Kovid-19 nedeniyle üç kişiden biri işsiz kaldı

TÜİK 2020 yıllık Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarını açıkladı. Buna göre dar tanımlı işsizlik oranı 0.5 puanlık azalış ile yüzde 13.2 seviyesinde gerçekleşti. Türkiye genelinde işsiz sayısı son 1 yılda (2019-2020) 408 bin kişi azalarak 4 milyon 469 binden 4 milyon 61 bine geriledi.

TÜİK 10 Mart’ta metodolojisini değiştirmiş ve Mart 2021 velilerinde geniş tanımlı işsizlik oranlarına da yer vermişti. Ancak TÜİK 2020 verilerini eski metodolojiye göre açıkladı. TÜİK, açıkladığı 2020 yıllık verilerinde, araştırmanın yapıldığı referans haftasından geriye doğru 4 hafta içinde iş arayanları işsiz sayıyor. DİSK Araştırma Merkezi (DİSK-AR)’ın uluslararası standartları kullanarak TÜİK'in ham verilerini yeniden hesapladı.

TÜİK verilerine göre işgücü son bir yılda 1 milyon 676 bin azalarak 32 milyon 549 binden 30 milyon 873 bine geriledi. İstihdam, 2019-2020 arasında 1 milyon 268 bin azalarak 28 milyon 80 binden 26 milyon 812 bine geriledi. 2019’da 26 milyon 847 bin olan istihdam içinde olup işbaşında olanların sayısı 2 milyon 778 bin kişi azalarak 24 milyon 69 bine düştü.

DİSK-AR’ın Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nün metodolojisinden yararlanarak yaptığı hesaplamaya göre İSE Kovid-19 nedeniyle meydana gelen eşdeğer iş kaybı 3 milyon 728 bin olarak gerçekleşti. 2020’de revize edilmiş geniş tanımlı işsiz ve iş kaybı sayısı (tam zamanlı istihdam kaybı dahil) 12 milyon 115 bin olarak hesaplandı. 35 milyon 199 bin olarak hesaplanan geniş işgücüne göre revize edilmiş geniş tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 34.4 oldu.

İŞGÜCÜNE KATILIM ORANI GERİLEDİ

İşgücüne katılım oranındaki büyük düşüş de devam etti. 2019’da yüzde 53 olan işgücüne katılma oranı son bir yılda 3.6 puan gerileyerek yüzde 49.3’e düştü. Kadın işgücü son bir yılda 918 bin kişi azalarak 9 milyon 768 bin ve erkek işgücü ise 758 bin azalarak 21 milyon 105 bine geriledi. Böylece son bir yılda toplam işgücü yüzde 5.1, erkek işgücü yüzde 2.5 ve kadın işgücü yüzde 8.2 azaldı. Ücretsiz izin uygulamasıyla işbaşında olanların oranı kadınlarda ciddi biçimde azaldı. İşbaşında olanların toplam sayısı son bir yılda yüzde 10.3, erkeklerin sayısı yüzde 6.5 ve kadınların sayısı yüzde 11.5 azaldı.

Kısa çalışmanın ve ücretsiz izin uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte çalışma saatlerinde de düşüş meydana geldi. 2019’da 44.8 saat olan işbaşında olanların haftalık ortalama çalışma süresi, 2020’de 43’e geriledi.

Erkeklerde 2019’da yüzde 17.1 olan geniş̧ tanımlı işsizlik oranı da yüzde 23.5’e, kadınlarda ise yüzde 27.3’ten yüzde 34.8’e yükseldi.

