Rishi Sunak dönemi başladı Yol haritası ne olacak?

Zaten pozisyonun teknik tanımı "Kralın Başbakanı" (His majesty's prime minister). Rishi, yeni kralın başbakanları olan Kanada Başbakanı, Yeni Zelanda Başbakanı gibi Birleşik Krallık Başbakanı olarak görevine 25 Ekim Salı itibariyle başladı. Liz Truss, Salı günü Kral'ın huzuruna saraya gitti ve görevden affını istedi ve krala göreve en uygun adayın Rishi Sunak olduğunu söyledi. Kral da Rishi'yi çağırdı ve yeni görevini tebliğ etti. Resmen başbakan olan Rishi de TV'ye çıkıp başbakan olarak ilk konuşmasını yaptı. İngiliz halkı bu tür yeni başbakan durumlarında yaşanan süreçte krallıkta yaşadıklarını hatırlıyorlar.

Nasıl ki Liz Truss halkın oyları ile başbakan seçilmediyse, Rishi de halkın oylarıyla seçilmedi. Hatta Liz'i MP üyeleri seçmişti yani birkaç on bin oy almıştı, Rishi ise Liz'e karşı yarışı kayda değer seviyede (yüzde 33) fark ile kaybetmişti. Rishi tamamen MP içindeki vekillerin uzlaşışı ile seçildi. Pozisyona ya eski başbakan Boris tekrar geçecekti, ya Rishi veya zayıf bir aday olan Peni (Penny Mordaunt) geçecekti. Boris tekrar başbakan olmaya hevesliydi ancak MP içinde bir kaç görüşme yaptı ve adaylıktan çekildi. Akabinde Peni de çekildi ve tek aday olarak Rishi büyük başarıyla(!) seçildi.

 

RİSHİ'Yİ TANIYALIM

Rishi İngiltere'nin son 200 yıl içindeki başbakanları içindeki en genci (42 yaşında) ve tek renkli olanı. Renkli ifadesi "beyaz olmayan" anlamında kullanılıyor ve Asyalıları, Latin Amerikalıları ve Afrikalıları ifade ediyor. İngiltere'de bu grup içinde baskın olan Hintli topluluğundan dolayı yaygın olarak Hint ve Pakistan kökenliler için kullanılan bir ifade.

Rishi, İngiltere'nin çoğu başbakan ve üst düzey bürokratı gibi Oxbridge mezunu.(Oxford ve Cambridge üniversiteleri için uydurulmuş bir ifade) Oxford'da PPE (Felsefe, Politika, Ekonomi) okumuş. Birkaç sene çeşitli global yatırım firmalarında çalışmış, akabinde Fullbright bursu ile Amerika'da Stanford Üniversitesi'nde işletme yüksek lisansı yapmış ve hedge fon ve benzeri yatırım bankacılığı alanlarında çalışmaya devam etmiş. 2009'da milyarder bir Hintlinin kızı ile evlenmesinin ardından ortağı ile kendi yatırım fonunu kurmuş ve kayınpederinin yatırım fonlarının da işletmesini yapmış.(Bizde de Ali Babacan Fullbright bursu ile ABD'de okumuş güzide siyasetçilerimizdendir)

 

 TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER NASIL OLACAK?

Liz Truss'ı önce dışişleri bakanı yapan, kafasına bir asker kasketi giydirip uçak gemisinde poz verdiren, akabinde başbakan yapan ve yine Rusya'ya karşı ittiren güçler belki önümüzdeki dönemde biraz geri planda kalabilir. Rishi'nin arkasında muhtemelen silah-petrol lobilerinden daha çok küresel sermayeci gruplar var. Belki Rishi ile beraber İngiltere'nin Rusya-Ukrayna çatışmalarında daha aklı selim politikalar uygulamaya geçmesini bekleyebiliriz. Mevcut dışişleri bakanı James Cleverly, Boris Johnson'u Rishi’ye karşı desteklemişti. Eğer Rishi onu değiştirirse bu durumun öncü sinyalini görebiliriz. Liz Truss dönemi uzasa idi, Türkiye ile ilişkiler kötüye doğru gidebilirdi.  Boris Johnson’un tekrar başbakan olması muhtemelen hali hazırdaki ilişki yapısından ötürü Türkiye için iyi senaryo olurdu ancak Rishi'nin gelmesi de ikinci iyi senaryodur. En azından ilişkilerin kötüye gitmesi beklenmemeli.

