Afrika’da devletlerin birleşme atağı

ABD emperyalizminin Afrika’da Fransa ile birlikte yürüttükleri hegemonyacı ve yeni sömürgeci döneminin sonuna gelindi. Uranyum, altın, elmas, demir, doğal gaz ve petrol gibi çok zengin kaynaklara sahip olan Afrika, Batı’nın sömürgeci ve emperyalist ülkeleri tarafından darbeler, etnik ve dinsel çatışmalar, katliamlar ve soykırımlarla talan edildi.

Son yıllarda, Afrika’da ABD ve Fransız emperyalizmine karşı ülkelerinin bağımsızlıklarını savunan partiler, hareketler, oluşumlar “Ordu-Millet” birlikteliğiyle iktidara geliyorlar. Son 60 yılda Batı’nın hegemonyasına ve yeni sömürgeciliğine karşı Afrika ülkeleri ayağa kalktı ABD ve Fransa’yı ülkelerinden kovmaya başladı. Bugün artık Afrika’da siyasi, ekonomik ve askeri her denklemin içinde gelişen Çin, Rusya ve Türkiye, gerileyen ABD ve Fransa vardır.

MALİ, BURKİNA FASO VE NİJER'İN KONFEDERASYON KARARI

Mali, Burkina Faso ve Nijer'in askeri liderleri General Tiani, Albay Goita ve Yüzbaşı Traore 6 Temmuz 2024 tarihinde Nijer’in Başkenti Niamey'de Sahel Devletleri Konfederasyonu'nun kurucu anlaşmasını imzaladı. Afrika’da yeni sömürgeciliğe karşı bağımsızlık mücadelesinde dev bir adım atılarak ABD ve Fransız emperyalizmine karşı büyük bir darbe vurdular.

Sahel Devletleri İttifakı'na üye Mali, Burkina Faso ve Nijer'in entegrasyonu süreci, özellikle de bu üç devletin ortak bir konfederasyonla birbirine bağlanması, Batı'nın on yıllar ve yüzyıllar boyunca sömürgeci ve yeni sömürgeci politikalarıyla 'inşa ettiği' her şeyin yıkımını sembolize etmektedir. Böylece Batı'nın böl ve fethet politikası kademeli olarak yok edilmiştir.

Afrika’da yeni sömürgeciliğe karşı ikinci İstiklal Savaşı’nın simgesi olan bu üç Afrika devleti liderleri “Üye Devletler arasında daha fazla entegrasyon yönünde bir adım daha atmaya karar verdiler. Bu amaçla Burkina Faso, Mali ve Nijer arasında Sahel Devletleri Konfederasyonu adı altında bir konfederasyon kurulmasını öngören anlaşmayı kabul ettiler". Süreci yönetecek kurumun başına bir yıl süreyle Mali Devlet Başkanı Albay Assimi Goita getirildi. Liderler 25 maddeden oluşan bir nihai bildiri imzaladılar.

Bu süreçte, bir Yatırım Bankası ve İstikrar Fonu kurulmasına karar veren üç lider, terörle mücadele ve sosyal uyum; toparlanma ve istikrar, gençlik, spor ve kültür; eğitim ve mesleki eğitim, istihdam ve sağlık konularına özel önem verme konusundaki kararlılıklarını bir kez daha teyit ederek emperyalizmin güdümündeki Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu'na (ECOWAS) geri dönüş yolunu kapattılar.

Liderler yaptığı konuşmalarda, Batı emperyalizminin güdümüne giren, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu'ndan (ECOWAS) çekilmelerinden duydukları memnuniyeti ifade ettiler. Nihai bildiride “İlgili Devletler ve halklar arasında kardeşlik, dayanışma ve işbirliği değerlerinin erozyona uğramasında ECOWAS'ın ağır sorumluluğunun olduğu, bu bağlamda egemen bir Devlete yönelik yasadışı, gayrı meşru ve insanlık dışı yaptırımların ve saldırı tehditlerinin zararlı etkilerinin” altı çizildi. Bildiride, “ECOWAS'tan geri dönülmez bir şekilde ve derhal çekilmelerini memnuniyetle karşılandığı” ifade edilerek, Sahel Devletleri İttifakı (AES) üyesi ülkelerin stratejik tercihlerde tam egemenliğe sahip olduğunu bir kez daha teyit ettikleri” belirtilmektedir.

Mali'de 2020, Burkina Faso'da 2022 ve Nijer'de 2023'te halkın desteğiyle ordunun yönetime el koymasından bu yana bu üç ülkenin ECOWAS ile ilişkileri gerilmişti. Fransa’nın dayatmasıyla Mali ve Nijer'e insanlık dışı ağır yaptırımlar uyguladı, hatta yeni yönetimi yıkmak için Nijer'i askeri güç kullanmakla tehdit etti ve bu üç ülkeyi kendi organlarından uzaklaştırdı.

