Pasifik’te yükselen ABD-Çin mücadelesi

Pasifik’te Pekin-Washington arasındaki rekabet kızışıyor. Çin bölgedeki ABD varlığına karşı donanmasını güçlendirirken, Pentagon da yeni uçak gemileri gönderdi. Tayvan ise Pasifik’teki stratejik konumu ile gerginlik noktası olmaya devam edecek.

Yayınlanma: 20 Haziran 2020, 02:00 Güncellenme: 18 Şubat 2022, 10:24

A⁺ A^-

NECATİ DEMİRCAN / ŞANGHAY ÜNİVERSİTESİ

Pasifik’te son zamanlarda ABD-Çin arasındaki rekabet giderek yükseliyor. Bölgede ABD’nin uzun yıllardır süren müttefiklik ilişkilerinde bozulmalar yaşanırken Çin’in bölge ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmesi ve donanmasını güçlendirmeye yönelik çalışmaları ABD’de tedirginlik yaratıyor. ABD’nin, 2017 yılından sonra ilk kez Pasifik’e USS Theodore Roosevelt, USS Nimitz ve USS Ronald Reagan adlı 3 uçak gemisini aynı anda göndermesi Çin’e uyarı mesajı vermek istediğini gösteriyor.(1)

GÜÇLENEN ÇİN DONANMASI

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD Pasifik’te hegemonyasını güçlendirmişti. Soğuk Savaş’ın başlaması ve Çin Devrimi sonrası komünizmin yayılmasını engellemek amacıyla Sovyetler Birliği’ni ve Çin’i çevreleme stratejisi izledi. Bu amaçla bölgede ASEAN gibi birlikler kurdu, Güney Kore, Japonya, Tayvan’da askeri birlikler bulundurdu.(2) ABD hegemonyasını son 10 yıla kadar çok rahat bir şekilde sürdürüyordu. Fakat Güney Çin denizinde geniş sınıra sahip olan Çin, deniz güvenliğinin sağlanması için deniz kuvvetlerini sürekli güçlendirdi. Çin’in askeri harcamalarının önemli bir kısmını deniz kuvvetleri harcamaları oluşturdu. Çin’in, 288 adet savaş gemisi ve denizaltısı bulunan ABD’yi frenlemesi bu stratejinin başarılı olduğunu ortaya koyuyor. Fakat Çin şu an 400’e yakın savaş gemisi ve denizaltıya sahip olmasına rağmen ABD deniz üstünlüğü olarak daha güçlü gemilere sahip. Çin’in denizlerde hakim olma stratejisinin devam edeceği öngörülerek 2030 yılında 530’dan fazla savaş gemisine ve denizaltıya sahip olacağı tahmin ediliyor. Hatta The Times gazetesinin haberine göre Pentagon’un 2030 yılı için Çin ile ABD arasında Pasifik’teki deniz mücadelesi içeren bir simülasyon hazırladığını ve bu sonuca göre ABD’nin yenildiği söyleniyor.(3)

YENİ İŞBİRLİKLERİ

Çin’in deniz kuvvetlerini geliştirmesinin iki nedeni bulunmaktadır; Kuşak ve Yol Girişiminin deniz güzergâhının güvenliğinin sağlamak ve Pasifik’teki deniz gücünü geliştirerek ABD tehditlerine cevap verebilmek.

Pasifikteki durumun her gecen gün daha da gerginleşeceğini ve mücadele alanına dönüşeceğini söyleyebiliriz. Bunun en önemli belirtisi Çin’in deniz kuvvetlerinin güçlenmesinin yanında bölgede değişen güç ilişkilerinin de etkisi. Örneğin ABD karşıtı politikalar sürdüren Filipin Devlet Başkanı Duterte’nin ülkede ABD askerinin bulunması sağlayan 69 yıllık Ziyaretçi Kuvvetler Anlaşmasını feshetmesi Amerika’nın bölgede önemli bir merkez kaybetmesine neden oldu.(4) Xi Jinping’in Çin-Filipin diplomatik ilişkilerinin 45’inci yıldönümü dolayısıyla stratejik işbirliğini yeni seviyelere taşıma mesajı göndermesinin (5) bölgede ABD hegemonyasına karşı yeni birlikteliklerin geliştirebileceğine dair bir işaret olduğunu söyleyebiliriz. Japonya Savunma Bakanı Kono Taro’nun ABD füze savunma sistemi Aegis Ashore almaktan vazgeçtiklerini açıklaması sağlam gözüken ABD-Japonya ilişkilerinde de çatlaklar meydana gelebileceğini ortaya koymaktadır.

ABD’NİN KOZU TAYVAN

Temmuz 2019’da yayınlanan Beyaz Kitap’a göre uluslararası düzende kaos tespit edilerek çok kutuplu bir uluslararası düzenin geleceğine olan vurgu yapılıyordu. Tayvan’ın bağımsızlığı için kışkırtmalar olduğu ve bunun Çin için bir boğaz tehlikesi yaratacağı söyleniyordu. Bugünkü durum değerlendirildiğinde ABD’nin küresel hegemonyasının azalması eski müttefik ilişkilerini değiştireceği gibi Tayvan sorununu da gündeme getirmektedir. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo mayıs ayında Tayvan lideri için ‘başkan’ ifadesini kullandı. Çin bu durumu Tayvan’ın bağımsızlığına kasteden bir adım olarak değerlendirildi. ABD’nin geçen yıl Hong Kong’da çıkan olaylar esnasında Tayvan F-16 satışını gündeme getirmesi Çin’in tepkisini çekmişti. Bu yıl da ABD’nin Tayvan’a 180 milyon dolar değerinde askeri silah satması Çin’in Tayvan konusundaki tedirginliğini artırdı. Çünkü Çinli yetkililer Tayvan boğazındaki ABD varlığının Çin’e karşı olduğunu ve bölgedeki barış ortamını tehdit ettiğini belirtiyor.(6) ABD’nin bölgede Hong Kong’da yaşanılanlar üzerinden Tayvan sorununu sürekli diri tutmak istediği ortada. Bu yüzden Çin yönetimi de düzenli olarak tahrik edici silah satışı ve siyasi söylemleri gündeme getirerek Pasifik’te üstünlük sağlamaya çalışıyor.

Birçok uzman Pasifik’te ABD-Çin arasında artan mücadelede sıcak çatışma riski olmadığı yorumunda bulunuyor. Çünkü sıcak savaş senaryolarını simülasyonlarla hesaplayan Pentagon’un yenileceği gözüküyor. ABD kaybedeceği bir savaşın tarafı olmak veya bu duruma kumar oynamak istemeyecektir. Pasifik’te yeni stratejik ilişkiler kurulabilme potansiyeliyle birlikte ABD-Çin arasındaki gerginliğin Çin için politik değeri ve stratejik konumu dolayısıyla Tayvan merkezli olma ihtimali yüksek gözükmektedir.