Modern çağın yeni propaganda aracı: Hologramlar

Hologram kelimesi Türk Dil Kurumuna ait Türkçe sözlüğe göre “Holografi işleminde, 3 boyutlu görüntüyü oluşturmak üzere gerekli bilgileri taşıyan resim.” olarak tanımlanmaktadır. Oxford sözlüğünde ise hologram kelimesi, “bir lazer ya da diğer uygun ışık kaynaklarından gelen ışınlar ile oluşturulan görüntü” olarak yer almaktadır.

Hologram teknolojisinin ilk keşif aşamasının 1801 yılında Thomas Young tarafından gerçekleştirilen bir deneyle başladığı ifade edilse de, bu teknolojinin halka açık ilk gösterisinin 1862 yılında Charles Dickens’ın ‘Haunted Man’ adlı tiyatro oyununda yer alan hayalet sahnesinde kullanıldığı çeşitli kaynaklarda yer almaktadır. Bu oyunda İngiliz bilim insanı ve mucit John Henry Pepper, Londra’daki tiyatroda sergilenen oyunda bir dizi optik projeksiyon/izdüşüm kullanarak sanal hayaletler üretmiştir. Peper bunun için ekranlara ve özel ışıklara ek olarak 45 derecelik bir açıyla sahnede büyük bir plaka hâlinde cam kullanmayı tercih etmiştir. Tiyatro oyununda sergilenen sanal hayalet figürleri seyirciyi o kadar etkilemiştir ki, sonraki yıllarda fuar ve popüler sinemada bu teknik kullanılmaya başlanmıştır.

ÖLEN AMERİKALI SANATÇI HOLOGRAMLA KONSER VERDİ

Amerikalı ünlü rap sanatçısı Tupac Shakur, 13 Eylül 1996 yılında suikast sonucu hayatını kaybetmişti. Shakur, bu olaydan 16 yıl sonra 15 Nisan 2012 tarihinde ‘yeniden hayata dönerek’ Coachella Vadisi Müzik ve Sanat Festivali’nde sahneye ‘çıkarak’ konser verdi. Hologram teknolojisi kullanılarak üretilen Tupac Shakur’un görüntüsü, konserden hemen sonra sosyal medya ve haberlerde büyük sansasyon etkisi yarattı. Hologram gösterisini düzenleyen şirket; CGI (Bilgisayar Destekli Görsel Efekt), stratejik aydınlatma, yansıtma ve yüzeylerin akıllıca kullanımıyla bir optik illüzyon oluşturmuş ve ölü şarkıcının renk, ses, üç boyut ve animasyonla gerçekmiş gibi görüntülenmesini sağlamıştır. Konseri izlemeye gelen insanların herhangi bir üç boyut gözlüğü ya da ek ekipmana gerek kalmadan bu konseri izleyebilmesi, holografik etki yaratmanın yanında oldukça ilginç karşılanmıştır.

ERDOĞAN TOPLANTIYA HOLOGRAM İLE KATILMIŞTI

Hologram teknolojisinin yıllar içindeki gelişimi artık onu bir gösteri aracından öteye taşımış, adeta bir reklam ya da propaganda aracına dönüştürmüştür. 26 Ocak 2014 tarihinde ülkemizde dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Ak Parti İzmir İl Başkanlığı Aday Tanıtım Toplantısı’na 3 boyutlu hologram tekniği ile katılmış ve partililerine daha önceden kayıt altına alınmış bir konuşmasıyla hitap etmişti. Bu olay yerli ve yabancı basında büyük bir haber niteliği taşımış, sonrasında 2014 yılının Mayıs ayında Hindistan Başbakanı Narendra Modi seçim zaferini hologram teknolojisini kullanarak kutlamıştı. 2018 yılında ise Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, Auckland’da düzenlenen Techweek İnavasyon Festivali’ne hologram teknolojisini kullanarak katılım göstermişti.

DÜNYANIN HER YERİNDE AYNI ZAMANDA OLABİLİRSİNİZ

Dünya genelinde bir propaganda aygıtı olarak kullanılmaya başlayan hologram teknolojisi, 2021 yılında ARHT Media ve PORTL Inc. şirketleri tarafından yeni bir formata kavuşturuldu. Telefon kulübesi büyüklüğünde, 180 kg ağırlıkta, 2,1 metre boyunda, 1,5 metre genişliğinde ve 0,6 metre derinliğindeki Portl Epic kabini, 1 saniyenin altında bir gecikmeyle dünyanın her yerine eş zamanlı olarak holografik görüntü aktarabilmektedir.

