Şam’ın yabancı savaşçılar çıkmazı: Dört senaryo masada

Suriye’de yaşanan gelişmeler bölgedeki güç dengelerini yeniden şekillendirirken, Batı destekli terör gruplarının varlığı ve geleceği konusunda önemli soru işaretleri sürüyor. Esad yönetiminin devrilmesinin ardından oluşan yeni düzende, yabancı savaşçıların statüsü kritik bir mesele haline geldi. Şam yönetimi, bu grupları kendi çıkarlarına göre yönlendirmeye çalışırken, bu durum Suriye'nin egemenliği ve bölgesel güvenlik açısından yeni riskler barındırıyor. Beşar Esad yönetiminin 8 Aralık 2024'te düşürülmesinin ardından ülkede kalan yabancı savaşçılar, yeni yönetimin karşı karşıya olduğu en önemli sorunlardan biri haline geldi. Heyet Tahrir Şam (HTŞ) liderliğindeki Suriye Geçiş Hükûmeti, Esad'a karşı savaşan bu grupların büyük fedakârlıklar yaptığını savunuyor. Ancak bu savaşçıların geleceği konusunda belirsizlik sürüyor. Suriye Savunma Bakanlığı, ordunun yapısını etkilemeyecek kadar az sayıda olduklarını belirttiği bazı yabancı savaşçılara askeri rütbeler verilmesini kararlaştırdı. Bakanlık, bu kişilerin Suriye'ye dost olan hiçbir ülkeye tehdit oluşturmayacağı garantisini de verdi. Hükûmet, yabancı savaşçıların Suriye toplumuna entegre edilmesi çağrısında bulunurken, güvenlik kurumlarında resmi statü verilmemesi yönündeki tartışmalar çelişkiye yol açtı. Şam yönetimi ayrıca yabancı savaşçılar konusunda üç kırmızı çizgi belirledi: “Yasal gerekçe olmaksızın iade edilmemeleri, devletin kontrolü dışında özel örgütler kurmalarına izin verilmemesi ve dost ülkelerin güvenliğine tehdit oluşturmamaları.”

Londra merkezli Al Majalla dergisinde Şam yönetimine yakın gazeteci Abbas Şerife tarafından yayımlanan bir analizde, Suriye'deki yabancı savaşçıların kimlikleri ve geleceğine ilişkin dört senaryo değerlendirildi.

- Bosna Hersek Senaryosu - Entegrasyon ve Yerelleştirme: Yabancı savaşçılar, Suriye devletine tehdit oluşturmadıkları sürece topluma entegre edilebilir ve sıradan vatandaşlar olarak kabul edilebilir.

- Afganistan Senaryosu - Ülkelerine Dönüş: Yabancı savaşçıların geldikleri ülkelere dönmeleri ve rehabilitasyon programlarına alınmaları öngörülüyor. Ancak bazı ülkeler bu kişileri doğrudan gözaltına alabilir.

- Siyasi Sığınma - Eylemsizlik Şartıyla Koruma: Suriye'yi terk etmek istemeyen ancak güvenlik riski oluşturmadığı değerlendirilen savaşçılara belirli şartlarla sığınma hakkı tanınabilir.

- Irak Senaryosu - Yeni Savaş Alanlarına Geçiş: Bazı savaşçılar, başka ülkelerdeki çatışma bölgelerine yönlendirilebilir. Örneğin, Çeçen grupların Ukrayna’ya geçtiği belirtiliyor.

ŞARA ÖDÜLLENDİRİLMELİLER DEMİŞTİ

Suriye Geçiş Hükûmeti Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, ocak ayında yaptığı açıklamada, Esad’ın devrilmesine katkıda bulunan yabancı savaşçıların “ödüllendirilmeyi hak ettiğini” söylemişti. Şara, bu kişilere vatandaşlık verilmesini de ima etmişti.

Suriye yönetimi, yabancı savaşçıları yeni orduya entegre etmeye çalışıyor. Devletin planları arasında, bağımsız grupları ortadan kaldırarak birleşik bir komuta altına almak da bulunuyor. Suriye resmi haber ajansı SANA’ya göre, Askeri Operasyonlar İdaresi’nde görevli 50 komutanın yanı sıra bazı yabancı savaşçılar da üst düzey askeri makamlara atandı.

Terfi eden isimler arasında şu kişiler yer aldı:

- Arnavut cemaat lideri Abdul Samrez Yaşari (Ebu Katade Albani)

- Ömer Muhammed Çiftçi (Muhtar et-Turki)

- Alaa Muhammed Abdulbaki (Mısır)

- Abdulaziz Davud Hudaverdi (Uygur Türkü)

- Mulan Tursun Abdussamed (Tacikistan)

- Abdurrahman Hüseyin el-Hatib (Ürdün)

- Abdullah ed-Dağıstani (Ceyşu’l Muhaciriyn ve’l Ensar Komutanı)