Mehmet Seyda’nın Edebiyat Dostları

Mehmet Seyda (15 Ağustos 1919-13 Temmuz 1986), İstanbul’da doğdu, soyadı Çeliker’dir. Üçüncü eşinden dolayı Cemal Süreya’nın bacanağı olmuştur. Biri romancı, öteki şair, ikisi de günlükler yazdı. Nedense birbirlerinden hiç söz etmezlerdi. Sohbetlerinde de duymadım. Büyük sanatçılar, gerçek yazarlar unutulmuş gibi olsalar da, onlar atıldıkları kör kuyudan çıkmanın yolunu bulurlar. Mehmet Seyda da inanıyorum böyle olacak… Böyle oluyor da… İlgisizliğin, vefasızlığın o kör kuyusundan er geç çıkacak. Onu şu günlerde anımsayan yayınevleri görmek bizi mutlu ediyor. Kızı Çiğdem’in, “Değerli baba dostu Kemal Ateş’e…” diye imzalayarak gönderdiği Edebiyat Dostları’nı Kırmızıkedi yayını olarak görmek beni çok sevindirdi. Arkası gelecek mi bilemiyorum, ama gelmeli… Kırmızıkedi’nin onca roman ve öykü içinden bu kitabına öncelik vermesi ayrıca ilgimi çekti.

Elimdeki Kitap (1970) baskısı kütüphanemde yıllardır bir köşede kalmış, vaktiyle okumamışım. Bu kitap Mehmet Seyda’nın yalnız iyi bir roman ve öykü yazarı değil, yetkin bir edebiyat adamı, iyi bir denemeci ve eleştirmen olduğunu da gösteriyor. “Romancı Günlüğü” başlığıyla yazdığı eleştirileri 1980 öncesinde Aydınlık gazetesinde de yayımlanmıştı. Usta yazarın okunması gereken kitaplarının evet, en başında yer almalı Edebiyat Dostları. Yayınevi doğru bir seçim yapmış. Oktay Akbal’la başlayıp Tahir Alangu, Burhan Arpad, Asım Bezirci, Hasan Ali Ediz, Attila İlhan, Rauf Mutluay, Nermi Uygur, Suut Kemal Yetkin gibi sayısı yirmi altıyı bulan usta yazarla devam eden, hem deneme, hem öykü tadındaki bu röportajlar edebiyat tarihimiz açısından eşsiz bir hazine. Edebiyat Dostları, öykü-deneme tadında bir edebiyat tarihi, hatta bugünkü Türkiye sınırlarını da aşan bir siyasi tarih gibi de okunabilir. Edebiyatımızdaki önemli tartışmaları öğreniyoruz en başta. İlkin şair olarak kendini gösteren, şiirleri yüzünden mahpus damlarına atılmış, Nâzım Hikmet’le hapishane arkadaşı olmuş Hasan İzzettin Dinamo’nun “Garip” şiiriyle ilgili görüşleri bu ilginç tartışmalardan birine götürüyor bizi:

“Konstrüktivist şairlerin ortalıktan silinmesiyle küçük bilmecelere benzeyen ve mizah çerçevesini aşamayan bu şiirleri yazanlar da gerçekten istidatlı kişilerdi. Fakat yaptıkları şey, ne de olsa, Le Canardenchaîne’nin, Fransız zekâsına özgü küçümencik mizah şiirlerinin basbayağı taklitleri idi ve bunu -çok şaşılacak şeydir-yeni şiir diye topluma kabul ettirdiler.” (s.207) Edebiyat Dostları, vaktiyle benim de gözümden kaçmış önemli bir yapıt.

Mehmet Seyda’nın roman ve öykülerinden ise ayrı bir tat buluyorum. Onları fırsat buldukça yeniden okurum. Baş Göz Etme Zamanı kitabında yer alan Evimin Erkeği öyküsünü üçüncü kez okudum. Hiç eskimeyen, eşsiz bir öykü… Kadını, kadının iç dünyasını iyi anlatan sayılı yazarlardandır Mehmet Seyda. “İlk kadın, bir erkek için yarım bir deney sayılır, oysa ilk erkek bir kadın için her şeydir.” Böyle ne çok cümlenin altını çizerek okudum. Gerçek Dışı da onun yeniden severek okuduğum romanlarından. Burada da ilginç, unutulmaz kadın kahramanlarla karşılaşırız. Gerçek Dışı’nı vaktiyle okuduysanız, bir kez daha okuyun. Okumadınızsa hemen bulup okuyun. Mehmet Seyda’nın, Türk edebiyatında psikolojik romanın birkaç ustasından biri olduğunu göreceksiniz. GerçekDışı, bir psikolojik roman, ama yer yer ben polisiye roman tadı da buldum. Gerçekten özgün bir roman.

Başka okuma önerileri: Dr. Niyazi Altunya, Türkiye’de Beden Eğitiminin Öncü Kızları, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2021. 2) Susan Sontag, Ben, Vesaire, Can Yayınevi, İstanbul 2015.