GENÇ İŞSİZLİK YÜZDE 40’A ÇIKTI

Kovid-19 döneminin işgücü piyasalarında yarattığı tahribattan gençler daha fazla etkilendi. Salgından önce 2019 yılı sonu itibarıyla küresel düzeyde genç işsizliği (15-24 yaş) yüzde 13.6 seviyesindeyken salgınla birlikte dünya genelinde her 6 gençten biri işsiz kaldı. TÜİK verilerine göre 2019 yılında 743 bin olan işsiz genç erkeklerin sayısı son bir yılda 66 bin azalarak 677 bine gerilerken işsiz genç kadınların sayısı ise 95 binlik bir azalışla 574 binde 479 bine düştü. Geniş tanımlı işsizlikte ise genç erkek işsiz sayısı son bir yılda 311 bin kişi artarak 1 milyon 341 bine yükseldi. Gerçek genç kadın işsiz sayısı ise son bir yılda 59 bin artarak 934 bin oldu. Böylece genç işsizlik toplamda yüzde 18.8, erkeklerde yüzde 30.2 ve kadınlarda yüzde 5.5 arttı. 2020 yılında erkeklerde gerçek genç işsizliği oranı yüzde 37.8, gerçek genç kadın işsizliği yüzde 46.9 oldu.

Geniş tanımlı genç kadın işsizliği tüm işsizlik türleri arasında en yüksek oranda iken geniş tanımlı genç işsizliği yüzde 41.1 ile ikinci sırada yer aldı. Tarım dışı genç kadın işsizliği ise son bir yılda 0.4 puanlık artışla yüzde 36.1’e yükselerek 2020 yılında üçüncü en yüksek işsizlik türü oldu.

Ağustos 2018’den itibaren istihdamın düşme eğilimiyle birlikte Kovid-19 salgını etkisiyle istihdam kaybı da hızlandı. 2019’da 28 milyon 80 bin olan toplam istihdam son bir yılda 1 milyon 268 bin kişi azalarak 26 milyon 812 bine geriledi. Böylece son bir yılda istihdam yüzde 4.5 azaldı.

İŞBAŞINDA OLANLAR 2.7 MİLYON AZALDI

İstihdamda olup işbaşında olanların sayısında salgının etkisiyle 2020’de düşüş yaşandı. 2019’da 26 milyon 847 bin kişi işbaşında iken, 2020’de bu sayı 2 milyon 7 bin kişi azalarak 24 milyon 69 bine geriledi. Bu durum istihdamda olup işbaşında olmayanlar özellikle kısa çalışma ödeneği ve ücretsiz izin kullandırılan işçilerin durumunu gösterdi.

İşgücüne dahil olmama nedenleri kategorisinde yer alan ve son dönemlerde artış eğiliminde olan ümitsiz işsizler ve iş aramayıp çalışmaya hazır olanların sayısı Kovid-19 nedeniyle artışını sürdürdü. Son bir yılda ümitsiz işsizlerin sayısı 742 bin kişi artarak 1 milyon 369 bine ulaştı. İş aramayıp çalışmaya hazır olanların toplamı ise 3 milyon 949 bine yükseldi. Ümitsiz işsizlerin sayısı genelde yüzde 134.1, erkeklerde yüzde 107.9, kadınlarda yüzde 171 artış gösterdi.

İŞSİZLİKLE MÜCADELE ÖNERİLERİ

DİSK-AR raporunda işsizlikle mücadele için önerilere de yer verildi:

İşten çıkarmalar Kovid-19 süresince kesin olarak yasaklanmalı.

İşsizlik sigortasından yararlanma koşulları ve ödenek miktarı iyileştirilmeli.

Kovid-19 koşullarında işsizlik ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmada ön koşul aranmamalı.

İşsizlik Sigortası Fonu’nun amaç dışı kullanımına son verilmeli.

“Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması” ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37.5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmeli.

Kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışı sağlanmalı.

İşbaşında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmeli.

Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalı.

Güvencesiz çalışma biçimlerine son verilmeli, tüm taşeron işçilerine kadro verilmeli. Kamu taşeron işçileri kamu işçisi olarak kadroya alınmalı.

Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı.

Toplum yararına çalışma programları kapsamında çalıştırılanlar daimî işçi statüsüne geçirilmeli.

Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli.