Rusya-İran ilişkilerinde yeni dönem: Tahran’dan Batı’ya ittifak mesajı

Tahran’da Astana formatında yapılan Yedinci Üçlü Zirve Toplantısı’yla birlikte Rusya ve İran arasındaki stratejik işbirliğinin yeni bir aşamaya ulaşacağı kaydedildi. Rusya Devlet Başkanı Putin önce İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, ardından İran Rehberi Ayetullah Hamaney ile görüştü. Liderlerin gündeminde ikili ilişkileri “stratejik ortaklık” düzeyine çıkarmak vardı.

Putin, Ukrayna’ya yönelik özel harekatın başlamasının ardından ikinci yurtdışı ziyaretini İran’a yaptı. Rus basınında İran ve Rusya arasında diplomatik temasların yoğunlaştığı vurgulanan haberlerde, Putin ve Reisi’nin bu yıl üçüncü kez yüz yüze görüştüğü, iki kez de telefon görüşmesi yaptığı kaydedildi.

‘DÖNÜM NOKTASI OLACAK’

İran Cumhurbaşkanı Reisi, Putin’in ziyaretiyle ilgili “Bu resmi ziyaretin, iki ülkenin bölgesel ve uluslararası gündemde yürüttüğü işbirliğinin gelişiminde bir dönüm noktası olacağını umuyorum.” açıklamasında bulundu.

Putin'in dış politika danışmanı Yuriy Uşakov, Tahran’da Rusya-İran ikili görüşmelerini yorumladı. Rusya'nın resmi haber ajansı TASS’ın haberine göre Uşakov, iki ülke arasındaki ilişkilerin “stratejik ortaklık” düzeyine ulaşabileceği, buna ilişkin bir anlaşmanın hazırlandığı bilgisi verdi. Kremlin danışmanı, iki ülke arasında ekonomik işbirliğini derinleştirmenin de hedeflendiğini kaydetti. Putin'in İranlı liderlerle görüşmelerinde ikili işbirliğinin yanı sıra Ortak Kapsamlı Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde uluslararası ve bölgesel güvenlik meseleleriyle ilgili görüş alışverişinde bulunacağı aktarıldı.

‘BÖLGEDE GÜVENLİĞİ SAĞLIYORUZ’

Putin, Tahran ziyaretinde ilk olarak Devlet Başkanlığı ofisinde Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile bir araya geldi. İran Devlet Başkanlığı’nın açıklamasında, görüşmede, enerji, transit ve ticari ilişkiler de dahil olmak üzere birçok alandaki işbirliğinin daha da genişletilmesi imkanlarının ele alındığı bildirildi. Görüşmenin ardından Reisi, “Bölgemizin bu deneyimden ve işbirliğimizden dolayı daha güvenli hale geldiğini düşünüyorum. Diğer ülkeler sadece terörle mücadele ediyormuş gibi davranıyor. Ancak ilişkilerimiz ve terörle mücadeledeki işbirliğimiz belirlediğimiz hedeflere ulaşabileceğimizi kanıtladı. Bence bu, bölgemizdeki güvenlik düzeyinin iyileştirilmesi açısından çok değerli.” şeklinde konuştu.

Reisi’nin ardından açıklamalarda bulunan Putin ise, “Ülkelerimiz arasındaki ticari büyüme rakamlarıyla gurur duyabiliriz. Uluslararası güvenlik konusundaki işbirliğimizi güçlendirerek Suriye krizinin çözümüne önemli katkı sağlıyoruz.” ifadelerini kullandı.

ABD’nin etkili yayınlarından New York Times gazetesi, Rus liderin Tahran ziyaretini “Putin, dışlanan arkadaşı İran’da yeni bir müttefik buldu.” başlığıyla verdi. Makalede, “Rusya, İran ve Türkiye liderleri arasında üçlü zirvenin Putin’in Batı’nın dışlanmasını geri püskürttüğüne dair net bir mesaj” olduğu belirtildi. Putin’in bu ziyaretle birlikte “önde gelen bir dünya liderinin (Hamaney kastediliyor) ağzından Rusya’nın operasyonuna dair güçlü bir destek aldığı” ifade edildi. New York Times ayrıca Erdoğan ile Putin arasındaki samimi görüntülere de değindi. Putin’in Kremlin’de görüşmelerde kullandığı uzun masaya atıfla “pandeminin çoğunda olağanüstü sosyal mesafe önlemleri” aldığı hatırlatıldı. Buna rağmen Erdoğan ve Reisi ile yaptığı ayaküstü sohbette Erdoğan’ın elini Putin’in sırtına koyduğu vurgulandı.

