Kutup tarihinin en büyük ozon deliği açılıyor
Arktik'teki mevcut seyrelme, 1997 ve 2011'de kaydedilen daha küçük delikleri aşacak gibi görünüyor.
Ozon tabakasının Kuzey Kutbu'nun üzerindeki kısmında bir delik açıldı ve öyle görünüyor ki bu delik, bölgede kaydedilen en büyük delik olacak.
NASA'nın Ozone Watch (NASA Ozon İzleme) programının uydu verileriyle oluşturulan Arktik Yarım Küre haritaları, deliğin geçen yılın sonundan bugüne kadar büyüdüğünü gösteriyor.
Delik, önümüzdeki haftalarda kırılacak ama öncesinde Kuzey Kutbu'ndaki ozon tabakasının incelmesinde yeni bir rekor kıracak gibi görünüyor.
Nature'a konuşan Alman Havacılık ve Uzay Merkezi'nden atmosfer bilimcisi Martin Dameris, "Bana kalırsa, Arktik'te ilk defa gerçek bir ozon deliğinden bahsedilebilir" dedi.
Ozon tabakası, Dünya stratosferinde bulunan ve Güneş'ten gelen morötesi ışımanın bir kısmını emen koruyucu bir kalkan. Ozon tabakası olmasaydı gezegende herhangi bir şeyin hayatta kalması neredeyse imkansız olurdu.
Antarktika'da, ozonun kalınlığı mevsime göre değişiyor. Dondurucu kışlar, yüksek irtifa bulutlarıyla on yıllardır atmosferde kalmayı sürdüren ve ozona zarar veren kloroflorokarbonları (CFC) bir araya getirerek ozon tabakasının incelmesine yol açıyor.
Havanın genellikle daha sıcak olduğu ve yüksek irtifa bulutları oluşturmadığı Kuzey Kutbu bölgesi ise farklı.
Bu yıl, alışılmadık derecede soğuklar ve güçlü rüzgarlar Kuzey Kutbu'nda bir "kutup girdabı" oluşturdu. Bu girdap, Grönland'ın yaklaşık üç katı büyüklüğünde bir ozon incelmesine yol açan çok soğuk koşulları yarattı.
Mart ayında, Kuzey Kutbu'ndaki araştırmacıların gönderdiği hava balonları tabakanın çekirdeğindeki ozonda yüzde 90 oranında düşüş bildirdi.
Bilim insanları, sırada ne olacağını görmek için izliyor ve bekliyor ama Arktik'teki bu yeni ozon tabakası incelmesi 1997 ve 2011'de kaydedilen daha küçük delikleri aşacak gibi görünüyor.
Almanya'daki Alfred Wegener Enstitüsü'nden atmosfer bilimcisi Marcus Rex, Nature'a konuştu ve Arktik ozon deliğinin insan sağlığını tehdit etmediğini ama gelecek ay boyunca daha kalabalık bölgelere sürüklenme ihtimali olduğunu söyledi. Rex böyle bir durumda daha fazla güneş kremi kullanılmasını tavsiye etti. (Ozon tabakasının incelmesi bizi Güneş'ten gelen daha fazla ultraviyole radyasyona maruz bırakarak güneş yanığı ve cilt kanseri olasılığını artırıyor.)
Geçen ay ozon tababakasıyla ilgili iyi haberler gelmişti. Bir çalışma, Güney Yarım Küre'deki deliğin, CFC'lerin kullanımını yasaklayan 1987 tarihli uluslararası anlaşma "Montreal Protokolü" sayesinde önemli ölçüde küçüldüğünü tespit etmişti.
Çalışmayı, ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi'nde (National Oceanic and Atmospheric Administration, NOAA) çalışan ve Colorado Boulder Üniversitesi'nde misafir CIRES (Çevre Bilimleri Araştırmaları İşbirliği Enstitüsü) araştırmacısı olan Antara Banerjee yönetti.
The Independent'a konuşan Banerjee, "Ozon deliğinin oluşmasına neden olan ozon inceltici maddelerin emisyonları (sprey kutularından ve soğutuculardan gelen CFC'ler) Montreal Protokolü sayesinde 2000 yılı civarında azalmaya başladı." ifadelerini kullandı.
