yapılacak değişiklikler kapsamında Kazakistan’ı 28 yıl yönettikten sonra mart 2019’da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı'na ilişkin kanun da yürürlükten kalkacak.