Nüfus cüzdanına neden kafa kâğıdı dendiğini duyduğunuzda çok şaşıracaksınız! Öyle bir sebebi var ki…
Köklü tarihimizde geçmişten günümüze nüfus cüzdanları da değişerek ve yenilenerek günümüzdeki hâlini aldı. Peki, tarihimizdeki ilk nüfus cüzdanları nasıldı diye hiç merak ettiniz mi? Haydi kafa kâğıdı olarak da bilinen nüfus cüzdanlarını detaylarıyla öğrenelim.
Ahmet Arslan
Editor
Nüfus cüzdanlarının halk arasındaki ilginç ismi, daima merak konusu olmuştur. Peki, nüfus cüzdanlarına neden kafa kâğıdı dendiğini hiç düşündünüz mü? İşte bu yazıda kafa kâğıdı ifadesinin kökenini açıklamak ve nüfus cüzdanlarının tarihsel gelişimini incelemek için adım adım ilerleyeceğiz. İşte kafa kâğıdı ifadesinin hikâyesi...
Nüfus cüzdanlarının tarihteki değişimi
Modern nüfus cüzdanlarının temeli, 19. yüzyıla kadar uzanıyor. O dönemde birçok ülke vatandaşlarının kimliklerini belgelemek amacıyla nüfus sayımı ve kayıt sistemleri oluşturmaya başlamış. Ancak bu belgeler genellikle sadece basit kâğıtlardan oluşuyordu. Osmanlı döneminde ise ilk olarak 1882 yılında "Aliye-i Osmaniye Tezkiresi" adıyla düzenlenen belge, nüfus cüzdanı olarak kabul edildi.
Kafa kâğıdı deyimi nereden geliyor
Kimlik belgeleri, resmî işlemlerde ve günlük hayatta önemli rol oynar. Türkiye'de nüfus cüzdanlarına ise ilginç bir takma ad verilir: kafa kâğıdı. Bu ilginç adlandırmanın kökeni, Türkiye'nin ilk genel nüfus sayımına kadar gider. 1831 yılında gerçekleşen bu sayımda kadınlar sayıma dâhil edilmezken sadece erkekler kaydedilirdi. İlk nüfus belgeleri verilmeye başlandıktan sonra bu belgelere zamanla halk arasında kafa kâğıdı denmeye başlandı.
Nüfus cüzdanlarını feslerine dikiyorlardı
Geçmişte nüfus cüzdanına "kafa kâğıdı" denmesinin çok mantıklı bir nedeni var. İlk nüfus cüzdanları, içinde göz renginden askerlik bilgilerine kadar birçok kişisel bilgiyi barındırdığı için oldukça büyük ve ağır olurdu. Halk nüfus cüzdanını yanında taşımadığında ise ceza kesilirdi. Bu nedenle erkekler nüfus cüzdanlarını feslerinin altında saklar veya doğrudan fesin içine dikerlerdi. Böylece nüfus cüzdanlarını sürekli yanlarında taşır, kontrollerde sıkıntı yaşamazlardı. İşte bu alışkanlık nüfus cüzdanına zamanla halk arasında kafa kâğıdı denmesine yol açtı. Bu ilginç deyim, kuşaktan kuşağa aktarılarak nüfus cüzdanlarının farklı bir isimle anılmasına neden oldu. Kafa kâğıdı hikâyesi geçmişin ilginç geleneklerinden birini yansıtan bir hikâye.
