Organik yaşamdan kopuş

Son yıllarda kapitalizmin yeni buhranlar çağı dolayısıyla yepyeni sanatsal söylemler oluştu. Edebiyatta Mimarlık, Çağdaş Dünya Edebiyatında Mimarlık, Çağdaş Türk Edebiyatında Mimarlık ve Sinemada Mimarlık da bu söylemlerden biri.

Yayınevi kitapla ilgili olarak “Sinemada Mimarlık, mimarlığın ve tasarımın beslenme kaynaklarında sanatsal ağırlığın artmasının toplumun tümünün estetik algılarının gelişmesinde büyük rol oynayacağına ve bu izlek üzerinden giden tasarımcıların hayal güçlerini çok daha çarpıcı şekilde kullanabileceğine olan inançla hazırlandı.” diyor.

Hikmet Temel Akarsu, Nevnihal Erdoğan ve Türkiz Özbursalı tarafından hazırlanan Sinemada Mimarlık kitabının yazarlarıyla söyleştik.

• Sinemada Mimarlık kitabını hazırlama fikri nasıl doğdu?

Hikmet Temel Akarsu: Sinemada Mimarlık, üniversiteden sınıf arkadaşı olan aynı ekiple birlikte Edebiyatta Mimarlık’tan sonra tezgâha koyduğumuz ve hazırlanması dört yıl süren kapsamlı bir kitap oldu. Kitabı hazırlarken önerilen- bine yakın film elekten geçirildi, iki yüze yakın sinema yazarı, entelektüel ve akademisyenden görüş alındı ve hazırlanan yazıların revizyonları, katkıda bulunan yazarların sözleşmeleri, yayıncı kuruluş ve editörler arası haberleşmeler vs. için tahminen iki bine yakın mesaj gönderildi.

Sonuçta seçilen 68 inceleme seçkiye dâhil edildi. Kitap mimarlık yayıncılığının köklü markası YEM tarafından illustrasyonlar eşliğinde basıldı. Görsel bir sanat dalı olan sinemanın çarpıcı ve renkli görsel, afiş ve star posterlerini kitaba dâhil etmemek ve görsel içerik için “imdb” gibi saygın sinema sitelerini referans göstermek mimarca bir yaklaşım olarak benimsediğimiz tutum oldu. Sonuçta alanlarının en yetkin isimleri olan 40 adet mimar, yazar, akademisyen ve felsefeci tarafından mimarlığa vurgu yapan 68 filmin derinlemesine incelendiği seçki bu alanda bugüne kadar yayınlanmış en kapsamlı seçki özelliğini taşıyor.

• Neden Sinemada Mimarlık?

Nevnihal Erdoğan: “Tüm dünyada, yaşam alanlarını kaplayan tekdüzelik, kentsel faaliyetlere doğrudan hizmet sunmaya çalışan can sıkıcı fonksiyonellik ve insanları bedenen ve ruhen hasta eden “ekonomik” ve pragmatik yapı inşa teknikleri, giderek bütün yaşam alanlarını aynılaştırdı. Öyle ki; artık otantik bir köy kalıntısı ya da gelenekseli bir nebze korumuş bir kasaba irisi veyahut basit bir restitüsyonla ayağa kaldırılmış bir metruke bile bizler için tapınç ve hayranlık öznesi olabiliyor.

ORGANİK YAŞAMDAN KOPUŞ

İnsanlar değişik, şairane ve yaşanılası mekânları artık sadece turistik amaçla gittikleri paket turlarda adeta Disneyland gezer gibi görebiliyorlar. Birkaç tarihi yapıya sahip olmak bir ilçeyi kolaylıkla turistik destinasyon haline getirebiliyor. Organik yaşamdan kopuş, doğanın ürpertici tahribi, ekolojik felaketlere kapı açan yaşam alışkanlıkları, tarihi-geleneksel mirasın çılgınca yağması ve rant hırsının gözleri kör ettiği korkunç bir serüven biz insanları giderek yaşanmaz mimari çevrelere mahkûm etti.

