Kuzey Kutbu’nda rekabet

Kuzey Kutbu’nun 8 egemen ülkesi olan Kanada, Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç, Rusya, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile Çin’in arasında geliştirdiği temas son dönemde artmış durumda. Norveç, İzlanda ve İsveç'te bilim ve uydu tesisleri kuran Çin, seyir deneyimi sağladığını kabul ettiği kutup bölgesine 10 bilimsel keşif ekibi gönderdi. Bunun yanı sıra Çin, Kuzey Kutbu için buzkıran filosunu genişletti ve Deniz Kuvvetlerine bağlı gemilerini yolladı.

REKABETİN YENİ YERİ

Raporda, Xi Jinping ve Kuzey Kutbu politikalarından sorumlu devlet yöneticilerinin açıklamalarından yola çıkılarak, 2030’a kadar Çin’in 8 egemen devletin yanında büyük bir güç olma amacı taşıdığı yorumları yer alıyor. Çin’in, Kuzey Kutbu'nu rekabet ve madencilik için dünyanın “yeni stratejik sınırlarından” biri olarak nitelendirdiği belirtilen raporda, Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) üst düzey yetkililerinin kutuplardaki kaynakların küresel nüfusun payına göre eşit dağıtılması vurguları ön plana çıkıyor. Uluslararası ilişkilerde artık kutupların büyük devletler için bir rekabet alanı olmaya başladığı açıkça görülüyor.

Çin askeri metinlerinde Kuzey Kutbu'nu gelecekteki askeri rekabet bölgesi olarak görüldüğü belirtilirken askeri metinlerin Kuzey Kutbu ve Antartika gibi bölgelerin büyük devletlerin mücadelesine ve kontrol etme rekabetine sahne olacağı vurgulanıyor. Hatta bu rekabette askeri gücün kullanılmasından kaçınılmayacağı da ekleniyor. Çinli diplomatlar kutuplarda kurulacak hâkimiyetin kuzey yarımkürede Asya, Amerika ve Avrupa kıtalarında avantaj sağlayacağını belirtiliyor.

ÖNCELİK OLMALI MI?

Çin’in öncelik ettiği birçok proje ve girişim var. BRICS, Kuşak ve Yol Girişimi, Şangay İşbirliği Örgütü bunların başında geliyor. Çin hâlihazırda bu girişim ve projelere büyük maliyetler ayırdı. Bu kapsamda Afrika ve Asya ülkelerine büyük yatırımlar yapıyor.

Çin’in Kuzey Kutbu’ndaki faaliyetlerini arttırması ve bölgeye yönelik politikalarını genişletmesi bazı tartışmalara da yol açıyor. Çin’in kutuplara odaklanmaya başlaması diğer önemli projelerini sekteye uğratacak ya da dikkati başka bir yere çekmesi gibi tartışmalara yol açtığı belirtiliyor. Kutuplara yakın olan ve oralarda politika geliştiren 8 ülkenin yanında yer alma çabasının diplomasi açısından kimlik arayışına yol açacağı tartışılıyor. Nitekim uzun yıllardır o bölgede yer alan bu ülkelerin baskın konumları ortada.

KUZEY KUTBU ÜLKELERİYLE İLİŞKİ

Bu konudaki bir önemli nokta da Çin’in Kuzey Kutbu’nda yer alan ülkelerle olan ilişkisi. Çin araştırmaları geliştirmesi için kutba bilim istasyonu inşa etti. Norveç Çin’in istasyon inşa etmesi için izin veren ilk ülke oldu. İsveç ise tamamen Çin’e ait olan uydu sistemini inşa etmesi için izin veren ilk ülke oldu. Fakat bu durum, şu anda özellikle Çin’in içişlerini ilgilendiren konularda bu ülkeler tarafından kınamasına engel olmadı. Raporda özellikle bu ülkelerin Çin muhalifi kişilere olan desteği belirtiliyor. Bunların en başında ÇKP’ye muhalif olan ve bundan dolayı da Nobel Barış Ödülü verilen Liu Xiaobo örneği veriliyor. Aynı zamanda Kanada’nın Huawei’in kurucusunun kızı ve aynı zamanda Huawei’in mali işler müdürü olan Meng Wanzhou’yu tutuklaması ve ardından denetim altında tutması Kuzey Kutbu’nda yer alan Kanada ile olan ilişkiler açısından önemli bir nokta.

Raporda yer alan bir örnek de, Çin’in bu ülkelerle olan ticari ilişki. İsveç, Norveç, Danimarka, Finlandiya ve İzlanda için Çin’in ihracatının yüzde 4 olduğu belirtilirken, bu oran ABD için yüzde 6,2, NATO ve AB ülkeleri için yüzde 70,3.

‘ARKA KAPI DİPLOMASİSİ’

Raporda, Çin’in bölgede etkisini artırmak için Kuzey Kutbu diplomasisine önemli ölçüde yatırım yaptığı vurgulanırken Çin, son 20 yılda ABD ve Rusya dışındaki Kuzey Kutbu ülkelerini 33 kez ziyaret etmek için Devlet Başkanı, Başbakan, Başkan Yardımcısı, Dışişleri Bakanı ve Savunma Bakanı düzeyinde üst düzey devlet yetkilisi gönderdiği belirtiliyor. Pekin’in Kuzey Kutbu Konseyi'ne gözlemci üyelik için lobi faaliyeti yürütmesi ve diğer birçok arka kapı diplomasisinde güçlü bir varlık haline geldiği ifade ediliyor. Çin’in Rusya-Çin Kuzey Kutbu Forumu ve Çin-Kuzey Kutup Araştırma Merkezi gibi girişimlerinin bu amaç doğrultusunda yapıldığı vurgulanıyor. Çin’in 8 ülke arasında en iyi ilişkiyesahip olduğu ülke Rusya. İleride Rusya ile Çin’in Kuzey Kutbu’nda nasıl faaliyet göstereceği merak konusu