İki yönlü sesli hoparlör ve mikrofon sistemi kabinin her iki tarafındaki çerçevelerde yer alırken, kabinin üst kısmında ise iki farklı kamera bulunmaktadır. Bu kameralardan birisi çerçevenin içerisine bir görüntü sunmakta, diğeri ise kabinin karşısındaki kişinin ya da kişilerin görüntüsünü merkeze aktarmaktadır. Günümüzde 60 bin dolar olan bu cihazın ilerleyen süreçlerde 2 bin dolar kadar uygun bir fiyatla mini versiyonunun yapılması beklenmektedir.

2021 yılında başlayan ve hâlen devam eden Rusya-Ukrayna krizinde de hologram teknolojisi bir propaganda aracına dönüştürülmüştür. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, 2022 yılının Haziran ayı ortasında Stockholm, Londra, Amsterdam ve Paris’e yerleştirilen holoportal aygıtıyla insanlara Ukrayna’nın savaştaki rolü hakkında propaganda konuşmaları yapmıştır. Zelenskiy, aynı zamanda dünyanın bu farklı şehirlerinde kendisini izleyen kişilerin sorularına da eş zamanlı bir şekilde yanıt vermiş, onlarla iletişime geçerek bir stüdyo içinden tüm dünyadaki insanları etkileme amacını bu propaganda aygıtı sayesinde gerçekleştirmeye çalışmıştır.

Toronto merkezli ARHT Media ve Los Angeles merkezli PORTL Inc. şirketi Founders Form’un 16 Haziran 2022’de düzenlediği Viva Techonology konferansında da hologramla Zelenskiy’e bu teknolojiyi kullanma fırsatı sunmuştur. Founders Forum'un kurucu ortağı ve yönetim kurulu başkanı Brent Hoberman “Başkan’ın bu önemli mesajı, teknoloji topluluğunun sahip olduğu dünyayı değiştiren yeniliği örneklemek için hologram ve 3D avatar aracılığıyla paylaşmasını sağlamak istedik. Ukrayna'nın yeniden inşasına yardımcı olabilecek yeni teknolojiler geliştirmek ve dağıtmak için ağımıza ilham verme yeteneğine sahip.” ifadelerini kullanarak açıkça Ukrayna için kendi ürünlerini bir propaganda aygıtı olarak kullanılmasına izin verdiklerini söylemiştir.

GELECEKTE BİZİ NE BEKLİYOR?

Hologramların hızlı gelişimi ve artan internet hızıyla birlikte artık eş zamanlı görüntü aktarımı teknolojisi hızla gelişmeye devam etmektedir. Çeşitli bilgisayar programları sayesinde artık yaşayan ya da yaşamayan bir insanın tüm fiziksel özellikleri (örneğin kilosu, boyu, yüz tipi vs.) veriye dönüştürülerek aynı oranda bir sanal üç boyutlu görüntü üretilebilmektedir. Son yıllarda DeepFake olarak da bilinen sahte görüntülerin yaygınlaştığı günümüzde artık bir insanın sesi, yüz hareketleri bile sanal olarak taklit edilebilir hâle gelmiştir. Yakın gelecekte de bu teknoloji ürünlerinin propaganda aygıtı olarak kullanılabileceği gerçeği önümüzde durmaktadır. Bu teknolojilerle birlikte artık çeşitli şirketler bir siyasi lider ya da iş adamının hiç söylemediği sözleri sanal olarak taklit edebilmekte, yüz hareketlerini buna göre düzenleyebilmekte ve büyük bir kara propaganda malzemesi olarak bu sahte görüntüleri rahatlıkla kullanabilmektedir.

Tüm bunlara baktığımızda teknolojiyle birlikte gelen sahte haber üretimi ve dezenformasyonun giderek yaygınlaştığı sosyal medya ve internet platformlarında artık yeni teknolojilerle de kara propaganda faaliyetleri düzenlenebilir hâle gelecek ve sahte haberle gerçek haber arasındaki ayrım çok ince çizgilerle ayrılacaktır. İlerleyen süreçte hem toplum hem de bireyler için gerçek bilgiye ulaşmanın kıymeti bir kez daha gün yüzüne çıkmaktadır.