Polen alerjisi nedir? Nasıl tedavi edilir?

Baharla beraber doğa uyanmaya başladı. Yeşermeye başlayan ağaçlar, bazıları için baharı müjdelerken, bazıları için ise alerjik sorunlar anlamına geliyor. Şubat ve mart ayı ile birlikte polen alerjisi de kendini hatırlatıyor. Sırasıyla ağaç, çayır, tahıl polenleri etkili oluyor. Bunlar en erken, ağaç polenleriyle ocak ayında başlıyor. Ardından sırasıyla devreye çayır polenleri ve tahıl polenleri giriyor. Tüm bu süreç boyunca insanlarda sayısız alerjik durumlar görülüyor.

Ulusal Alerji ve İmmünoloji Derneği, Rinit Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ayşe Baççıoğlu, Aydınlık Avrupa’nın sorularını yanıtladı. Baççıoğlu, iklim değişikliklerinin solunum yolu hastalıklarını da etkilediğini söyledi.

YASAM KALİTESİNİ OLUMSUZ ETKİLİYOR

Polen alerjisi nedir? Belirtileri neler?

Bahar aylarında bitkilerin canlanmasıyla atmosfere yayılan polenlerin solunması sonucu alerjik bulguların ortaya çıkmasına “polen alerjisi” denir. Polenlere maruziyet sonrasında kişide “alerjik rinit, konjunktivit ve/veya astım” bulguları ortaya çıkabilir. Halk arasında “saman nezlesi” olarak bilinen “alerjik rinit” tanısı burunda kaşıntı, akıntı, tıkanıklık ve hapşırık bulgularından en az ikisinin en az 15 gün süreyle devam etmesiyle ve her yıl polen mevsiminde şikayetlerin tekrar etmesiyle konur. Genellikle “alerjik konjunktivit” denen her iki gözde kızarıklık, sulanma ve kaşıntının yanı sıra boğaz, kulak ve damak kaşıntısı, horlama ve koku duyusunda azalma da burun şikayetlerine eşlik edebilir. Bazı hastalarda polenlerle göğüste tıkanma, hışıltı, nefes darlığı ve öksürükle karakterize astım bulguları da gelişebilmektedir. Bu alerjik belirtiler kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Polen alerjisi döneminde hastalarda kalitesiz uyku, konsantrasyon güçlüğü, depresyon ve iş gücü kaybı görülebilmektedir. Tanı için alerji uzmanına başvurulmalı ve alerji öyküsüyle uyumlu alerji deri prik testi ve/veya serumda alerji testi sonucu yeterlidir.

POLEN ETKİLERİNİ AZA İNDİRMEK GEREKİR

Polen alerjisinden korunmanın yolları neler? Ne iyi gelir?

Polen alerjisi olan hastaların semptomları özellikle güneşli, sıcak ve rüzgarlı havalarda artar. Eğer polenlerin atmosferde yoğun olduğu saatlerde dışarı çıkmazlar ise yakınmaları oldukça azalabilmektedir. Hastalar günlük polen sayımlarının takibini izleyerek dış ortam aktiviteleri için gün içindeki en “risksiz” saatleri öğrenebilirler. Hastalara, Türkiye polen haritası için T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü veri tabanına [https://www.mgm.gov.tr] başvurmaları önerilebilir. Ayrıca, Avrupa’da yaygın olan günlük polen sayımı uygulaması ülkemizde sadece İzmir’de düzenli yapılırken, diğer şehirlerde de hayata geçmesi çok önemlidir.

Ayrıca hastaların dış ortamda polenlerle temas eden kıyafetlerini eve girdikten sonra değiştirmeleri, saç, el ve yüzün yıkanması, tozlaşma saatlerinde pencerelerin kapatılması ve arabada polen filtrelerinin kullanılması polenlerden kaçınma yöntemleridir, ancak bu yöntemler özellikle çocuklarda çok etkili olmamaktadır. Havadaki polen alerjenlerini gözden, burundan ve ağızdan fiziksel bariyerler kullanarak (güneş gözlüğü, buruna polen engelleyici krem, nazal selüloz tozu, vb.) koruyabilir ve alerjik şikayetleri azaltabiliriz.

İLAÇ VE AŞI TEDAVİSİ UYGULANIYOR

Tedavi süreci nasıl? Hastalar hayatları boyunca bu sıkıntıları yaşarlar mı?

