Putin: Çin'le çok kutuplu dünyayı savunuyoruz

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) 22. Devlet Liderleri Zirvesi, Özbekistan’ın tarihi Semerkant şehrinde toplandı. 15-16 Eylül tarihlerini kapsayan Zirve programının birinci günü, liderlerin ikili görüşmeleriyle tamamlandı. Zirve kapsamında İran’ın ŞİÖ’ye tam üyeliği için mutabakat muhtırası imzalandı. Mısır ve Katar’ın diyalog ortaklıkları için gerekli süreç başlatıldı.

ERDOĞAN’IN İLK ŞİÖ ZİRVESİ

Erdoğan’ın Semerkant ziyareti, Türkiye'nin ŞİÖ nezdinde “Diyalog Ortağı” statüsünü elde ettiği 2013’ten bu yana Cumhurbaşkanı düzeyinde ilk katılım oldu. Soçi’de yapılan görüşme sonrası gazetecilere Putin’in ŞİÖ toplantısı için özel olarak kendisini davet ettiğini söyleyen Erdoğan, “Eylülde Şanghay Beşlisi Özbekistan'da toplanacak. Görüşmemizde Sayın Putin de rica etti; nasip olursa biz de inşallah oradaki toplantıya katılacağız.” ifadesini kullanmıştı.

Zirvede Rus Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile görüşecek olan Erdoğan’ın Ukrayna’da barış müzakerelerinin yeniden başlatılması, tahıl koridorunun amacına uygun şekilde düzenlenmesi, ŞİÖ ile ABD dolarına karşı alternatif finans mekanizmalarının kurulması gibi konuları görüşmesi bekleniyor.

Dün öğlen saatlerinde Özbekistan’a varan Erdoğan, Semerkant’taki ilk görüşmesini Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le yaptı. Görüşme basına kapalı olarak gerçekleşti.

Xİ VE PUTİN BATI’YA MESAJ VERDİ

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Çinli mevkidaşı Xi Jinping ile şubat ayında Pekin’de buluşmalarından sonraki ilk görüşmesini ŞİÖ’nün Semerkant Zirvesi’nde yaptı.

Rusya lideri Putin, Çinli mevkidaşına “Ukrayna konusundaki dengeli pozisyonu” nedeniyle teşekkür etti. Putin, Çin’in Ukrayna’da yaşananlar ile ilgili endişelerini anladıklarını ve Xi ile görüşmelerinde her şeyi açıklığa kavuşturmaya hazır olduklarını kaydetti. Rusya lideri ayrıca, Çin’in endişelerine ilişkin, “ABD ile uydularının Tayvan Körfezi’ndeki provokasyonlarını kınıyoruz.” dedi. Rusya’nın ‘tek Çin’ prensibine bağlı olduğunu vurgulayan Putin, “Tek kutuplu dünya oluşturma çabaları son zamanlarda hayli çirkin bir siluet kazandı ve bu çabalar dünyadaki ülkelerinin büyük çoğunluğu için kabul edilemez nitelikte.” şeklinde konuştu.

‘ÖNCÜ ROL OYNAYACAĞIZ’

Putin, “Çin’le birlikte uluslararası hukuka ve BM’nin merkezi rolüne dayalı adil, demokratik ve çok kutuplu bir dünya düzenini savunuyoruz.” dedi. Bu dünya düzeninde kuralların birileri tarafından keyfi bir şekilde uydurulup diğerlerine dayatılmayacağını belirtti.

Xi Jinping ise Çin’in Rusya’yla birlikte dünyaya sürdürülebilir kalkınma yolunda liderlik etmeye hazır olduğunu vurguladı. Xi, “Rus meslektaşlarımızla birlikte sorumlu bir dünya gücü olmaya dair doğru örnek oluşturmaya ve böylesine hızlı değişen bir dünyada dünyanın sürdürülebilir ve pozitif kalkınma rotasına yönelmesinde öncü rol oynamaya hazırız.” dedi. Çin Devlet Başkanı, ülkesinin Rusya’yı temel milli çıkar konularında destekleyeceğini kaydetti.

İKİLİ GÖRÜŞMELERLE GEÇTİ

ŞİÖ Zirvesi’nin birinci gününe liderler arasında ikili görüşmeler ve imzalanan yeni anlaşmalar damgasını vurdu.

İran ile Özbekistan arasında enerji, transit taşımacılık, sanayi, tarım ve kültür başta olmak üzere çeşitli alanlarda 17 işbirliği anlaşması imzalandı.

Çin-Kırgızistan-Özbekistan demir yolunun Kırgızistan topraklarındaki bölümünün yapım projesine ilişkin işbirliği anlaşması da Semerkant’ta imzalandı. Yapılan basın toplantısında, Torugart-Arpa-Makmal-Celalabad güzergahında fizibilite çalışmasının en geç 1 Haziran 2023'e kadar tamamlanmasını öngördüğü ifade edildi.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi; Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ile ayrı ayrı görüşmeler gerçekleştirdi.

İRAN TAMAM, BELARUS SIRADA

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, sosyal medya paylaşımında, İran'ın ŞİÖ’ye tam üyeliğine dair taahhüt belgesini Semerkant’ta örgütün Genel Sekreteri Zhang Ming ile imzaladıklarını belirtti. Abdullahiyan, “Bundan sonra çeşitli ekonomik, ticari, transit, enerji gibi iş birliklerinde yeni bir aşamaya girmiş bulunuyoruz.” ifadelerini kullandı. İran’ın bir yıl önceki zirvede başlattığı tam üyelik süreci böylece son aşamaya girmiş oldu.

