Kozadan Kumaşa Bursa ipeği

2022 Türk Dünyası Kültür Başkenti Bursa’nın ipeği yeniden dünya vitrinine çıkıyor. Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından bu yıl üçüncüsü düzenlenen “Uluslararası Kozadan Kumaşa İpek Festivali” tarihi Koza Han’da temsili koza alım-satımı ile başladı. Tarihi İpek Yolu‘nun Anadolu’daki son durağı olan, dünya saraylarını süsleyen ipek halı ve kumaşlar üreten Bursa, yaklaşık 2 asır sonra dünyaca ünlü ipeğiyle yeniden vitrine çıkıyor. 15. yüzyılda ipek dokuyan yüzlerce tezgahta günde ortalama 150 kilogram ham ipeğin üretildiği Bursa’da, özellikle Gümrük Birliği’ne girişle birlikte ipek üzerindeki fonların kaldırılmasıyla fabrikalar kapandı, kozaları elde kalan köylüler de dut ağaçlarını kesti.

YERLİ İPEK SADECE BURSA’DA

“Bursa İpeği Yeniden Hayat Buluyor” projesi kapsamında 2015 yılında Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezinin açılması ile başlayan süreçte Osmanlının stratejik ürünü olan Bursa ipeğini yeniden ihtişamlı günlerine döndürüyor.

Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, Osmanlı’ya başkentlik yapmış, uygarlıkların kesişme noktası olan Bursa’nın ‘geleceğini şekillendirmek üzere yola çıkanlara’ ilham veren şehir olduğunu vurguladı. Başkan Aktaş, “Türk kültürünün en önemli değerlerinden olan Bursa İpeğinin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için gayret gösteriyoruz” dedi.

2015 yılında BUSMEK bünyesinde Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi’nin açıldığını hatırlatan Aktaş, “Türkiye’de ilk ve tek olan yerli kozadan yerli ipek sadece Bursa’da üretiliyor. Dut ağacı ekiminden eski ipek atölyelerinin parlak günlerine döndürülmesine kadar, Bursa’da ipekböcekçiliğinin tekrar zirveye taşınmasını hedefliyoruz.” diye konuştu.

BURSA’NIN SOYİSMİ İPEKTİR

Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi Üretim Sorumlusu Mehmet Ünalda, Aydınlık’a şu bilgileri verdi:

“Her şehir yaşıyor, yaşadığı için de bir ismi vardır, ismi varsa soyismi de vardır. İstanbul’un soyismi nasıl Boğaz ise, İzmir’in nasıl Ege ise, Bursa’nın soyismi de İpek’tir. 1991’deki krizden sonra Bursa’daki bütün ipek fabrikalı iflas etti. Bundan sonra da Bursa’da bir hafıza oluşmaya başladı, bu hafıza yıllar ilerledikçe 75 yaşın üzerine çıkmaya başladı. Bu projeye başlamayıp biraz daha zaman kaybetseydik Bursa için ipekle ilgili her şeyi kaybedecektik.

“1810 yılında kurulan ve Osmanlının en büyük fabrikalarından olan Umurbey’deki fabrikayı projenin merkezi haline getirdik. Oranın da üzerinde, dağ yöresinde 16 tane köy okulu tespit ettik, bunlar terk edilmiş okullardı. Milli Eğitim Bakanlığı ile iletişime geçtik ve bu okulların 14 tanesini ipek atölyesine 2 tanesini de kumaş atölyesine çevirdik. Ayrıca büyükşehir belediyesi birimleri de bizimle birlikte seferber oldu, bizi hiçbir konuda mağdur etmediler.

GELENEKSEL ÜRETİM

“9 sene önce seçebileceğimiz iki yol vardı ya modern üretim yapacaktık ya da geleneksel yöntemlerimizi devam ettirecektik. Modern üretimde karşımızda Çin gibi dev bir üretim merkezi vardı, onların damping fiyatları ile başa çıkmak için devlet politikası olması lazımdı fakat ortada hiç üretim olmadığı için kimseye bir şey anlatamazdık. Geleneksel yöntemleri uyguladık ve teknolojimizi bunun üzerine inşa ettik. Şu anki sistemimizde tarladan başlayıp nihai ürün çıkana kadar, elektrikten yalnızca aydınlatma için faydalanıyoruz.

AMELİYAT İPLİĞİNDE DIŞA BAĞIMLIĞI BİTİRECEĞİZ

“Geleneksel yöntemlerle üretimi koruma altına almak için ipeği stratejik ürün haline getirmemiz gerekiyor. İpek proteinlerden oluşur, bu yüzden de bir DNA’sı vardır. Bu DNA insanınki ile neredeyse aynıdır. Bugün dünyada absorbe olmayan ameliyat iplikleri ipekten üretiliyor. Biz de 4,5 yıl önce ameliyat ipliği projesini başlattık, TÜBİTAK ve Uludağ Üniversitesi ile beraber bitirdik. Yaptığımız iplikler TÜBİTAK’ın onayını aldı ve fabrika kurabileceğimiz söylendi fakat lisans alabilmemiz için insan denekler üzerinde denenmesi gerekiyordu. Bunun için de son teknoloji ile donatılmış bir tesise ihtiyacımız vardı. Biz de Bursa Büyükşehir Belediyesi ve Bursa Eskişehir Bilecik Kalkınma Ajansı (BEBKA) ortaklığında bir proje yazdık. Umurbey’de terk edilmiş bir yüzme havuzu var, orayı en son teknolojiyi içinde barındıran bir tesis haline getireceğiz ve ameliyat ipliklerinin prototiplerini üretmeye başlayacağız. Daha önce bu işe girişen firmalar olmuş fakat tez canlı girişimcilerimiz uzun soluklu bu projeyi sürdürememişler. Sadece Ar-Ge çalışmalarımız 4,5 sene sürdü önümüzde de 3-4 senemiz var. Bu olduğunda Türkiye bu sektörde dışa bağımlılıktan kurtulacak ve tarlalardaki dut ağaçlarımızı da koruma altında olacak.”