Polen alerjisi tedavisinde alerjenden kaçınma, ilaç tedavisi, hasta eğitimi ve immünoterapi denen aşı tedavisi yer alır. Anti-alerjik ilaçlar öncelikle anti-histaminik ve kortikosteroidlerden oluşur. Bu ilaçlar buruna ve göze damla/sprey şeklinde lokal uygulanabilir veya yetmezse ağızdan tablet şeklinde alınabilirler. Şiddetli alerjik şikayetleri olan hastalarda bu yöntemler yetersiz kalabilmekte, ilaçların yan etkileri olabilmekte ve ilaçlar kesildiği zaman şikayetler tekrar etmektedir. Buna karşın alerjinin kesin tedavisi var mıdır sorusunun cevabı olarak alerjenle immünoterapi ülkemizde alerji uzmanları tarafından uygulanabilmektedir. Dil altı veya kola injeksiyon şeklinde uygulanabilen bu tedavi 3 yıla tamamlandıktan sonra etkisi yıllarca devam etmektedir. İmmünoterapi ile hastaların polenle karşılaştıklarında ortaya çıkan alerjik şikayetleri hafiflemekte, alerji ilacı kullanım gereksinimi azalmakta ve ileride astım gelişme riski düşmektedir.

ÇOCUKLARDA 6 YAŞINDAN SONRA GÖRÜLMEKTE

Çocuklar açısından polen alerjisini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Çocuklarda polen alerjisi genellikle 6 yaşından sonra görülmekte ve öncesinde erken çocukluk döneminde sıklıkla besin alerjisi ve atopik dermatit ile başlangıç gösterebilmektedir. Çocuklarda polen alerjisi erişkinlere göre bazı farklılıklar gösterebilir. Öncelikle polene bağlı alerjik rinit çocuklarda daha ağır ve süreklilik gösteren belirtilere yol açar. Yaklaşık her iki alerjik rinitli çocuktan birisinde alerjik riniteastım eşlik edebilir. Ayrıca, adenoidhipertrofisi ve efüzyonluotitismedia çocuklarda alerjiye sık eşlik eder ve işitme kaybı, horlama, konuşmada gerilik gelişmesine neden olabilirler. Alerjik rinite bağlı huzursuz uyku, gece enürezis, dikkat eksikliği, öğrenme ve bilişsel işlevlerde azalma, okul ve sınav performansının olumsuz etkilenmesi çocuklarda duygusal ve sosyal açıdan sorunlara yol açabilmektedir.

POLEN ALERJİSİ SIKLIĞI GİDEREK ARTMAKTA

Toplumsal farkındalık oluşması açısından ne gibi çalışmalar yapılabilir?

Son yılların en büyük küresel sorunu olarak kabul edilen iklim değişikliği alerjik hastalıklardaki artıştan sorumlu tutulmaktadır. Küresel ısınmaya paralel olarak atmosferik polen konsantrasyonlarında ve bunlarında havada kalma sürelerinde ciddi bir artış olmaktadır. Ayrıca, şehirleşme sonucu artan hava kirliliği de polenlerin havayollarına taşınmasını kolaylaştırarak alerjik duyarlanma ve solunum yolu hastalıklarında artışa neden olabilmektedir. Polen mevsiminin uzamasına paralel olarak polen alerjisi sıklığı giderek artmakta ve artan polen konsantrasyonları daha ağır rinit şikayetlerine ve astım gelişimine yol açabilmektedir. Bu nedenle iklim değişikliği ve hava kirliliğiyle mücadele edilmesi alerjik hastalıkların azalmasına ve hafiflemesine yol açabilir.

Doğal afetler, aşırı şiddetli yağmurlar, toz fırtınaları, şiddetli yangınlar gibi aşırı hava olayları alerjik hava yolu hastalıklarında alevlenmelere neden olmaktadır. Toplumun bu dönemde basın yayın, radyo, televizyon aracılığıyla bilgilendirilmesi farkındalık artışına yol açacaktır. Kişilerin yaşadıkları bölgenin yerel meteroloji ve polen sayımı haberlerini takip etmeleri sonucu fırtınalı ve polen konsantrasyonunun yüksek olduğu dönemlerde dış ortamda vakit geçirmekten kaçınmalarını sağlayabilir.

Alerji konusunda yetkin dernek ve uzman görüşlerinin takibi de doğru bilgi edinilmesi açısından faydalı olacaktır. Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği’nin (AİD) internette (https://www.aid.org.tr/hastaliklar/alerji-ile-iliskili-hastaliklar), sosyal medya platformlarında (Instagram, Facebook…) ve radyo kanalında (https://www.aid.org.tr/category/radyo) alerjiyle ilgili uzman görüşlerine yer verilmiştir ve her hasta arama motoruna “alerji/ AİD” gibi anahtar kelimeleri yazarak kolayca ulaşabilirler.