Kur koruması döviz hakimiyetini kırıyor

Kur korumalı vadeli mevduat uygulaması 20 Aralık gecesi ilan edildi. Kamu bankaları öncü olmak üzere birçok banka bu uygulamayı devreye aldı. Son iki haftadır ise bankalar internet şubeleri ve mobil şubeleri üzerinden de kur korumalı mevduat hesabı açılmasını sağlıyorlar. Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu'nun yılın ilk enflasyon raporundaki sunumunda aktardığına göre bugüne kadar hesaplarda 209 milyar TL birikti. Bunun dövizden TL'ye dönen kısmının ise 4.7 milyar dolar olduğu bildirildi. Başkan Kavcıoğlu, “Bugün 209 milyar liranın yüzde 50’den fazlası 3 ay, yüzde 20-25 civarında 2 ay, 6, 9 ay ve 1 yıla uzanan bir vadeye doğru gidiyoruz.” dedi.

HAFTA HAFTA GELİŞMELER

Merkez Bankası verilerini incelediğimizde, 21 Ocak haftasında TL mevduatların 29.95 milyar lira arttığı görülüyor. Aynı haftada döviz mevduatlarındaki azalış (parite etkisinden arındırılmış) 1.51 milyar dolar oldu. Mevduatlardaki dolarizasyon yüzde 61.4'e geriledi. 14 Ocak haftasında TL mevduatlardaki artış 70.61 milyar lira iken dövizdeki çözülme 1.4 milyar dolardı. 7 Ocak haftasında TL'deki artış 28.21 milyar lira, döviz tarafındaki azalış 2.2 milyar dolar oldu. 31 Aralık haftasında da TL cephesinde 37.42 milyar liralık artış ve döviz cephesinde ise 2.57 milyar dolarlık azalış yaşandı. Buna göre son bir aylık dönemde döviz tarafındaki çözülme 7.68 milyar dolara ulaştı. Aynı dönemde TL mevduatlardaki artış 166 milyar liradan fazla oldu.

İKİ HAFTALIK BÜYÜK TAHRİBAT

Oysa bundan bir hafta önceki tablo tam tersiydi. Kur korumasının açıklandığı 24 Aralık haftasında dahi yabancı para mevduatlardaki artış 1.46 milyar dolar olurken TL mevduatlarda 39.7 milyar liraya yakın çözülme oldu. Elbette bu bir hafta önceki tabloya göre iyimserdi. Çünkü 17 Aralık haftası TL'deki çözülme 60 milyar lirayı aşmış dövize kayış 5.43 milyar doları bulmuştu. Mevduatlardaki dolarizasyon oranı da yüzde 66.4'e yükselmişti. Bu iki hafta özelindeki tahribat çok ağır olurken daha önceki haftalarda bu derece bir beklenti bozulması söz konusu olmamış döviz mevduatlarındaki artış sürmekle birlikte TL tarafında da artış oluyor, dövizden sağlanan getirinin borsa tarafında değerlendirildiği görülüyordu. Anca 17 Aralık ve 24 Aralık haftaları kur krizinin yaşandığı dönem oldu. TL'den ciddi bir kaçış yaşandı. Söz konusu iki haftada TL mevduatlarda 100 milyar liralık bir düşüş oldu. Döviz hesaplarındaki artış ise 6.9 milyar doları buldu. Kur koruması sayesinde geçen bir aylık dönemde 21 Ocak itibarıyla 17 Aralık haftası öncesine ancak dönebildik.

1.3 MİLYAR DOLARI KAÇTI

TL mevduatlardan kaçış dövize yönelişin dışında sistem dışına ne kadarlık bir tutarın çıktığını bilemiyoruz. İzlenebilen dolarizasyonun yanında bir de yastık altı altın ve döviz kısmında da ciddi bir miktar olduğu tahmin ediliyor. Finansal sistem dışındaki efektif veya altın tasarruflarının da kur koruması sayesinde sisteme girmesi önem taşıyor. Çünkü Merkez Bankası verilerinden izlediğimiz üzere hisse senedi ve devlet iç borçlanma senetlerinden yabancı çıkışı haftalardır az tutarlarda da olsa devam ediyor. Kur şokunun yaşandığı 17 Aralık 2021 haftasından 21 Ocak 2022 haftası da dahil olmak üzere son 1.5 ayda hisse senetlerinden 1.1 milyar dolarlık net yabancı çıkışı oldu. Aynı dönemde devlet iç borçlanma senetlerinden net çıkış da 282 milyon doları buldu.

