Libya Ulusal Petrol Şirketi Genel Merkezi’nin ülkenin doğusuna taşınması: Ekonomiye tehdit ve petrol sektörünün çöküşü

Afrika'nın en büyük petrol rezervlerine sahip olan Libya, on yıldan fazla süredir derin bir siyasî ve ekonomik kriz yaşıyor. Devlet gelirlerinin yüzde 90’ından fazlasını sağlayan petrol sektörü, ülke için istikrarlı tek finansman kaynağı olmaya devam ediyor. Ancak Ulusal Petrol Şirketi (NOC) genel merkezinin Trablus'tan doğudaki Bingazi'ye taşınması kararı, Libya ekonomisi için yeni şokların tetikleyicisi olabilir. Halife Hafter liderliğindeki Libya Ulusal Ordusu (LNA)’nu destekleyen doğudaki yetkililer tarafından başlatılan bu adım, petrol sektörü yönetiminde bir bölünme tehdidi oluşturuyor. Bu durum, petrol üretiminin çökmesine ve ülkenin daha fazla istikrarsızlaşmasına yol açabilir.

Libya’nın petrol sektörü, ülke ekonomisinin her zaman temel taşı olmuştur. 2011'deki iç savaşın başlamasından önce ülke, günde yaklaşık 1,6 milyon varil petrol üretiyordu. Ancak çatışmalar, iktidar bölünmeleri ve petrol altyapısının sık sık bloke edilmesi, üretimin keskin bir şekilde düşmesine neden oldu. Günümüzde Libya, küresel petrol piyasasındaki konumunu yeniden kazanmaya çalışsa da, NOC merkezinin doğuya taşınması bu çabaları boşa çıkarabilir.

Trablus merkezli NOC, geleneksel olarak ülke genelindeki petrol kaynaklarını yöneten birleştirici bir kurum olarak hareket etti. Tarafsızlığı ve profesyonelliği, siyasi bölünmelerin olduğu dönemlerde dahi petrol sektörü üzerindeki kontrolün sürdürülmesini sağladı. Ancak genel merkezin doğudaki yetkililerin kontrolüne geçeceği Bingazi'ye taşınması, petrol sektörü yönetiminin birliğini tehlikeye atıyor.

Bu gelişme, NOC’un fiilen iki bağımsız yapıya bölünmesiyle sonuçlanabilir: Biri Trablus’taki Ulusal Uzlaşı Hükümeti (UUH)’nin, diğeri ise doğu yönetiminin denetiminde. Böyle bir ayrışma, her iki tarafın da başlıca petrol sahaları, limanlar ve ihracat terminalleri üzerinde hak iddia etmesine yol açarak sektör yönetiminde kaosa neden olabilir.

NOC'UN BÖLÜNMESİNİN OLASI SONUÇLARI

Petrol üretiminde düşüş: Doğu ve batı arasındaki gerilim, petrol altyapısının yeniden ablukaya alınmasına yol açabilir. Örneğin 2020'de LNA'nın petrol limanlarını bloke etmesi, Libya'nın aylarca petrol üretimini durdurmasına ve milyarlarca dolarlık kayba uğramasına neden olmuştu.

Gelir kontrolünün kaybı: Doğudaki yetkililerin petrol gelirlerini bağımsız şekilde yönetmeye başlaması, kaynakların bölgeler arasında eşitsiz dağılımına yol açabilir. Başkent Trablus'un bulunduğu batı Libya, temel finansmandan yoksun kalarak sosyal gerilimleri artırabilir.

Uluslararası ortaklarla ilişkilerin zayıflaması: NOC, uluslararası kuruluşlar ve şirketlerle geleneksel iş birliklerini sürdürüyor. Şirketin bölünmesi, bu ortakların güvenini kaybetmeye ve çatışma sonrası petrol sektörünün toparlanmasını zorlaştırmaya yol açabilir.

ULUSLARARASI YAPTIRIM RİSKİ

NOC genel merkezinin doğuya taşınması, uluslararası toplum tarafından petrol kaynaklarının taraflardan biri tarafından ele geçirilme girişimi olarak algılanabilir. Bu durum, BM, ABD veya Avrupa Birliği'nin yaptırımlarına yol açabilir. Libya petrol ihracatına getirilebilecek kısıtlamalar, ülke ekonomisine ağır darbe vurabilir.

Ayrıca, istikrarsızlık nedeniyle zaten temkinli davranan yabancı yatırımcılar, projelerini tamamen durdurabilir. Bu da petrol altyapısının daha da kötüleşmesine ve üretimin düşmesine neden olacaktır.

Zaten derin bir ekonomik krizle boğuşan Libya’da, NOC’taki bölünme bütçe harcamalarının azaltılması, işsizlik ve yoksulluk oranlarının artması, ulusal para biriminin daha da değer kaybetmesi gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Ayrıca ülkedeki farklı güç merkezleri arasındaki çelişkiler daha da derinleşecektir. Geçmişte olduğu gibi, çatışma petrol limanlarının ve terminallerinin çalışmasını tamamen durma noktasına getirebilir.

Bunun yanı sıra, NOC’taki bölünme seçimlerin yapılmasını ve birleşik bir hükûmetin kurulmasını da zorlaştırabilir. Oysa bu, Libya’nın istikrarı için kilit bir şarttır.

NOC yönetiminin görevden alınması girişimi ve merkezin doğuya taşınması etrafında yaşanan gelişmeler, petrol sektörünün yönetimindeki bölünmenin Libya ekonomisi ve siyasi birliği için yıkıcı sonuçlara yol açabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.