Semerkant’ta İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile görüşen Putin, “İran’ın tam üyeliğini her zaman destekledik. Şimdi İran’ın halihazırda gayet ciddi, büyük ve yetkili olan bu uluslararası örgüte katılmasından çok mutluyuz. İran artık ŞİÖ üyesidir. Bundan sonra kalan aşamalar formalite.” ifadelerini kullandı. Reisi de İran’ın 40 belgeyi kapsayan mutabakat muhtırasında belirtilen tüm adımların yerine getirileceğini ve ülkesinin gelecek yıl Hindistan’da yapılacak zirveye tam üye olarak katılacağını söyledi.

Örgütün gözlemci üyesi olan Belarus da bu yılın temmuz ayında tam üye olmak için başvurmuştu. Bugün toplantıda konuşma yapacak olan Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun, üye ülkelerin desteğini talep edeceği kaydedildi.

MISIR VE KATAR DİYALOG ORTAĞI OLDU

ŞİÖ Genel Sekreteri Zhang Ming, 14 Eylül’de Mısır ve Katar’ın “diyalog ortağı” olmasıyla ilgili mutabakat muhtıralarının imzalandığını duyurdu. İki ülke geçen yıl eylül ayında yapılan Tacikistan Duşanbe Zirvesi’nde diyalog ortağı statüsünde ŞİÖ’ye dahil olmak üzere başvuruda bulunmuştu. Böylece üye, gözlemci ve diyalog ortağı olarak ŞİÖ’nün tarafı olan ülke sayısı 20’ye yükseldi.

Suudi Arabistan’ın da benzer bir başvuruda bulunmak için hazırlık yaptığı, ayrıca Körfez’den Bahreyn, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri’nin de “diyalog ortaklığı” için başvurmasının beklendiği kaydedildi. Bu ülkeler dışında Myanmar ve Maldivlerin de ŞİÖ’ye taraf olmak için gerekli prosedürleri başlatacağı kaydediliyor.

Yeni üyelerle ilgili konuşan Genel Sekreter Ming, “ŞİÖ’nün önünde uzun bir kuyruk oluştu demek yanlış olmaz. Bu neden oluyor? Çünkü ülkeler, karşılıklı saygıya, eşitlik ve ortak faydaya dayalı yeni türde bir uluslararası ilişki talep ediyor. ŞİÖ’nün ve Şanghay Ruhu’nun özü de budur.” şeklinde konuştu.

‘SEMERKANT DEKLARASYONU’

Zirve’nin en önemli sonuçlarından birisinin, “Semerkant Deklarasyonu” olarak anılan sonuç bildirisi olması bekleniyor. ŞİÖ’nün çok kutuplu dünya vurguları ve gelecek döneme ilişkin yol haritasının çizileceği Semerkant Bildirisi, aynı zamanda ŞİÖ’nün işbirliğini genişleteceği bir kavram belgesi olarak görülüyor. Bildiride tek taraflı yaptırımlara alternatif mekanizmalar oluşturulması ve Amerikan Doları’nın ağırlığını azaltmak için ticarette milli paraların kullanılmasına ilişkin özel vurgular yer alması bekleniyor.

Xİ’NİN İLK ADRESİ KAZAKİSTAN OLDU

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Kovid-19 salgını başladıktan sonra ilk ziyaretini Kazakistan’a gerçekleştirdi. Dün Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi için Semerkant’a giden Xi, önce Astana’da Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile görüştü.

Tokayev tarafından havalimanında karşılanan Xi için daha sonra Cumhurbaşkanlığı Sarayı Akorda’da resmi tören düzenlendi. İki lider, iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin tesisinin 30. yılı vesilesiyle ortak bildiriye imza attı. Tokayev, Kovid-19 salgını başlangıcından bu yana ilk yurt dışı seyahatini Kazakistan’a gerçekleştiren Xi’nin ziyaretinin iki ülke arasındaki karşılıklı güven ve işbirliğinin kanıtı olarak gördüğünü belirtti.

ORTAK BİLDİRİDE ‘30 ALTIN YIL’ VURGUSU

Bu yıl iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin tesisinin 30. yıl dönümünü kutladıklarını kaydeden Tokayev, 2019’da Kazakistan ile Çin ilişkilerinin daima stratejik ortaklık statüsü kazandığını hatırlattı. Xi ile imzaladıkları ortak bildirinin iki ülke ilişkilerinde “yeni 30 altın yılın” başlangıcını ifade ettiğini söyledi.

Bildiride Kazakistan’ın Çin’in yeni kalkınma felsefesine övdüğü, Çin ise Kazakistan’ı 2030 stratejik hedeflerini etkin bir şekilde yerine getirdiği ve 2050 stratejisini ileri sürdüğü için tebrik ettiği yer aldı. Her iki ülkenin de birbirinin ulusal egemenliği, güvenliği ve toprak bütünlüğü gibi temel çıkarlarına güçlü bir destek vereceği ifade edildi.

Xİ’YE ‘ALTIN KARTAL’ NİŞANI

Xi Jinping de Çin olarak uluslararası ve bölgesel konularda Kazakistan’ın tutumunu desteklediklerini dile getirerek, şunları kaydetti:

“Uluslararası konjonktür nasıl değişirse değişsin, bağımsızlığını, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumada Kazakistan’ı kararlılıkla desteklemeye devam edeceğiz. İstikrar ve kalkınma amacıyla yürütülen reformlarınızı sıkı bir şekilde destekleyeceğiz ve ülkenizin iç işlerine herhangi bir gücün müdahalesine kategorik olarak karşı çıkacağız.”

Resmi görüşmelerden sonra düzenlenen törenle Xi’ye Kazakistan’ın en yüksek devlet nişanesini olan “Altın Kıran” (Altın Kartal) ödülü takdim edildi.