Morca’nın ‘yangıç’ı literatüre girdi

Morca Mağarası'nda 1260 metre derinde bulunan gölcüklerde çift ayaklılar grubuna mensup, karideslerin akrabası olan ve halk arasında ‘yangıç’ ismiyle bilinen 1,5 santimetre uzunluğa sahip canlıların yaşadığı, geçen yıl belirlenmişti. Mikroskobik ve taksonomik incelemeler sonucunda, söz konusu canlıların dünyadaki diğer benzer türlerden farklı, bilim camiası tarafından bugüne kadar tanımlanmamış yeni bir tür olduğu belirlendi. Özbek ve Aydın tarafından hazırlanan ve bilimsel dergi Turkish Journal of Zoology'de bu yıl yayımlanan makale ile yeni yangıç türüne, söz konusu mağaraya ithafen "Gammarus morcae" adı verildi.

Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Özbek, mağaraların çok özel ortamlar olduğunu, derin ve uzun mağaralardaki habitatın genellikle bilim camiası tarafından henüz tanımlanmamış canlılara ev sahipliği yaptığını anlattı.

GÖZLERİ VE RENKLERİ KAYBOLMUŞ

Dünyada, Morca Mağarası kadar derin çok fazla kayıt olmadığını, buluşun o yüzden çok önemli olduğunu, ülkemizdeki biyoçeşitliliğe de katkısı olduğunu belirten Özbek, şöyle sürdürdü: “Tespit edilen canlının göl ve akarsularda yaşayan akrabalarında gelişmiş gözleri bulunduğu halde, yeni keşfedilen türde gözler bulunmuyor. Bu durum derin yer altı sularında yaşamaya uyum sağlamış canlılarda sıklıkla görülen bir özellik. Bir canlının gözlerinin adaptasyon sonucu kaybolması için ortalama 100 bin yıl geçmesi gerekiyor. Canlının renkleri de kaybolmuş, başka başkalaşımlar da geçirmiş. Gözler olmayınca besinini bulmak veya eğer orada düşmanı varsa onlardan kaçabilmek için farklı şeyler geliştiriyorlar. Örneğin, ekstremiteleri uzuyor, ayakları uzuyor, antenleri uzuyor. Bu tip başkalaşımlar geçiriyorlar ve bunlar da adım adım türleşmeye doğru gidiyor."

Prof. Dr. Murat Özbek, 2019 yılında Mersin'in Anamur ilçesindeki Türkiye'nin en derin mağarası sayılan 1429 metrelik Peynirlikönü Mağarası'nda da yangıç türünde iki yeni canlı (Gammarus ustaoglui ve Gammarus egmao) keşfettiklerini anımsattı. Derin mağaralarda yaşayan yangıçlarda, aynı türü başka bir yerde bulmanın pek mümkün olmadığını dile getiren Özbek, mağaraların çok özel habitatlar olduğunu vurguladı. Özbek, söz konusu mağaraların turizme açılmalarının, ortamdaki yapay ışıklandırmalar nedeniyle, oradaki canlılara zarar verebildiğini ya da canlıların tamamen yok olmasına neden olduğunu ifade etti. 

HALİL FİDAN - AA