Kimin çeki karşılıksız kim ödemiyor belli değil

Ekonomist Tunca, karşılıksız işlemi yapılmamasının kaosa neden olduğunu söyledi. Ülkemizde iyi niyetle yapılan bir düzenleme daha yasada sınırlar tam çizilmediği için suistimale neden oldu. Geçen hafta perşembe gecesi kabul edilen çeklerin ibralarının bir ay ertelenmesine ilişkin düzenleme sonrası takas sistemi kilitlenmişti. Ticaret Bakanlığı yayınladığı bir tebliğ ile takas sisteminin açılmasını sağladı. Ancak yarım gün boyunca nakit akışı durma noktasına geldi. İş dünyası STK'ları yetkili mercilere durumu iletti. Bankalarda kriz toplantıları yapıldı. Bu hafta itibarıyla piyasadan gelen bilgilere göre tebliğ de yeterli olmadı. Çünkü yasanın tanıdığı hak uyarınca çekini ödeme gücü olan da çekini ibra etmeme yoluna gitti. Dün BloombergHT'de yayınlanan Sefer Yüksel imzalı habere göre normal zamanlarda yüzde 1-2'lerde seyreden karşılıksız çek oranı yüzde 20'lere çıktı. Sabah Gazetesi Yazarı Dilek Güngör de, dünkü köşesinde konuyu gündeme taşıdı ve Türkiye Bankalar Birliği'nin konuya ilişkin bir toplantı yaptı; bankaların münferit hadiseler dışında müşterilere sahip çıkarak hesapta para varsa ödeme yapılması yoluna gittiğini kaydetti.

YASA YAPMAK OYUNCAK İŞİ DEĞİLDİR

Geçen haftaki haberimizde konuyu özetle sizlere aktarmıştık. Edindiğimiz bilgilere göre, salgın kısıtlamaları yüzünden esnaf ve kapanmak zorunda kalan işletmeler zor durumda kalarak nakit akışları duracağı için haliyle vadesi gelen çeklerini ödeyemez duruma düşeceklerdi. Böyle bir durumda çek alacaklısı da çek borçlusu da genelde birbirine haber ederek karşılıklı anlayış gösterebilirdi. Fakat arada banka olduğu için haliyle resmi olarak çek gününde ibraz edilmezse karşılıksız duruma düşüyor. Çek Yasasının nazikliği münasebetiyle yaşanan mağduriyetleri sizlere zaman zaman aktarıyoruz. Bu durumda kapanma yüzünden ödenemeyecek çekler için karşılıksız işlemi yapılmasın diye bir yasal düzenlemeye gidilmesi için TOBB, Cumhurbaşkanı'na ricada bulundu. Cumhurbaşkanı da iş hayatına yakın ve piyasanın işleyişini bilen biri olarak gerekli talimatı verdi. Ancak ne olduysa yasal düzenlemeyi yapanlar eksik yaptılar. Hatta o gece iktidar milletvekilleri arasından yasanın sıkıntı çıkaracağına ilişkin uyaranlar da oldu. Nihayetinde cuma sabahki hadise yaşandı. Devamında ise yukarıda iki ayrı kaynaktan aktardığımız üzere suistimaller gündeme geldi. Bir işi oynaya oynaya yaparsanız büyükler “oyuncak oynama” derler. İşte bu yasa yapmak da oyuncak işi değildir. Aceleye getirmemek lazım. TOBB, TÜRMOB, Bankalar Birliği, Merkez Bankası gibi kurumlara danışarak, bu tür yasal düzenlemeler noktasından virgülüne kadar tartışarak yapılmalı.

KARŞILIKSIZ İŞLEMİ KALMALIYDI

Yaşanan krizle ilgili sorularımızı yanıtlayan ekonomist Arda Tunca, geçen hafta itibarıyla takas sisteminin açılmasının iyi olduğunu ve nakit akışındaki sorunun çözüldüğünü söyledi. “Günlük çek takası sisteminin yeniden açılması nakit akışlarına nefes verdi ama düzeltme şöyle yapılmalıydı: çeklerin 'karşılıksızdır' ibaresiyle işlem görmesi sağlanmalıydı. Ama icra, iflas takipleri ve ihtiyati haciz kararlarının ertelenmesi gerekirdi” diyen Arda Tunca, en baştan itibaren çıkan hatalı yasal düzenlemeye ilişkin şunları söyledi: “Çeklerin karşılıksız muamelesi görmemesi iş ahlakını bozan bir etki yaptı. Ödeme gücü olan da kanunun arkasına yaslanıp, nasıl olsa karşılıksız işlemi görmeyecek diye ödememe eğilimine girdi. Bankacılık sisteminde tahsil edilememe oranı yüzde 20-30'lara geldi.”

BORÇLAR TARAFI EKSİK KALDI

Söz konusu yasa ile alacaklar tarafında düzenleme yapıldığını fakat bankalara karşı borçlar tarafında hiçbir düzenleme yapılmadığına dikkat çeken Arda Tunca, “Millet tahsilat yapamıyor ama bankaya borcunu ödemek zorunda. Her ne kadar bunlar karşılıksız işlemi görmeyecek dense de kreditörler ödeme yapmayanlara farklı bakacak. İyi ve kötünün ayırt edilemediği bir durumla karşı karşıya kalındı. Bu dönemde kurunun yanında yaş da yanacak. Durumu olmayıp da ödemeyecek olanla, ödeme durumu olup ödemeyen arasında kaotik bir durum var. Dolayısıyla ödeme gücü olanın ödemeyi yapması lazım. Pandemiden olumlu etkilenen sektörler de oldu” dedi.

Çeklerin ibrazları konusunda, “1 Haziran'dan sonra çekler ibraz edilecek. 17'sinde kapanma bitince 13 günde işler mi düzelecek?” diye soran Tunca, “Piyasada bu yasanın yarattığı korku var; ya süre tıpkı işten çıkarma, kısa çalışma vd. gibi ertelenirse diye. Ticaret yapmaktan çekinir hale gelindi” diye konuştu.

BANKALAR LİSTEYE YAZACAKTIR

Bankaların bu çekleri teminatta tutmayı kabul ettiğini fakat 1 Haziran'da birden teminattan düşürdüğünde oluşacak teminat açıkları konusuna dikkat çeken Tunca, kredi kayıtlarında karşılıksız görünmese de bankaların çeklerini ödemeyenleri kayıt edeceğini de sözlerine ekledi. “Müşteriden parayı tahsil edemiyorsun. Banka borcunu kendi cebinden ödüyorsun. Ödemezsen banka vade farkı çalıştırıyor. Temerrüde düşme durumu var” diyen Tunca, bankaların da geçen dönemde aktif rasyosu yüzünden borç verilmeyeceklere borç verdiğini, yüzdürülen kredilerin bir sorun olduğunu, ayrıca 180 günlük karşılık vadesinin haziran sonunda ne olacağı sordu. “Varlık yönetim şirketinin akıbeti ne olacak? Sorunlu kredi problemi var. Bankalar da ilave yük almak istemeyecek” ifadelerini kullanan ekonomist Tunca, geçen haftadan beri süregelen durumun bu şekilde ilerlediğini ancak her an her şeyin yeni bir hale büründüğünü aktardı. Tunca, geçen yılki düzenlemenin (icra iflas ve ihtiyati hacizlerin ertelenmesi) aynısı ile yola devam edilmesi şeklindeki görüşümüze de katıldığını belirtti.