Petrol şoku olmaz endişeler ise yüksek
İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları küresel ekonomiyi de tehdit ediyor. Vekalet savaşlarının kızışması durumunda petrolde yüzde 10'luk bir artış öngörülürken, düşük ihtimal olan bölgesel çatışmada ise 50 yıl önceki fiyat krizinin benzerinin yaşanmasından korkuluyor.
Gazze'de yaşanan İsrail şiddetine karşı dünya güçlerinin tavrını değiştirmeye başladı. Çin ve Rusya'nın Filistin halkından yana tavır takınmasıyla ABD'nin de Hamas saldırılarının ilk günlerinde yaptığı açıklamaları yumuşatmaya başladığı görülüyor. Avrupa Birliği'nde ise görüş ayrılıkları belirginleşti. Bu gelişmeleri Aydınlık'ın politika sayfalarından takip edebilirsiniz. Dünya Ukrayna krizi ve yansımalarına odaklanmışken gözleri Gazze'ye çeviren olaylar küresel ekonomiyi de tehdit ediyor. Merkez bankaları parasal sıkılaşma yoluyla enflasyonla mücadele etmeye çalışırken yüksek seyreden petrol fiyatları işleri yokuşa sürüyor. Üstelik Ukrayna'nın ardından Gazze'de patlayan çatışma da petrol fiyatlarının yukarı yönlü baskılanmasına yol açıyor. Türk borsası da gelişmelerden etkileniyor. Borsa İstanbul 100 endeksi 10 Ekim'den bu yana 500 puan kaybetti.
ANA SENARYO DEĞİL AMA...
Ekonomist Atilla Yeşilada'nın başında olduğu Istanbul Analytics'in hafta başında aboneleriyle Gazze savaşına yönelik Bloomberg Economics'in üç senaryosunu paylaştı. Ekonomist Güldem Atabay'ın kaleme aldığı haftalık raporda savaşın ekonomik senaryoları, “Zor, kötü ve çirkin” olarak not edildi. Raporda, “İsrail'e yapılan sürpriz saldırı ile petrol fiyatlarının Arap ambargosu ile üç katına çıkarak aşırı yükselmesi olarak özetlenebilecek Ekim 1973 petrol krizinin 50. yıldönümü Ekim 2023’te, İsrail-Hamas savaşı patladı. Aradaki benzerlikler nedeniyle son gelişmeler çok rahatsız edici. Fakat uzmanlar tarihin aynı şekilde tekerrür etmeyeceğini vurguluyor. Savaşın süresi ve yayılma alanı önemli belirsizlikler olarak dursa da, bir daha Arap petrol ambargosunun beklenmemesi, Arap ülkelerinin İsrail’e karşı ortak saldırmaması, petrole alternatif ürünlerin varlığı, Ortadoğu merkezi dışında artan üretim gibi nedenlerle benzer ölçekte bir petrol fiyatı şoku ana senaryo değil. Ancak, tahminlerin anlamlı derecede üzerinde ve uzun süre devam edecek 'yüksek petrol fiyatları' olasılığı düşük de değil. Hele ki hedefe dolaylı da olsa Tahran konursa.” denildi.
90 DOLARIN ÜSTÜNDE
Brent ham petrol fiyatının jeopolitik gerilimlerin artmasıyla önceki hafta görülen düşük seviyelerinden bir haftada yüzde 6.5 arttığı ve varil başına 90 doları geçtiğine işaret edilen raporda, şunlar kaydedildi: “Zaten arz açığı bulunan bir piyasada, daha fazla arz riski oluştu. Olaylar ABD Stratejik Petrol Rezervlerinin (SPR), 1983'ten bu yana en düşük seviyelerinde gezindiği haftada gerçekleşti. Enflasyona karşı mücadelede yol kat ettiğine inanan büyük merkez bankaları açısından yol yeniden yokuş yukarı döndü. Bloomberg Economics savaşın genişleme senaryoları eşliğinde küresel ekonomide ne gibi etkiler oluşacağının ana hatlarını çizen aydınlatıcı bir analiz yaptı. Üç temel senaryoda küresel büyüme ve enflasyon üzerindeki muhtemel etkiler odaktaydı. İlk senaryoda, savaş genellikle Gazze ve İsrail ile sınırlı kalır. İkinci senaryoda, çatışma Lübnan ve Suriye gibi komşu ülkelere sıçrar ve güçlü Tahran destekli milislerle karşılıklı çatışmayla uzar. Temelde İsrail ile İran arasında bir vekalet savaşına dönüşür. Üçüncü senaryo ise bölgesel düşmanlar arasında doğrudan bir askeri çatışma ile savaşın tırmanışını içerir.”
EN ZAYIFI EN TEHLİKELİSİ
“Bu tüm durumlarda, yön aynı – daha pahalı petrol, yüksek enflasyon ve daha yavaş büyüme – ancak büyüklükler farklı. Çatışma ne kadar yayılırsa, etkisi bölge ile sınırlı kalmak yerine daha küresel hale geliyor. Gerçekliğin senaryolardakinden çok daha karmaşık bir örgüde gelişeceği bilgisi de potansiyel etkilerin artması demek tabi.” denilen raporda, Rusya’nın her durumda petrol fiyat artışından avantajlı çıkacağı, Türkiye ekonomisinin de çok kırılgan bir ekonomik altyapı ile bu krize yakalandığı belirtildi. Birinci senaryoda petrolün varil başına 3-5 dolarla sınırlı kalacağı, ikinci senaryoda yüzde 10'luk bir artış olabileceği ve en kötü senaryoda ise petrolün varil başına 150 dolara kadar çıkarabileceği öngörüldü. Rapora göre, “Bu kadar büyük bir petrol şoku, enflasyonun kontrol altına alma çabasını küresel ölçekte rayından çıkarır. ABD’de FED’in yüzde 2’lik hedefi ulaşılamaz olur. Gerçekleşme olasılığı en düşük