KUR KORUMASI ENFLASYON RAPORUNDA

Merkez Bankası'nın enflasyon raporunda belirttiği üzere kur korumalı sistemin esası tasarruf sahiplerinin TL cinsi varlıklara yönelmesini teşvik etmeye ve Türk lirası cinsinden getiri sağlarken kur farkından doğabilecek kayıpların kamu tarafından telafi edilmesine dayanıyor. Bu uygulamayı tamamlayıcı olarak, zorunlu karşılık uygulamasında likidite imkanlarını arttırıcı değişikliklerle bankaların yeni ürünlere yönelmesi teşvik ediliyor. Getirilen destekler ile bankacılık sistemindeki toplam mevduat/katılım fonu içinde Türk lirasının payının artırılması ile finansal istikrarın desteklenmesi amaçlandı. Raporda yer alan bilgi notunda şu görüşlere yer verildi: “KKH (kur korumalı hesap) uygulaması bir bütün olarak, sistemdeki döviz likiditesinin verimli kullanılmasını, banka bilançolarının iyileşmesini ve Merkez Bankası rezervlerinin güçlenmesini destekleyici niteliktedir. Türk lirasına dönüşümün sağlanması ve beraberinde Türk lirasının istikrar kazanması HMB (Hazine ve Maliye Bakanlığı) destekli uygulamanın bütçeye getirebileceği potansiyel yükü sınırlandırmaktadır. Kur korumalı TL mevduata dönüşüm karşılığı olarak TCMB’nin döviz satın alıyor olması Merkez Bankası bilançosunu uygulama kaynaklı kur riskine karşı korumaktadır.”

LİRALAŞMA STRATEJİSİ NEDİR?

Merkez Bankası enflasyon raporunda “Liralaşma stratejisine” ilişkin bir nota da yer verdi. Notta şu bilgiler yer aldı:

• Liralaşma stratejisi yeni finansal ürünler, teminat çeşitlendirilmesi ve likidite yönetimi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler vasıtasıyla, Türk lirasının sistemdeki kullanımını merkeze alan bütüncül bir yaklaşımla oluşturulmaktadır.
• 2021 yılı Aralık ayında yabancı para ve altın mevduatların TL’ye dönüşümü desteklenerek, TL mevduat tercihinin güçlenmesi yönünde önemli bir adım atılmıştır. Devreye alınan bu uygulama birinci ayında banka bilançolarındaki TL payını arttırırken fonlama vadesini uzatmıştır. Uygulama banka bilançolarını güçlendirerek finansal istikrarı artırıcı bir sonuç doğurmaktadır.
• Önümüzdeki dönemde fonlama yapısında Türk lirası cinsinden kıymetlerin teminat olarak kullanımını ve talebini artırıcı ek adımların atılması planlanmaktadır. Ayrıca, TCMB tarafından sağlanan Türk lirası fonlama karşılığı alınan teminatlarda döviz cinsinden teminatların payının azaltılması gündemdedir.
• Reeskont kredilerinin yalnızca belirlenen Türk lirası cinsi harcama alanlarında kullanımına izin verilerek, Merkez Bankasının fonlaması kaynaklı yabancı para talebi oluşmaması ve reeskont kredilerinin amacına uygun değerlendirilmesi sağlanmıştır.
• Salgın önlemleri kapsamında, 2020 yılı Haziran ayında ilan edilen yatırım taahhütlü avans kredisi uygulaması ile, verimliliği yüksek, ithalatı azaltan ve ihracatı destekleyen sektörlerdeki yatırımlar uzun vadeli Türk lirası kredilerle desteklenmektedir. Potansiyel üretim artışını destekleyen ve bu artışa Türk lirası ile finansman sağlayan uygulamalar, liralaşma stratejisinin asli unsurunu teşkil etmektedir.
• TCMB, stratejisini bütüncül bir şekilde devreye alarak birey, firma, banka ve diğer tüm finansal kuruluş bilançolarındaki Türk lirası ağırlığının artırılması doğrultusunda elindeki araçları finansal istikrardan ödün vermeden kullanmaya devam edecektir.