Paradan para kazanan şirketlere uyarı

Merkez Bankası ve BDDK'nın bankalar ve şirketlere yönelik uyarıları dikkate alınmayınca krediler tarafında düzenleme yapılması ihtiyacı doğdu nitekim BDDK cuma günü aldığı kararla döviz varlığı bulunan şirketlerin TL kredi çekip döviz almalarına sınırlayan bir düzenleme hayata geçirdi düzenlemenin detayları ve gerekçesi pazar gecesi BDDK tarafından yayınlanan yönetmelikle duyuruldu. Kararda şöyle denildi: "Bilindiği üzere Kurumumuz tarafından daha önce bankalara, kredilerin kullandırım amacına uygun olmayan işlemlerin gerçekleştirilmesinde kullanılmasının engellenmesi için azami özenin gösterilmesi yönünde talimatlar verilmişti. Ancak bazı şirketlerin, döviz borcu ya da döviz yükümlülüğü olmamasına hatta döviz pozisyon fazlası bulunmasına rağmen, TL kredi kullanarak döviz alımı gerçekleştirdikleri ve döviz pozisyonu tuttukları görülmüştür. Yani üretime, istihdama, yatırıma gitmesi gereken uygun koşullu TL ticari kredi kaynakları, gerçek bir ihtiyaç olmadığı halde bazı şirketlerce döviz alımı amacıyla kullanılmaya devam etmektedir. Bu itibarla, finansal istikrarın güçlendirilmesi ve kaynakların daha verimli ve üretken alanlarda kullanılarak kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını ve kredilerin amacına matuf bir şekilde kullanılmasını sağlamak amacıyla gerekli görülen bir makro ihtiyati tedbir olarak 24.06.2022 tarihli ve 10250 sayılı Kurul Kararı (Karar) alınmıştır."

ÜÇ ŞARTA BAĞLANDI

Bu çerçevede, kararın uygulanmasına ilişkin yaşanabilecek tereddütlerin giderilmesi bakımından da detaylı bir izahat yapıldı. Karar kapsamına dahil olma şartları ve kapsama dahil olunmayan haller şöyle izah edildi:

1-660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili düzenlemeler uyarınca

bağımsız denetime tabi bir şirket (Şirket) olması,

2-Şirketin YP (Yabancı Para) nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif döviz ile bankalardaki YP mevduatın) TL karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması,

3- Şirketin YP nakdi varlıkların TL karşılığının; aktif toplamından veya son bir yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu aşması.

Herhangi bir şirketin bu karar kapsamına girebilmesi yukarıdaki her 3 şartın birden sağlanması gerekmektedir.

KENDİ MENFAATLERİNİ DÜŞÜNÜYORLAR

Karara ilişkin Aydınlık'a bilgi veren kaynaklar özetle şunları aktardı: "Merkez Bankası başkanı ile istişare ediyoruz kararın alınmasının nedeni bazı şirketlerin döviz varlıkları bulunduğu halde ucuz TL kredi çekerek döviz stoğu yapmaları. Bu noktada ham madde alımı ve borç ödeme dışında yani döviz açığı kapatmak dışında yani ticarete konu olmadığı halde paradan para kazanmak dürtüsüyle bir takım finansal işlemlerin yapıldığı bunun da finansal istikrarı bozucu bir noktaya geldiği görülüyor. Bankaların da daha temkinli davranması gerekiyor. Enflasyonist ortamda faizler düşük tutularak ekonomik aktivite zarar görmesin diye devlet elini taşın altına koymuş durumda. Bunu fırsat görerek kendi menfaatleri doğrultusunda küçük çıkarlarını gözeterek hareket eden firmaların takip edildiğini öğreniyoruz. Bazı yabancı şirketlerin de bunlar arasında olduğu biliniyor. Merkez Bankası hangi banka ile hangi şirketin işlem yaptığını takip ediyor. Bu işlemlerin gerekçesini sorgulamak lazım."

İŞ DÜNYASI DESTEK VERDİ

Öte yandan alınan karar kamuoyunda çokça tartışıldı. Bazıları kararı sermaye kontrolü olarak yorumlarken bazıları dövizi düşürmek için yapılan bir çabadan ibaret gördü. Oysa yapılan işlemin kötü niyetli kullanımı engellemek üzere bir düzenleme olduğu herkesin malumu. İş dünyası örgütlerinden de düzenlemeye destek veren açıklamalar geldi. Anadolu Aslanları İşadamları Derneği (ASKON) Genel Başkanı Orhan Aydın, kredileri amacına uygun kullanmayıp ülkemizin inşasından, kazanmasından, refahın, gençlerimizin geleceğinden çalındığını belirterek, bu zihniyetler kendi çıkarları uğruna ülke ekonomimize çok büyük zaralar vermektedir." dedi. ASKON Genel Başkanı Aydın, "Hükümetimiz Döviz Korumalı Mevduat Hesabı, Gelire Endeksli Senet ile halkımızın parasını koruyup, döviz baskısını kırmaya çalışırken, bütün bu alanda verilen mücadeleyi hiçe sayıp, yatırım, üretim ve istihdama yönelik verilen ticari kredileri uygun oranlarda alıp döviz alımı yapan zihniyetleri sorgulamak gerekir. Yaptıkları çok büyük bir yanlıştır. BDDK nın kredi kullanıma yönelik almış olduğu yeni kararlar bu zihniyetlere dur diyecek bir karar olmuştur. Tespitler, getirilen önlemler ve kaynakların verimli kullanılması adına kararda imzası bulunan herkesi yürekten tebrik ve takdir ediyorum."

