Macaristan: Asya modeline yönelelim
Koronavirüs krizi, sistem tartışmasını beraberinde getirdi. AB yetkilileri, macaristan Başbakanı Orban’ı otokratik yönetime sapmak ve bunu sonrasında da sürdürmek istemekle suçluyor. Orban ise Avrupa’nın her kriz döneminde şimdi olduğu gibi yaya kaldığını ifade ediyor.
“Eğer Avrupa (Birliği) işlemezse Asya modeline başvururuz.” Macaristan Başbakanı Orban ve AB arasındaki tartışmayı Berlin’de yayımlanan Welt gazetesi ayrıntılı olarak analiz etti. (*)
Gazete şöyle yazıyor: “Eleştirmenler Viktor Urban’ın önümüzdeki dönem otokratik yönetime ara vermeden devam edeceğinden korkuyorlar. Macaristan Parlamentosu 7 Mart’ta korona krizine karşı mücadele için aldığı “Olağanüstü hal” kararını uzatmayı oyladı. Muhalefet ve ülke dışındaki liberaller Macaristan’ı otokratik bir rejime dönüşeceği konusunda yargıladılar. Yasa tasarısında bir zaman sınırlaması yok. Anayasada da somut bir tarif bulunmuyor. Tehlike geçene kadar bu tedbir sürer kaydı var.”
Gazete AB kamuoyundaki kaygıları özetlemeye devam ediyor. 15 gün devam etmesi gereken tedbirler için yeni tasarıda zaman sınırlaması yok. Böylece Orban Parlamento’ya danışmadan istediği zamana kadar kendisi karar vererek yönetebilir. Parlamentonun tekrar ne zaman toplanacağı tasarıda zikredilmediği gibi 2022’de seçimler olacağından da söz edilmiyor. İtalya 6 ay acil durum kararı almıştı. Almanya’da da acil yardım paketine yönelik olarak zaman sınırlaması olmadan karar alındı. Ancak sınırsız olarak “Acil durum- olağanüstü hal” Avrupa’nın hiçbir yerinde zikredilmedi.
‘ÇALIŞIRKEN BİZİ RAHATSIZ ETMEYİN’
Şimdiye kadar hiçbir AB ülkesi böyle tedbirler almadı. Ya da zamanla sınırlandı. Avrupa Parlamentosu Hukuk Komisyonu, AB ve AP’yi Macaristan’daki durumu yakından izlemeye çağırdı. AB Konseyi Başkanı Orba’na kaygılarını bildiren bir mektup yazdı. Orban cevabında, “Lütfen tasarıyı dikkatlice okuyun yoksa çalışırken bizi rahatsız etmeyin” dedi.
Macaristan 2016’da mülteci sorunu nedeniyle “kriz durumu” kararı almıştı. Bu karar hala devam ediyor.
FORMUN ALTI
Welt gazetesinin uzun uzadıya ele aldığı olağanüstü durum vb. tartışmalarının özü analizin sonunda ortaya çıkıyor: “Teknik ayrıntılardan bağımsız olarak büyük bir sorun ortaya çıkıyor. Batı Avrupa’da bir krizden diğerine hep aynı sorun: Maske, solunum cihazları, koruyucu giysiler Çin’den tedarik ediliyor, AB’nin hiçbir stratejik hazırlığı yok.” Orban’a ise şu eleştiri yöneltiliyor: “Yardım AB’den değil, sadece Çin’den geliyor” fikrini yayıyor.
Orban’a göre 2008/2009 finans krizinde Avrupa kesimi yanlış yaptığı gibi 2015/16 mülteci krizinde de süreci yanlış yönetti. Şimdi korona krizinde de AB hem geç hem de yanlış olarak devrede. Batı hep bir krizden öbürüne atlıyor ve hep başarısız kalıyor.
TARTIŞMANIN ÖZÜ
Welt gazetesi Orban’dan aktarmaya devam ediyor: “Yeni örnek Asya modelleridir. En iyisini Çin yapıyor. Orban Singapur’a da özellikle hayran. Çin kısa süreler içinde fakirken zengin bir ülke yarattı. Bu durum kararlı devletçi yönetimlerle gerçekleşti. Singapur da benzerini uyguladı. Orban Macaristan için de aynısını uygulamak istiyor. Korona krizinde görüldüğü gibi virüs Macaristan’a en son geldi ve en az vaka ve ölü sayısı da burada. Hükümet zamanında ve kararlılıkla davranmıştır.”
Son olarak da Orban’ın görüşlerini şöyle özetliyor: “Birçok şey Avrupa’nın bu krizi nasıl yönettiğine bağlı olarak gelişecektir. Felaket bir durum ortaya çıkınca Orta Avrupa’da şöyle kanı oluşmaya başladı: Avrupa’nın zamanı geçti, Çin’in ve Asya’nın zamanı geldi. Bu, Macaristan ve bütün bu bölge için yönünü liberal demokrasiden dönme ve Asya modellerini güçlendirme ve hızlandırmaya yöneltme anlamına gelmektedir.”
(*Boris Kálnoky, Die Welt 29.03.2020 )
