Salça ihracatına kısıtlama kaldırılsın: Hem ihracat hem köylü zarar görmesin
Salçalık domates ülkemizde 550 bin dekarda üretiliyor. 400 bin dekarda üretilen domatesler ise salça olarak ihraç ediliyor. Türkiye üretiminin yüzde 80’i başta Rusya olmak üzere Avrupa ve Doğu ülkelerine gidiyor. İhracata konulan kısıtlama ise hem üreticiyi hem de ihracatı tehdit ediyor.
Sibel Koç Güven
2022 yılında salça ihracatına getirilen kota sınırlaması nedeniyle geçen yıl üretilen salçanın tamamı satılamadı ve sektördeki büyük firmaların elinde stok devirleri oluştu. Salçalık domates üretiminde önemli illerimizden biri olan Bursa’da üreticiler, kota sınırlamasının kaldırılmaması nedeniyle endişeli. Mustafakemalpaşa Ziraat Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Aydemir, kısıtlamanın devam ettirilmesi durumunda ürünün tarlada kalacağı ve çiftçinin bu sene büyük zarara uğrayacağı uyarısı yaptı. Aydemir, “Amacımız Türk tarımı kaybetmesin, amacımız köylü kaybetmesin.” dedi.
Aydınlık’a konuşan Mehmet Aydemir, “Türkiye’nin dünya salça ticaretindeki yerini koruması, hatta güçlendirilmesi için ihracat kısıtlamalarının kaldırılması hatta ihracatın desteklenmesi gerekli. Aksi halde yurt dışı müşteriler farklı ülkelerdeki salça üreticileri ile anlaşacak ve Türkiye ihracatı bundan kalıcı olarak zarar görecektir.” diye konuştu.
‘ÜRÜN TARLADA KALACAK’
Aydemir’in verdiği bilgiye göre ihracat kısıtlaması nedeniyle üretici firmaların stoklarında salça olduğu için bu yıl yeterli miktarda sözleşme yapılamadı ve dikimi gerçekleştirilen domateslerin büyük bir bölümü serbest piyasa koşullarında dikilmek zorunda kalındı.
Kısıtlama nedeniyle Türk salçasının, dünya pazarlarındaki payını ve önemini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya olduğunun altını çizen Aydemir şöyle devam etti: “Açık tarla alanlarındaki domates hasat işlemi Ege Bölgesi’nde 15 Temmuz’da başlamış olup şu anda serbest piyasa domates fiyatları, sözleşme fiyatlarından yaklaşık yüzde 25 düşük olarak devam etmekte. Serbest piyasada şu anda domates fiyatı 2-2,2 lira seviyelerinde işlem görmekte. Bu fiyatlar domates çiftçisinin maliyetinin altında olup, ihracat kısıtlamasının devam ettirilmesi durumunda domates fiyatları daha da düşecek, ürün tarlada kalacak. Bunun neticesinde çiftçi bu sene çok büyük zarara uğrayacak.
‘PAZAR PAYI KAYBEDİLECEK’
1 dekar domates yetiştirme maliyeti yaklaşık 22.000 TL/dekar olup, çiftçimizin domates üretiminden zarar etmesi durumunda önümüzdeki yıllardaki domates tarımı bu durumdan çok olumsuz etkilenecek ve ülkemiz ekonomisi için çok faydalı olan bu tarım ürününden ülkemiz ve çiftçimiz faydalanamayacak. Bunun neticesinde ülkemiz çiftçileri daha düşük getirisi olan, katma değersiz ürünlere yönelmek zorunda kalacaktır. Domates tarımının olumsuzluklardan zarar görmesi neticesinde, tüm dünyada değer gören Türk salçası dünya pazarlarındaki payını ve önemini kaybedecek, bunun sonucunda da hem ülkemiz hem de çiftçimiz kaybedecektir.”
Aydemir, eskiden ihracat edilen salçaya karşılık çiftçiye tarımsal destekleme teşviki verildiğini de vurguladı.
‘400 BİN DEKARI RİSKE ETMEYELİM’
Türkiye’de iç pazarda tüketilen salça miktarının 170 bin ton civarında olduğunu vurgulayan Aydemir, “Bu veri ile Türkiye sezona sıfır stok ile giriyor olsa bile, ülkenin salça ihtiyacı 170 bin ton civarında olup, bu miktarda salçanın üretilmesi için de 1,2 milyon ton domatese ihtiyaç var. Domates tarla verimi 8 ton/dekar civarında olup, iç piyasa tüketimi için Türkiye genelinde 150 bin dekar sanayi tipi domates tarımı yeterli olmaktadır. Hâlbuki 2023 yılı tohum satışlarına göre Türkiye geneli sanayi tipi domates tarım alanları toplamı 550 bin dekar civarında olup, ihracat kısıtlamaları 400 bin dekarlık domates tarımını riske etmekte, bu alandan üretilecek hammaddenin tarlada kalmasına ve heba olmasına neden olacaktır. Çiftçi ve salça sanayi tesislerinin zarar görmemesi için acilen salça ihracat kısıtlamasının kaldırılması ve ihracatın serbest bırakılması gereklidir.” diye konuştu.
“Çiftçi zarar görmesin.” diyen Mehmet Aydemir, kısıtlamanın kaldırılması için gerekirse Ankara’ya yürüyeceklerini de belirtti.
DÜNYADA ÜÇÜNCÜYÜZ
Türkiye, domates üretiminde Çin ve Hindistan’dan sonra dünyada üçüncü sırada. Yıllık ortalama üretimimiz 13 milyon ton seviyesinde. Bunun 4.5 milyon tonluk bölümü sanayi tipi domatesten oluşuyor. Sanayi tipi üretimin yüzde 80’i ihracata gidiyor. Domates ve salçada en büyük alıcımız ise Rusya.
EKİM ALANI YÜZDE 37 ARTTI
Türkiye’de sanayi tipi domates üretimi ağırlıklı olarak Ege, Güney Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde yapılıyor. Üç ana bölge toplamında yıllara göre değişmekle beraber 260.000- 350.000 dekarda sanayi tipi domates tarımı yapılıyor, 8.000-10.200 arası işletmede 210.000-350.000 kişiye istihdam sağlanıyor.
Dekarda 8 ton verim alınan salçalık domateste yıllık rekolte 2-2,8 milyon tona ulaştı. Bu rekolte ile 300.000-430.000 ton civarı salça üretiliyor. 2022 yılı rekoltesi ise 2,35 milyon tondu. Bunun karşılığında da yaklaşık 360.000 ton salça üretimi gerçekleştirildi.
Bu arada ekim alanlarında geçen yıla göre yüzde 40’a yakın artış var. 2022 yılında toplamda 400.000 dekarlık açık tarla alanlarına domates dikimi yapılmışken, 2023 yılında Türkiye genelinde 550.000 dekar açık tarla alanına domates dikimi gerçekleştirildi. Bu da toplam ekim alanında yüzde 37,5 oranında artışı göstermektedir.