SPEKÜLATİF DÖVİZ ALIMINA ENGEL

AA'ya konuşan Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkanı Mahmut Asmalı ise, "Söz konusu kararın enflasyondaki kura bağlı maliyet artışları kaynaklı yükselişi engelleyeceği aşikardır. BDDK'nın bu hamlesi ile döviz arz-talep dengesi, Türk lirası lehine çok daha makul düzeylere gelecektir. Bunlara ilaveten, BDDK'nin bu düzenlemesi, bu kapsamda yer alan şirketlerin döviz varlıklarına ve gerçek kişilerin döviz alımlarına yönelik herhangi bir sınırlama öngörmemekte, yalnızca şirketlerin TL kredilere erişimini kısıtlamaktadır. Üstelik getirilen istisnalar ve kapsam değerlendirildiğinde etkilenecek şirket sayısı oldukça sınırlıdır. Bu bağlamda ilgili BDDK kararının ardından 'piyasa ekonomisine müdahale' söylemleri gerçekçi olmayan ve iyi niyetten uzak yorumlardır." ifadelerini kullandı.

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç de, BDDK kararını, kullandırılan kredilerin üretime dönmesi, ekonomiye kazandırılması ve verimli alanlara gitmesi konusunda yerinde bir tedbir olarak gördüklerini ifade etti. Avdagiç, "Bu tedbirler, TL'nin güçlenmesine katkı sağlayacaktır. Yapılan düzenleme ile makul maliyetli fonların spekülatif döviz işlemlerine yönelmesinin de önüne geçilecektir. Düzenleme ile firmaların üretime ve yatırıma yönelik fonlama ihtiyaçları ön planda tutuluyor. Bunu da isabetli buluyoruz." diye konuştu. Ankara Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran, bankaların reel sektörü desteklemek amacıyla kullanıma sunduğu kredilerin amaç dışı değerlendirilmesinin hakkaniyetli bir tutum olmadığını her zaman dile getirdiklerini aktardı. Baran, şunları kaydetti: "İşletmelerimizin dövizi bir yatırım aracı olarak görmemesi, sadece döviz yükümlülüklerini gerçekleştirmek için ellerinde bulundurması gerekir. Bu süreçte kaynakların üretime, yatırıma, ihracata ve istihdama aktarılarak Türkiye ekonomisinin sağlam temeller üzerinde güçlü bir şekilde büyümesinin devamı tüm faydaların üzerindedir."

KOBİ'LERİN HAKKINI DOLARA YATIRIYORLAR

Merkez Bankası Şahap Kavcıoğlu ile yapılan toplantı sonrası görüştüğümüz ihracatçılar da, Başkanın kendilerine bu düzenleme ile ilgili gerekli detayları aktardığını ve kararı desteklediklerini belirtmişlerdi. Bazı şirketlerin KOBİ'lerin hakkı olan üretim ve ihracata gitmesi gereken kredilerle döviz spekülasyonu yapmasına karşı olduklarını belirten bazı TİM Sektör Konseyi Başkanları alınan kararı isabetli bulduklarını tarafımıza söylediler. Bunun yanında alınan kararın krediler cephesindeki genişlemeyi durdurma yönünde bir etkisi olacağını bazı uzmanlar ifade ediyorlar. Ancak halihazırda yapılan düzenleme TL kredi çekip döviz alan yani üretime istihdama değil de döviz biriktirmeye yönelik işlemleri engellemeye ilişkin. Haliyle gerek tüketim olsun gerek üretim olsun gerekse yatırım olsun bu tarafa gidecek kredilerde herhangi bir sınırlama olmayacağı halde ekonomik aktivite üzerinde nasıl bir sınırlayıcı etkisi olacağı da merak konusu.

DÖVİZDE DÜŞÜŞ SÜRÜYOR

Karar sonrası cuma akşamı döviz fiyatlarında yüzde 2'yi aşan oranda düşüş yaşandı. Dün de gün içinde döviz fiyatları yüzde 2'den fazla düştü. Dün Borsa'da da satış gözlendi. Piyasada işlem gören gösterge tahvilin faiiz de yüzde 23'ün altına çekildi.

HAZİNE'DEN KARARLARA DESTEK

Hazine ve Maliye Bakanlığı da dün yaptığı açıklamada son dönemde alınan kararlar şöyle sıralandı:

• Yurt dışı yerleşiklerle türev işlem gerçekleştiren bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki yurt içi yerleşik kişilere kullandırılacak ticari nakdi kredilere yüzde 500 risk ağırlığı getirilmesi,
• Konut kredilerinde ve konut teminatlı kredilerde kredi değer oranının farklılaştırılması,
• 15 milyon TL üzerinde döviz varlığı bulunan ve yabancı para nakdi varlıkların TL

karşılığının; aktif toplamından veya son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanı yüzde 10’u aşan bağımsız denetime tabi reel sektör şirketleri için TL cinsinden yeni nakdi ticari krediye erişimlerinin sınırlandırılması kararları.

Bu kararların 9 Haziran'da atılan adımların bir devamı olduğunu belirten Bakanlık, "Kredi piyasası gelişmelerine yönelik alınan bu tedbirler hem Türkiye Ekonomi Modelimiz çerçevesindeki selektif kredi yaklaşımımızı hem de finansal istikrarı destekler niteliktedir. Tüm ekonomi kurumlarımızla birlikte ve eşgüdüm halinde birbirini tamamlayıcı ve finansal istikrarın güçlendirilmesine yönelik tedbirler alınmaya devam edilecektir."