Nijerya’dan Fransa’ya karşı ‘cesur duruş’ çağrısı

Nijerya Devlet Başkanı Muhammadu Buhari, Gine’de yaşanan Fransacı askeri darbe sonrasında, Batı Afrika Devletleri Ekonomik İş birliği Topluluğu (ECOWAS) liderlerine tarihi bir çağrı yaparak “Darbeleri önlemek için bölgemizde cesur önlemler almalı, geçmişin üzücü olayları yeniden yaşanmamalıdır” dedi.

Siyasi uzmanlar, Buhari’nin çağrısını, “Mali’deki Millet-Ordu Devrimi sürecinde Fransa ECOWAS üzerinde etkinliği yitirmişti. Şimdi, ECOWAS’ın Fransa’nın müdahalelerine karşı örgütleneceği bir sürece girileceğinin işareti” olarak yorumluyorlar.

Çağrının, uzmanların tahminine göre 2100 yılında Çin’in önünde, Hindistan’ın arkasında dünyanın en kalabalık nüfusunu barındıracak, halen 214 milyon nüfusuyla Afrika’nın en kalabalık, dünyanın ise yedinci en büyük nüfusuna sahip devlet başkanından gelmesi dikkat çekti.

‘HİZADAN ÇIKAN’ NİJERYA, FİLDİŞİ SAHİLİ VE GİNE

Fransa, 2020 yılı Eylül’ünden bu yana “hizadan çıkan” Batı Afrika’nın üç büyük devletinde “boykotlar” kışkırtıyor, “sivil itaatsizlik” çağrıları yaparak vatandaşları sokağa dökmeye çalışıyor, dahası darbeler tertipliyor.

Hedefteki Fildişi Sahili, bu üç saldırıyı da geçen dönem başarıyla püskürttü. Gine, 2020 yılı sonundaki ve 2021 yılı başında sivil itaatsizlik eylemlerini göğüslemeyi becerdi ama 5 Eylül’de Fransız darbesine yenik düştü.

Nijerya 2021 yılı başında Gine ve Fildişi’nde yaşananlara benzer Batı destekli sokak gösterilerine maruz kaldı ancak devletin kararlı tutumuyla istikrar ve huzur yeniden sağlandı.

FRANSA’NIN ‘AYGITI’NDAN ‘KUŞAK VE YOL’ ORTAKLIĞINA

Uzmanlara göre, ABD artık dünyanın ekonomik lideri değil. Dahası dünyanın dört bir yanında art arda askeri ve siyasi yenilgiler alıyor. Son olarak Afganistan'da yaşananlar da, eski devlet başkanı Trump’ın deyişiyle ABD'nin dağılışının ve çöküşünün işaretleri.

Yeni Uluslararası Düzen’e koşut olarak, 1950’li yıllardan başlayarak ABD’nin etkisi altındaki pek çok uluslararası kuruluş da yeniden yapılanıyor, dönüşüyor.

1970’lerde Fransa'dan güçlü bir şekilde etkilenen ve hatta “Fransa'nın aygıtı” olarak kurulan ECOWAS örgütü de hızla Fransa’nın denetiminden çıkıyor, dahası Fransa’ya karşı bir örgüte dönüşüyor.

Öte yandan, bu dönüşüm, çok hızlı yaşanıyor: Uzmanlar, 2020 yılının ECOWAS'ının artık 2021 ECOWAS’ı olmadığının altını çiziyorlar.

ECOWAS, Çin, Türkiye ve Rusya’yla ekonomik, askeri ve siyasi dostluğu savunan bir çizgiye yerleşmiş durumda. Geçmişte Fransa’nın Batı Afrika ülke ekonomilerini denetleme aygıtıyken şimdi Asya ile Batı Afrika’nın iş birliğini geliştiren bir kurum olmaya aday.

ECOWAS, MACRON’U ÇILDIRTTI

Çok değil 10 Haziran 2021’de Fransa Devlet başkanı Emmanuel Macron, ECOWAS’a “kızgınlığını” basın toplantısında açıkça ifade ederek, “Bir darbeciyi bile artık kınamıyorlar” şeklinde yakınmıştı.

Konu, Mali’nin genç albaylarının 24 Mayıs’ta Fransız hükümet komplosunu boşa çıkarmasıydı.

Fransa, Mali’de Savunma ve İçişleri Bakanları’nı görevden aldırtmak istemiş ancak genç albaylar anında Fransa’nın isteğini yerine getiren Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ı tutuklayarak, komployu boşa çıkartmıştı.

FRANSACI DARBE, MİLLET-ORDU DEVRİMLERİ AYRIMI

Fransa’nın istikrarsızlaştırmasına maruz kalan Batı Afrika’nın ECOWAS üyesi on beş devletin yöneticileri, Fransacı darbelerle, millet-ordu birlikteliği devrimleri arasındaki ayrımı görüyor ve ona göre tavır alıyor.

Burkina Faso’da, 2014 yılında bir milyon kişi başkentte toplanarak 27 yıllık Fransacı yönetimi protesto etti. Ordu, halkın yanında yer aldı. Milli bir hükümetin kuruluş süreci başladı.

Cezayir’de 22 Şubat 2019’dan Nisan ayına kadar iki ay boyunca her Cuma günü 13 milyon kişi ülke çapında sokaklarda yürüdü. Nihayetinde Genelkurmay Başkanı, “Ordu’nun, parçası olduğu milletinden ayrı düşünmesi beklenemez” diyerek, Cumhurbaşkanını “istifa ettirdi”.

Mali’de 100 binler 2019 sonunda ve 5 Haziran 2020’den itibaren bu kez her hafta yürümeye başladı. Ordu, halkın çağrısını gördü ve 18 Ağustos’ta duruma müdahil oldu. Millet-ordu birlikteliğiyle gerçekleşen bu siyasi dönüşüm Afrika ve Asya’da alkışla karşılandı.

Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Batı’nın “darbe” çığlıklarına kulak asmamakla kalmadı, devrimin hemen ertesinde ülkeyi ziyaret ederek, dayanışmasını sergiledi.

Uzmanlar, Nijerya Devlet Başkanı Buhari’nin işte bu ortamda Gine’deki darbenin Afrika’nın Asya’yla iş birliğine karşı yapıldığı bilinciyle, Gine’deki “geri adıma” tepkisini ifade etmekle kalmamış, bu saldırılara karşı cesur önlemlerin alınması çağrısını yapmıştır.