Yitirdiğimiz sadece mutluluğumuz, huzurumuz, yaşam kalitemiz, sağlığımız ve çevremiz değildi, çok daha korkunç bir kaybımız oldu. Hayallerimiz ve gelecek umudumuz. Yani mimarlık sanatının sevmediği sıradan insan modelleri haline geldik ve mimarlık adına yaptığımız işler birer “kitsch”den çok ötede değil. Bizler sanatın, edebiyatın; mesela sinema sanatının iç dünyasında bu yaralara merhem olacak ilhamların mevcut olduğunu düşünerek bu kitapları yapmaya başladık.

• Peki bunun sosyolojik, ekonomik, tarihsel, kültürel ve siyasal yanlarını bir kenara bırakarak sadece ve sadece mimarca düşünmeye çalışırsak bu tatsız durum nasıl aşılabilir?

N. E.: Bize düşen öncelikle mimari bilincin, algının ve estetik değerlerinin yükselişini sağlamak, kaliteyi yükseltirken mimarlık estetiğini ve sanatsallığı da yanı sıra bir önkoşul olarak kabul edecek bireylerden oluşan bir topluma erişmek.

• Bu nasıl olabilir?

H. T. A.: Bu, kuşkusuz uzun erimli bir serüvendir ve çokça zaman alacaktır. Bu alanda yapılacak girişimlere bireyin eğitsel alanda yükseltilmesi ile başlanması; münhasıran da mimarlık eğitiminin nitelik değişimine uğramasının sağlanması gerekmektedir.

Bizler, mimarlık stüdyosunun beslenme kaynaklarında sanatsal ağırlığın artmasının öğrencilerin, mimarların ve toplumun diğer üyelerinin estetik algılarının ve hayal güçlerinin gelişmesinde büyük rol oynayacağına ve bu izlek üzerinden giden erginleşmiş yaratıcıların hayal güçlerini çok daha çarpıcı bir şekilde kullanacağına inanan mimarlarız.

O nedenle stüdyolarımızda edebiyatı, sanatı, kültürü, görselliği ve hatta müziği ön plana alan eğitsel ekoller geliştirmek peşindeyiz. Edebiyatta Mimarlık kitabımızın yarattığı yankılar hâlâ devam etmekteyken şimdi de elinizdeki derlememizle “vizörümüze” sinemayı koymaya, mimarlık sanatına bileşke katkı sunan görkemli sinema yapıtlarını incelemeye ve bunları mimarlık kamuoyunun dikkatine sunmaya çabaladık.

HAYAL KURMAYI UNUTTUK

• Sinemada Mimarlık kitabının yeni baskısında, son derecede dinamik bir sanat alanı olan sinemanın hangi yeni ürünlerini seçkinize eklemeyi düşündünüz?

H. T. A.: Bildiğiniz gibi bugün bütün dünyada bir barınma krizi var. Kapitalizmin buhranlı bir evresindeyiz ve hiçbir yama dikiş tutmuyor. Doğal olarak bu sorunlar sanata da yansıyor.

Mesela son dönemin büyük ödüllerini kazanan Nomadland yersiz-yurtsuzluk, göçebelik ve barınma sorununa dair çok önemli bir filmdi; keza Parazit gelir adaletsizliğinin yarattığı çarpık toplumlardaki barınma sorununu son derecede trajik bir şekilde işlemekte. Dune ise bilim-kurgusal bir yeni dünya fantezisi dolayısıyla seçkimize girmeyi hak ediyor. Medianaras gibi yeni keşfettiğimiz filmler de var. Kısacası biteviye araştırma halindeyiz.

• Özetleyecek olursak?

N. E: Sinemada Mimarlık kitabı, kültürel, eleştirel, estetik ve sanatsal birikimimize katkı sunarak, biz mimarlara, stüdyolarımıza, talebe ve takipçilerimize kaybettiğimiz hayal kurma, mutluluğu arama ve güzele erişme yetisini geri versin istedik. Bunun için bu alanın konumuzla alakalı her eserini takip edip inceleyerek okurlara ve seyircilere iletmek dileğindeyiz.

• Umarız bu dileğiniz gerçekleşir…