Kazakistan’da 27 yıl sonra referandum: İktidarı halka veren bir sistem kuruyoruz

Referandumda "evet" oyunun çıkması durumunda en son 1995'te kabul edilen mevcut anayasanın 30'dan fazla temel kanunun değiştirilmesi ve bu sayede bu yıl ocak ayı başında çıkan kitlesel olaylar sonrası ülkede yönetim sisteminin yeniden inşası hedefleniyor.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, referandumu iktidar ile halk arasındaki ilişki modeli başta olmak üzere genel olarak büyük değişimler anlamına geleceğini bildirdi.

Tokayev, anayasa referandumu için oyunu başkent Nur Sultan'daki Farabi Öğrenciler Sarayı'ndaki sandıkta kullandı.

HALK ÖNE ÇIKARAN SİSTEM

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev de referanduma ilişkin ulusal televizyon kanalları aracılığıyla halka sesleniş konuşmasında, söz konusu referandumun Cumhurbaşkanının yetkilerini artırmayı değil, iktidardaki denge sistemini güçlendirmeyi ve vatandaşların hakları ile özgürlüklerini korumayı amaçladığını söylemişti. Oy verdikten sonra gazetecilerin sorularını yanıtlayan Tokayev, daha önce anayasa değişikliklerinin parlamento oylamasıyla yapıldığını, bu referandumla anayasa değişikliğinin ilk defa halkın onayına sunulduğunu söyledi. Tokayev, "Bugün ülkemiz için tarihi bir gün. Halkımız önemli bir karara imza atıyor." ifadesini kullandı. Referandumun sonucuna göre anayasada yapılacak düzenlemelerin ülkede büyük değişimler anlamına geleceğine dikkati çeken Tokayev, "Devlet ile halk arasındaki ilişki modeli değişiyor ve insan hakları ön plana çıkıyor. Bu son derece önemli." ifadesini kullandı.

GÜVENLİK ÖNEMLİ GÜNDEM

Tokayev, ülkenin güvenliğine yönelik birçok tehdit bulunduğunu ve bu konuda çalışmalarını artıracaklarını dile getirdi. Bu yıl ocakta ülkede meydana gelen olayları da değerlendiren Tokayev, "Soruşturmalar yetkili merciler tarafından çok dikkatli ve detaylı şekilde yürütülüyor. Her şeyi açık, şeffaf ve son derece profesyonel yapıyoruz. Bu nedenle, uluslararası uzmanların çağrılmasına lüzum yok." dedi.

Tokayev, ocak olaylarında hayatını kaybedenlerin tam listesinin yayımlanacağını belirterek, "Ölenlerin listesi, elbette yayımlanacak ve tüm kamuoyu tarafından bilinecek. Orada devlet sistemini baltalamak isteyen terörist tarafını temsil eden çok sayıda ölü var ancak organize eyleme karışmayan sivil halka haksız eylemde bulunan tüm askeri personel sorguya çekilecek, balistik incelemeler sürüyor." diye konuştu.

DEĞİŞEN ANAYASA MADDELERİ

Anadolu Ajansı’ndan Meriamgül Kussainova’nın haberine göre referandumda halkın oyuna sunulan önemli değişikliklerden öne çıkan başlıklar şunlar:

• Yeni anayasa taslağında "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir" olarak değiştirilecek.
• İdam cezası tamamen kaldırılacak.
• Kazakistan Cumhurbaşkanı, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları, hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ile askeri personel görev süreleri boyunca siyasi partilere üye olamayacak.
• Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerinin yönetimine getirilmesi yasaklanacak.
• 1 Ocak 2023'ten itibaren faaliyete geçirilmesi planlanan Anayasa Mahkemesi, 11 hakimden oluşacak ve üyeler, 6 yıllık görev süresi için seçilecek.
• Mevcut ‘süper başkanlık’ yönetim sistemi son bulacak. Parlamento güçlenecek. Devlet başkanının büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırılacak.
• Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15’ten 10’a düşürülecek. Böylece asamblenin meclise milletvekili atama fonksiyonunun kaldırılmasıyla parlamentonun alt kanadındaki milletvekili sayısı 107’den 98’e inecek.
• Kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin genişletileceği mecliste tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.
• Daha önce büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra söz konusu adayların ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanması gerekecek.
• Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişleyecek.
• Kazakistan’ı 28 yıl yönettikten sonra Mart 2019’da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı kanun da yürürlükten kalkacak.