Patates fiyatı tarlada maliyetin altına düştü: Üretici devleti bekliyor
Patateste bu yıl üretim arttı. Tarlada 4 liraya düşen ürün satılamayınca depolara kaldırılmaya başlandı. Zincir marketlerin fiyatları maliyet altında belirlemesine tepki gösteren üreticiler, müdahale alımı istediler
Sibel Koç Güven
İklimsel koşullar ve plansız üretim nedeniyle bu yıl patateste rekolte artışı var. Türkiye genelinde 6,5 milyon ton civarında patates üretimi bekleniyor. Ziraat Odası başkanlarından aldığımız bilgiye göre maliyeti 8 lira olan patates, tarlada 4 liraya kadar düştü. Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, geçen hafta Nevşehir ziyareti sırasında yaptığı açıklamada devlete çağrı yaparak, Tarım Kredi ve Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)’nin patates ve soğan alımı yapmasını istemişti. Üreticilere bu konuda henüz bir yanıt gelmedi.
Niğde ve Aksaray Ziraat Odaları başkanlarıyla son durumu konuştuk. Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, marketlerdeki düşük fiyatların denetlenmesini istedi. Aksaray Ziraat Odası Başkanı Emin Koçak da üreticilere kooperatifleşme çağrısı yaptı.
3 LİRA UCUZA ALACAKTI
Niğde Ziraat Odası Başkanı Veli Kenar, şu anda patatesin depolara konulduğunu, tarlalarda yüzde 15 kadar patates kaldığını bildirdi. Maliyetin 8 lira olduğunu belirten Kenar, “3 liraya da 4 liraya da patates var tarlada. Devlete seslendik ama fiyatlarda değişen bir şey olmadı. Devlet, Tarım Kredi ve Aile Sosyal Yardımlaşma Bakanlığı üzerinden alımlar yapacak diye bir söylenti var ama hâlâ alım yapamadılar.
"Satılmayınca patates ambara getirildi. Bu saatten sonra almış olsalar dahi maliyete 2-3 lira daha ambara getirme parası eklendi. Çiftçilerimizi şu anda 8-9 lira kurtarır vaziyete geldi. Depolardan da alabilir devlet ama tarladan alsaydı, 3 lira daha ucuza alacaktı. Devlet eğer yardım elini uzatacaksa maliyet üzerinde alması gerekiyor ki çiftçi, devletin şefkat elini görmüş olsun.” diye konuştu.
ERKEN HASAT ÜRETİMİ ARTIRDI
Küresel iklim değişikliğinin tarımsal üretimde etkisini gösterdiğini belirten Veli Kenar, plansız üretim ve ihracat kapılarının kapatılmasının etkilerini anlattı. Kenar, şöyle konuştu:
“Bu sene hasat birçok üründe 20 gün önce geldi. Standart giden bir çark vardı. Ama erken hasat oldu. Karşı tarafta bir hazırlık yok. Ürün sıkıştı. Ödemiş, Adana, Bursa, Niksar, Afyon… Buralarda temmuzun başlarında çıkardı patates ama haziranın içinde olgunlaştı. Bizim bölgede patates eylül ayında çıkarken temmuz sonunda çıkmaya başladı. Ürün fazlalığı oluştu. Bu da fiyatların gerilemesine sebep oldu.
“Geçtiğimiz yıllarda patatesin fiyatı yüksek olduğu için çiftçilerin bu ürüne yönelmesi de biraz fazla oldu. Yüzde 30 ekim fazlalığı oluştu. Pazar da olmayınca ne olacak bu ürün. Patates ihracatını geçen yıl kısıtlamışlardı bu yıl açıldı ama ihracatçılarımız pazarını kaybettiler. O pazara birileri dâhil oldu. Pazara girmek kolay değil. Devlet planlama yaparken ihracatı kapatmaktan çok, ürün azlığında ihracatçıları destekleyerek fiyatları dengede tutmalı. Bizim gibi odalarla çalışma yapılsa çözülmeyecek konu değil.”
PLANLI ÜRETİM 2 YIL SONRA MEYVE VERİR
Planlı üretim çalışmalarının bölgede başladığı bilgisini de veren Kenar, şöyle devam etti:
“Bakanlık, planlı üretim için 2 yıldır çalışıyor. Bu yıl çalışmayı hayata geçirdi ama meyvelerini 2 yıl sonra alabileceğiz. Çünkü aynı ürün aynı tarlaya ekilmeyecek. 4 yılda bir ekilecek. Patates ve mısır aynı tarlada 4 yılda bir ekilecek. Ekim biraz düşmüş olacak. Fazla ektirmeyince fiyatlar yerine gelecek. Herkes rahat edecek. Sadece biz zarar etmiyoruz, devlet de zarar ediyor plansız üretimde. Planlı üretimde 2024’ü baz aldılar. 2024’te insanlar tarla ekim planını yapamamıştı. 2025 yılında başlamış olsaydı herkes ürününü ona göre yazdırırdı.”
FİYAT DÜŞÜKSE DE DENETLENMELİ
“Piyasayı zincir marketler belirliyor. Bunlar ürünü maliyetin altında almamalı, satmamalı. Diğer ürünlerde de maliyet altı fiyat açıklamamalılar. Tüketici ucuz alıyor ama ben zarar ediyorum. Nasıl bir ürün, yüksek fiyatla satılınca olaya el konuluyorsa, ürün düşük fiyata alınıyorsa, satılıyorsa o zaman da el konulsun. Kanunlar bize de işlesin.”
KOOPERATİFLEŞME ÇAĞRISI
Aksaray Ziraat Odası Başkanı Emin Koçak da patates üretiminde arz fazlalığı nedeniyle talep oluşturulması çağrısı yaptı. Koçak, şöyle konuştu:
“İlimizde geçen yıl 74 bin dekar alanda yaklaşık 315 bin ton patates üretimi gerçekleşmişti. Daha 2024’ün verileri henüz netleşmedi ancak tahminlerimiz geçen yıla göre yüzde 10 arasında bir arz fazlalığı olduğu yönünde. Bu nedenle patateste talep oluşturulması gerekiyor. Bu yıl patatese devletimizin müdahalesi çok önemli. Bu arzı karşılayabilecek şu an iç ve dış talep görülmüyor. TMO’nun da devreye girerek geçmiş yıllarda olduğu gibi patates alımı yapması, bir talep oluşturması, piyasanın bir miktar daha yükselmesini sağlayacaktır.
“Patates üreticilerimizin bir araya gelerek bir an önce kooperatifleşmesi gerekiyor. Türkiye’nin en büyük sorunlarından bir tanesi fiyat sorunu. Yaklaşık olarak 4 liraya üretici patatesini satıyor. Ama marketlere baktığımızda bu rakam 10 lira ile 18 lira arasında değişiyor. Arada ciddi bir makas olduğunu görüyoruz. Bir tarafta üretici maliyetin altında fiyatta ürününü satarken diğer tarafta tüketicimiz bunu ucuza yiyemiyor. Türkiye bu meseleyi bir an önce çözmek zorunda.”