HAMANEY’DEN OPERASYONA DESTEK

Putin, Reisi’yle görüşmesinden sonra İran’ın ruhani lideri Ayetullah Hamaney tarafından kabul edildi. Hamaney, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik başlattığı özel harekatı destekleyen açıklamalar yaptı. Hamaney’in ofisinden servis edilen haberde, İran liderinin Putine’e “Savaş, şiddetli ve zorlu bir uğraştır ve İslam Cumhuriyeti, insanların savaşın ortasında kalmasından hiç memnun değildir. Ancak Ukrayna’da siz kontrolü ele almasaydınız, karşı taraf harekete geçecekti ve savaşı başlatacaktı.” dediği kaydedildi.

NATO için “tehlikeli bir ittifak” ifadelerini kullanan Hamaney ayrıca “Eğer yol NATO için açıksa, hiçbir sınır ve engel tanımayacaktır. Ukrayna durdurulmasaydı, Kırım bahanesiyle onlar aynı savaşı başlatacaklardı.” şeklinde konuştu.

Böylece İran’ın en üst siyasi otoritesi, Rusya’nın Batı’ya karşı bir “önleyici saldırı” saldırı yaptığını ifade etti.

‘STRATEJİK KONULARDA BİRLİKTEYİZ’

Putin’in Hamaney ziyaretinin, iki lider arasındaki beşinci görüşme olduğu kaydedildi. Görüşmenin içeriğiyle ilgili İranlı gazetecilerin sorularını yanıtlayan Rus lider, “Basın toplantısında da söylediğim gibi İran’ın dini lideriyle bölgedeki gelişmeler de dahil olmak üzere stratejik nitelikteki konuları ele aldık. Bu elbette onun yetki alanlarından biri ve onun görüşlerini, değerlerini dinlemek benim için çok önemliydi.” şeklinde konuştu.

BASRA KÖRFEZİ’NE YOL PROJESİ

Putin ayrıca “Pek çok konuda İran’la aynı görüşlere sahip olduğumuzu ifade etmem lazım. Bu yüzden görüşme çok önemli ve faydalıydı.” ifadelerini kullandı.

Putin ayrıca Zirve sonrası basın toplantısında Rusya’nın St. Petersburg’tan Basra Körfezi’ne uzanan bir yol inşası projesi için hazır olduğunu söyledi. İran’la birlikte altyapı alanında yapılabilecek çok fazla çalışma olduğunu belirten Putin, bunların içinde İran’ın güney limanlarına yeni bir yol inşasının da olduğunu dile getirdi. Putin, “İran’ın bu projeyle ilgilendiğin ve İran tarafından da bunun doğrulandığını biliyoruz. Rusya’nın da çıkarı bu projede, çünkü kuzey Rusya’dan Basra Körfezi’ne doğrudan bağlantı sağlayacağız. Oldukça ilginç ve umut vaat eden bir güzergah.” dedi. Rus lider ayrıca Azerbaycan’ın da böyle bir projede yer almakla ilgilendiğini ekledi.

RUBLE-RİYAL MEKANİZMASI

Putin’in Tahran’a vardığı gün Tahran Borsası İdaresi, Rus ve İran para birimleri arasında doğrudan alım-satım mekanizmasının başlatıldığını duyurdu. İran’ın resmi haber ajansı IRNA’nın haberine göre riyal ve ruble arasında diğer çapraz kurlarda geçerli olan kurallarla işlem yapılmaya başlandı. Uygulama, İran Merkez Bankası Başkanı’nın Moskova ziyareti sonrası iki ülke arasında varılan anlaşmanın ardından geldi.

İran Merkez Bankası’nın basın birimi, iki para arasındaki bu doğrudan satış işlemlerinin başlamasıyla ve bankalar arası bu tür işbirliği mekanizmalarının gelişimiyle, İran’ın Rusya’ya ihracatının katlanarak artacağı ifade edildi. İran Merkez Bankası Başkanı Ali Salih Abadi, bir politik aygıt ve tahakküm aracı olan doların etkisinden kurtulacaklarını söyledi.