Kuryeler tehlikeli meslek statüsü istiyor: ‘Bir gün benim de ölüm haberim yapılacak’ 

İnternetin hayatımıza girmesi, “hızlı” olmanın öneminin hayatımızın ortasına oturması, değişen işçi işveren ilişkileri her geçen gün yeni bir kavram çıkarıyor karşımıza. İşçilik yerini kendi hesabına çalışmaya bırakıyor. Ayrım yapmak zorlaşıyor. “Esnaf kuryeler” bunun en gözle görülür örneği. Özellikle Kovid-19 salgınıyla beraber biz evlerimizdeyken sokaklarımız pembe, turuncu, mor ceketli kuryelerin giydirilmiş motorlarıyla doldu. Ancak işin rengi, o ceketlerden farklı. Hız ve performans baskısı, sürekli artan giderler azalan gelirler, art arda gelen kurye ölümleri… Moto kuryeler bugün tehlikeli meslek statüsünde değerlendirilmek istiyor, sendikal hakları için mücadele veriyor.

Kuryelerin sorunlarını araştırmak, tespit etmek, raporlamak ve farkındalık yaratmak için faaliyet yürüten Kurye Hakları Derneği, “2022 Moto Kurye Ölümleri Raporu”nu yayınladı. Önerilerin de sıralandığı rapora göre, 2022’de en az 58 kurye hayatını kaybetti. 2021 yılında 30 kurye hayatını kaybetmişti. Bu durum, ölümlerin ikiye katlandığını gösterdi.

Raporun önsözünü Pamukkale Üniversitesi Araştırma Görevlisi Erkan Kıdak yazdı. Daha önce “Kargo Taşımacılığında Kendi Hesabına Çalışma Aldatmacası Esnaf Kurye Modeli” makalesiyle Türkiye’de bu konuda ilk bilimsel çalışmaya da imza atmış olan Kıdak, bu modelin çok boyutlu bir güvencesizleştirme yarattığına dikkat çekti. Kıdak, “Güvencesizleşmenin boyutu yalnızca iş hukukuyla da sınırlı değil! İşçi statüsünde olmama nedeniyle esnaf kuryeler sosyal güvenlik şemsiyesi altına girmekte de zorlanıyor. İşçi statüsünde olmamaları nedeniyle yasalara göre kurulu bulunan bir sendikaya üye olma hakkı da bulunmuyor.” ifadelerini kullandı.

DENETİM ÖNEMLİ

Hayatını kaybeden kuryelerin büyük çoğunluğunu gençler oluşturdu. 4’ü, 17 yaşında 7 çocuk; 19-27 yaş aralığında 26 genç, 28-50 yaş aralığında 22 yetişkin ve 58 yaşında 1 kişi hayatını kaybetti. Yaşamını yitiren kuryelerin yüzde 58’i restaurant kuryesi; yüzde 42’si de esnaf kuryeler oldu.

Mahalle aralarındaki çiğ köfteci, dönerci gibi küçük esnafı temsil eden “restaurant” kategorisinde de ölümlerin yüksek olduğuna dikkat çekilen raporda, denetimlerin etkin yapılması gerektiği belirtildi.

KURTLAR SOFRASI

Öte yandan, güvenli bir çalışma modelini ifade etmeyen esnaf kurye sistemi de adeta “kurtlar sofrası”. Ne kadar teslimat o kadar para! Kuryelerin 10-14 saate uzayan çalışma saatleri olduğuna dikkat çekilen raporda şu ifadeler yer aldı:

“Prim ve bonusları yakalamak için zamanla yarış, tüm giderler kuryeye ait olduğu ve hayat pahalılığı ile baş etmek için tüm riskleri üstlenme, ÖTV yüksek ve ekipmanlar pahalı diye kalitesiz ekipmanlar ile çalışmayı göze alma vb. Esnaf kuryeler birçok konuda olduğu gibi işçi güvenliği ve sağlığı noktasında da yalnızlaştırılmakta ve kendi kaderlerine terk edilmektedir. Bir kurye, bunu ‘Bana göre esnaf modeli kaldırılması gerek ya da bir çözüm bulunması lazım kaza yapıyorsun sorumluluk alan yok. İş ortağımız deyip tüm sorumluluğu kuryeye yıkıyorlar.” cümlesi ile ifade etmektedir.”

ÖLÜM KORKUSU

Raporda, kurye ölüm haberlerinin diğer kuryelerde ölüm korkusu yarattığı belirtildi. Kuryelerin bu korkuyu paylaştığı mesajlara yer verildi:

• “Abi bir gün benim resmimi de o çerçeveye koyacaksınız haber yapacaksınız diye çok korkuyorum.”
• “Her sabah eşimle çocuklarımla helalleşerek işe başlıyorum ne olacak bu işin sonu hiç bilmiyorum.”
• “Kuryeler paket atmıyor cenazeler sebebiyle her gün bir meslektaşımızı toprağa veriyoruz. Yeter artık buna sebep olan herkesin Allah belasını versin. Cezalar ağırlaştırılsın biz ölmek istemiyoruz. Çok korkuyorum bir gün benim de burada haberim yapılacak diye.”