Kazakistan, parlamentosu güçlü Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiyor

Tokayev, Parlamento Genel Kurulunda halka seslendi.

Kazakistan'ın siyasi sisteminin kapsamlı yenilenmesi için yeni reform paketini açıklayan Tokayev, reformun ilk önce tutarlı demokratikleşmeyi ve devletin istikrarı ile yönetilebilirliğini sağlamayı amaçladığını bildirdi.

Tokayev'in "yeni Kazakistan" modelini inşa etmeyi hedefleyen reform paketi şöyle:

- Ülkede mevcut süper başkanlık sistemi sona erecek.
- Parlamentosu güçlü cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş yapılacak.
- “Güçlü bir cumhurbaşkanı, etkili parlamento ve hesap verecek hükümet” prensibi öne çıkacak.
- Cumhurbaşkanı, görevde bulunduğu sürece siyasi partiye üye olamayacak.
- Bu kapsamda, Cumhurbaşkanı Tokayev, iktidar partisi Amanat'ın (Nur Otan) genel başkanlığı görevini sonlandıracak.
- Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay Komitesi ve Anayasa Konseyi gibi kurumların başkanları ile üyeleri siyasi partilere üye olamayacak.
- Büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valileri de partilerde üst düzey görevlerde bulunamayacak.
- Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve yarı kamu şirketlerinin yönetimine getirilmesi kanunla yasaklanacak.
- Parlamentonun üst kanadı Senatonun kurulumu değişecek.
- Daha önce 15 senatörün cumhurbaşkanı tarafından atandığı Senatoda bu sayı 10’a düşürülecek. Bunların 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek. Böylece asamblenin Meclise milletvekili atama fonksiyonu kaldırılacak.
- Kanunları kabul etme yetkisi sadece Parlamentonun alt kanadı Mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin genişletileceği Mecliste tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.
- Büyükşehir belediye başkanları ve eyalet valisi adayları ise yerel meclis tarafından dolaylı seçimle belirlenecek.
- Siyasi partilerin kayıt işlemleri kolaylaşacak.
- Partilerin seçime girmesi için toplaması gereken imza sayısı 20 binden 5 bine düşürülecek.
- Ülkede seçim süreçlerine yabancı güçlerin müdahalesini önlemek için yasal düzenleme getirilecek.
- Anayasa Mahkemesi kurulacak ve bunun yanı sıra devlet ile halk arasında iletişim köprüsü görevini üstlenecek Halk Kurultayı oluşturulacak.
- Abay, Jezkazgan ve Jetisu gibi yeni eyaletler kurulacak.
- Söz konusu reformun yürürlüğe girmesi için yıl sonuna kadar 20 kanun kabul edilecek.
- Anayasa’nın 30’dan fazla maddesine değişiklikler yapılacak.

Kazakistan'da sene başında LPG fiyatlarına getirilen zamlar ve sosyoekonomik durumun kötüleştiği gerekçesiyle başlayan protestolar ülke genelinde hükümet karşıtı gösterilere dönüşmüş, binlerce kişi petrol zengini ülkede geçinemediklerini belirterek sistemin değişmesini istemişti. Olaylar sırasında 225 kişi hayatını kaybetmişti. Gösterilerin ardınden eski Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev'in atadığı çoğu kendi aile mensubu kişiler görevden alınarak tutuklanmıştı. Bu arada Kazakistan Parlamentosu, Kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in Güvenlik Konseyi ile Kazakistan Halk Asamblesindeki ömür boyu başkanlık yetkileri kaldıran yasa tasarısını onaylamıştı.