Sağlığa Evet Derneğinden "endüstriyel trans yağ" uyarısı

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, yaptığı yazılı açıklamada, trans yağlar için iki ana kaynağı "doğal kaynaklar (inek ve koyun gibi geviş getiren hayvanların süt ürünleri ve etlerinde)" ve "endüstriyel olarak üretilen kaynaklar (kısmen hidrojene yağlar)" şeklinde sıralayarak, yeni trans yağ düzenlemesinin endüstriyel olarak üretilen trans yağların kısıtlanmasıyla ilgili olduğunu kaydetti.

Endüstriyel olarak üretilen trans yağların, margarin gibi sertleştirilmiş bitkisel yağlarda bulunduğunu ve genellikle atıştırmalık, fırınlanmış ve kızartılmış yiyeceklerde olduğunu anlatan Dağlı, üreticilerin genellikle trans yağları diğer yağlardan daha uzun raf ömrüne sahip ve ucuz olduğu için kullandığına değindi.

Elif Dağlı, endüstriyel trans yağların sağlık üzerine bilimsel kanıta dayalı kötü etkilerinin ışığında, Dünya Sağlık Örgütü'nün 2023'e kadar gıda tedarik zincirinden endüstriyel trans yağların kaldırılması kararını aldığını hatırlatarak, hedefe ulaşılabilirse, bulaşıcı olmayan hastalıkların önemli kısmında ve bunlara bağlı ölümlerde azalma sağlanabileceğine işaret etti.

Hemen hemen tüm ülkelerin endüstriyel trans yağın insanı öldüren, sağlıklı beslenme açısından gereksiz, toksik bir kimyasal madde olduğunun farkına vararak gıda kodekslerinde yeni düzenlemeler yaptığını aktaran Dağlı, şöyle devam etti:

"Danimarka gibi bazı AB ülkeleri ile Kanada ve Amerika gibi ülkelerde endüstriyel trans yağlar 2023 yılı beklenmeden tümden yasaklandı. Türkiye ise Avrupa Birliğinden sonra endüstriyel trans yağların nihai tüketiciye doğrudan satılan gıdalarda kısıtlanması düzenlemesini hükme bağladı. 100 gram yağda 2 gramdan az endüstriyel trans yağ kısıtlaması 1 Ocak 2021'de başlıyor. Bu kısıtlamadan gıda sektörüne hammadde tedarik eden dev gıda endüstrileri muaf tutuldu. Kısmi de olsa kısıtlama getirilmiş olması elbette olumlu bir adım ancak, uygulamada sıkıntılar olduğu kesin."

'ENDÜSTRIYEL TRANS YAĞLARIN YASAKLANMASI TEK ÇÖZÜM'

Prof. Dr. Elif Dağlı, endüstriyel trans yağlara kısıtlama getiren 7 Mayıs 2020 tarihli ve 31120 sayılı Resmi Gazete'de, Tarım ve Orman Bakanlığından Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller ve Belirli Diğer Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayımlanması öncesinde derneğin uygulamada sıkıntı olacağı konusunda uyarı yaptığını ifade ederek, şu görüşlere yer verdi:

"Bugün, yeni düzenlemeye geçilmesine sadece 17 gün kala, Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik taslağı konuşulmaya başlandı. Taslağa göre gıda etiketlerinde artık trans yağ miktarı yer almayacak. Oysaki endüstriyel trans yağların hangi miktarlarda üründe bulunduğuna dair bilgilendirme yapılması, aynı üründen birden fazla tüketilmesi veya kısıtlı trans yağ içeren farklı ürünlerin aynı zamanda tüketilmesi nedeniyle alınacak toplam trans yağ miktarını önerilen günlük limit üzerine çıkaracağından, tüketicinin etiketlerde endüstriyel trans yağ miktarını da görmesi açısından önemlidir. Aksi halde getirilecek kısıtlama etkinliğini yitirecektir demiştik. Dikkat edilmesi gereken husus, etiketlerden trans yağ miktarının çıkartılmış olması değildir, 'endüstriyel trans yağların' etiketlerden çıkartılmış olmasıdır."

Hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların ürünlerde kullanılan miktarının denetlenmesi ve hayvansal kaynaklı trans yağ ile hayvansal kaynaklı yağda doğal olarak bulunan trans yağ dışındaki trans yağların birlikte kullanıldığı ürünlerde bunların birbirinden ayrıştırılarak uygunluğunun denetlenmesi için kullanılacak standart analiz metodu bulunmadığını belirten Dağlı, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Dünya Sağlık Örgütü bunun farkındadır ve standart bir analiz metodu geliştirilebilmesi için çalışmaları mevcuttur. Kısıtlı maddenin ölçümünü yapamadığınız bir düzenlemede uygulamanın nasıl denetleneceği hususu eksiktir. Bu nedenle denetim için ya mevcut bir metoda referans verilmesi veya yeni bir analiz metodu açıklanması zorunludur -ki bu bilimsel olarak mümkün değildir- ya da endüstriyel trans yağ imalatının yasaklanması zorunludur. Görüşe açılan taslakta ayrıca paketli gıdalarda 'Trans yağ yoktur.' ibaresinin yasaklanması dikkat çekicidir. Gıda endüstrisi yeni düzenleme haliyle yasalaşırsa, trans yağ kullanmayanlar için haksız rekabet oluşturacak görüşünü dile getirmektedir. Bu, endüstrinin kendi arasında bir rekabet tartışmasıdır. 'Trans yağ yoktur.' ibaresi kullanarak endüstrinin diğerleri ile rekabet etme stratejisi sınıfta kalmıştır. İnsan sağlığı odaklı politika gereği endüstriyel trans yağların yasaklanması tek çözümdür."