BAĞIMSIZLIĞA İLK ADIM: FRANSIZ YENİ SÖMÜRGECİLİĞİNE DARBE

Son dört yıl içinde Fransa eski sömürgeleri Mali, Burkina Faso ve Nijer’den art arda darbe yedi. 18 Ağustos 2020’de Mali’de genç albayların Assimi Goita önderliğinde yönetime el koymasıyla birlikte emperyalizme karşı direnen Mali’nin bağımsızlık mücadelesi Afrika’da yeni bir süreç başlatmış ve bir model yaratmıştı. 30 Eylül 2022’de Yüzbaşı İbrahim Traore’nin önderliğinde Burkina Faso ve 26 Temmuz 2023’de Nijer General Abdurrahman Tiani liderliğinde Milletin desteğini arkalarına alarak Fransız işbirlikçisi yönetimlerini devirdiler. Her üç ülkede de Fransız yeni sömürgeciliğinin tüm kalıntıları temizlendi; Fransız Büyükelçileri kovuldu, ABD ve Fransız üsleri kapatıldı ve askerleri kapı dışarı edildi.

SAHEL DEVLETLERİ İTTİFAKI (AES) KONFEDERASYONA GİDEN SÜREÇ

Nijer, Mali ve Burkina-Faso’nun liderleri 16 Eylül 2023 tarihinde Mali’nin Başkenti Bamako’da bir araya gelerek, dışarıdan veya içeriden gelecek tehditlere karşı ülkelerinin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü savunmak için bir anlaşma yaptılar. Adını Mali, Burkina Faso ve Nijer sınırlarının birleştiği yer olan ve yoğun terör saldırılarının yaşandığı Liptako-Gourma Sözleşmesinde "Birimizin egemenliğine ya da toprak bütünlüğüne yönelik herhangi bir saldırı tüm taraflara yapılmış sayılacaktır" ifadeleri yer aldı. Sözleşmeyle birlikte üç ülke Sahel Devletleri İttifakı’nın (AES) kuruluşunu ilan ettiler. Sahel Devletleri İttifakı’nın işlerlik kazanması için kurumsal mimariyi oluşturan belgeleri hazırladı ve kabul ederek 1 Aralık 2023’de ilan ettiler.

Bu ittifakın hedefinin güvenlik ve Batı destekli terörizme karşı mücadele olmakla birlikte diplomasi, savunma ve kalkınma alanında ortak bir dil oluşturma ve birlikte çalışma kararı ile Konfederasyona giden yolu da açmış oldular. İmzalanan 18 maddelik sözleşmede “AES içinde malların ve insanların serbest dolaşımının iyileştirilmesi, bir gıda güvenliği sisteminin kurulması, İttifak Devletleri için ortak bir sanayileşme stratejisinin hazırlanması, enerji, tarım ve su projeleri ve programlarının yanı sıra ESA Devletleri arasında ulaşım yollarının hızlandırılması ve bölgesel sivil nükleer santral projelerinin geliştirilmesi…" yer alıyordu.

Dış ilişkilerde bu üç Afrika ülkesi, Avrupa Birliği ile askeri-güvenlik alanı da dahil olmak üzere yapılan tüm anlaşmaları iptal ettiler. Başta bölge ülkelerinin inisiyatifiyle kurulan ve daha sonra Fransa’nın kontrolünde geçen G5 Sahel-Sahel Beşlisi- örgütünden ayrıldılar. Fransa ile onlarca yıldır yürürlükte olan vergi anlaşmalarını feshettiler. Askeri ve ekonomik alanda Çin, Rusya, Hindistan, Türkiye ve İran ile ilişkilerini geliştirerek daha üst seviyeye çıkarmayı ve BRICS’e üye olmayı planladılar.

Liptako-Gourma Sözleşmesinde yer alan bir yatırım bankasının kurulması ve Fransız sömürge yönetiminden kalma bir kalıntı olarak gördükleri Batı Afrika para birimi CFA frangından kurtulmayı amaçlayan ortak bir para birimi olan “Sahel”in oluşturulmasını gündeme aldılar.

Mart 2024’te Niamey'de düzenlenen Genelkurmay Başkanları toplantısında Sahel Devletleri Ortak Gücü’nü (FC/AES) oluşturdular.

Ocak 2024’te üç liderle Yüzbaşı İbrahim Traore, Albay Assimi Goita ve General Abdurrahman Tiani yayımladıkları ortak bildiride “Yukarı Volta (şimdiki Burkina Faso), Mali ve Nijer Devlet Başkanlarının kardeşlik, dayanışma, karşılıklı yardımlaşma, barış ve kalkınma idealleriyle, diğer 12 ülke liderleriyle birlikte 28 Mayıs 1975 tarihinde Lagos'ta Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğunu (ECOWAS) kurduklarını”, fakat “49 yıl sonra Örgütün kurucu babalarının ideallerinden ve Pan-Afrikanizmden uzaklaşan, yabancı güçlerin etkisi altında kalan ve kuruluş ilkelerine ihanet eden ECOWAS, üye devletler ve mutluluklarını sağlaması gereken halklar için bir tehdit haline geldiği” ifade edilerek “tam egemenlikle Burkina Faso, Mali ve Nijer'i Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğundan gecikmeksizin çekmeye karar verdiklerini” kamuoyuna ilan ettiler.

Burkina Faso, Mali ve Nijer'den yirmi kadar bakan, üç ülke arasında bir konfederasyon kurulması konusunu incelemek üzere 15 Şubat 2024’de Ouagadougou'da bir araya gelerek Sahel Devletleri Konfederasyonuna ilişkin bir antlaşma taslağı hazırladılar. Böylece Afrika’nın üç öncü Sahel devleti konfederasyona giden yolu açtı.