 

RİSHİ'DEN ÖNÜMÜZDEKİ DÖNEMDE NASIL POLİTİKALAR BEKLEMELİYİZ?

Rishi muhtemelen G7 ülkelerinin (ABD öncülüğündeki batılı ülkeler) yeni bir dijital para çıkarmasına öncülük edecek. Belki çöken dolar saltanatı yerine yeni bir dijital para getirilecek ve bu araç batılı ülkeler için bir ticari korumacılık, ekonomik aktörlerin mutlak kontrolü ve tekrar farklı kurallarda bir küresel finansal hegemonya kurmak amacıyla kullanılacak.

Rishi muhtemelen İngiltere Merkez Bankası yönetimi ile hayli uyumlu çalışacak, vergiler artacak, sosyal sigorta kesintileri artacak, faizler düşecek ve küresel kredi kurumları İngiltere'nin negatif gözetime aldıkları notundaki negatifi kaldıracak. GBP muhtemelen kaybettiği değerin bir kısmını geri toparlayacak. ABD ve İngiltere arasında bir türlü sonuçlandırılamayan serbest ticaret anlaşmasına muhtemelen sihirli bir el değecek ve anlaşma sonuçlandırılacak. İngiltere'nin ABD'ye ihracatı artacak, cari açığı azalacak. Yine sihirli bir el, çeşitli emeklilik fonlarından ve hedge fonlardan, İngiltere'ye sermaye akışı sağlayacak ve kısa dönemli finansman ihtiyaçları karşılanacak. Bu fonlar İngiltere'de bazı yatırımları destekleyecek.

Karbon salınımı azaltıcı hedefler doğrultusunda rüzgar, güneş ve nükleer enerji yatırımlarına devam edilecek.  Petrol ve gaz yatırımları tekrar gözden geçirilebilir. Kaçak gelen mültecileri uçağa doldurup Ruanda’ya sepetleme projesine tam gaz devam edilecek. Niteliksiz kaçak göçmenlerin değil, nitelikli, okumuş, çalışma döneminde olan, uluslararası şirketlerde görev alıp İngiltere'ye vergi ödeyecek türde beyaz yakalıların İngiltere'ye göçmen olarak gelmesi teşvik edilecek. Sosyal ödemeler, işsizlik ödemeleri, uzun dönemli hastalık durumunda sağlanan destekler konularında kesintilere gidilmesi muhtemel.

Rishi'nin savunma harcamalarını kısa vadede düşürmesi beklenmiyor. Rishi, Ukrayna'ya yapılan toplam yardımı artıracağını açıklamıştı ancak bu konudaki samimiyeti konusunda bazı soru işaretleri var. Rishi, ilk yurt dışı ziyaretini Kiev'e yapabilir, bu yönde bazı görüşler basında çıkmakta.

 SONUÇ

Sonuç olarak az çok Kemal Derviş veya Ali Babacan çizgisinde neo-liberal politikaları destekleyen, global sermayeye sırtını dayayıp teslim olacak, kayınpederi üzerinden bolca küresel kurumla bağlantılı finansçı bir lider ile karşı karşıyayız.

Rishi döneminde Türkiye'nin, İngiltere'nin radarında olmasını beklememeliyiz. İngiltere yeni dönemde Atlantik sermaye piyasalarına, ABD ile STA'ya, finansal istikrarı sağlamaya, göçmenler, güvenlik ve sağlık politikalarına ve Ukrayna ile Rusya çatışması konularına odaklanacak.