İpek Yolu'nda sanatsal yolculuk

BRIQ Kuşak ve Yol Girişimi Dergisi, Sonbahar sayısını “Sanatın ve Kültürün Köklerine Yolculuk: Uygarlığın İpek Yolu” başlığıyla çıkardı. Üç aylık uluslararası siyaset, ekonomi ve kültür dergisi olan BRIQ’in bu sayısında arkeoloji bilimi, alanındaki otoritelerle, bilim insanlarıyla, dünya ölçeğinde ele alındı. “Uygarlık Yolunda Birleşme, Kaynaşma ve Kardeşlik” başlıklı Editörden yazısıyla başlayan BRIQ Dergisi’nde; Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan ile arkeoloji ve İpek Yolu üzerine yapılmış kapsamlı bir söyleşi yer alıyor. 2013 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin Bilimler Akademisi bünyesinde kurulan, dünya çapında araştırmaları destekleyen ve dünya arkeoloji mirasını korumaya ve değerlendirmeye çalışan bir kuruluş olan Şanghay Arkeoloji Forumu’nun kuruluşundan beri içinde olan Prof. Özdoğan, BRIQ Yayın Kurulu üyesi Dr. Hande Günözü Ulusoy’un sorularını yanıtladığı söyleşisinde, arkeoloji biliminin küresel ölçekte ele alınıp, bilimin paylaşılması zorunluluğunu vurguladı. Dergide ayrıca BRIQ Genel Yayın Yönetmeni Fikret Akfırat’ın, iş insanı Ethem Sancak’la, kurulmakta olan yeni dünyanın değerleri üzerine yaptığı röportaj ve Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in “Kültürel Özgüveni Perçinleyelim” başlıklı yazısı da yer alıyor.

Söyleşisinde, Şanghay Arkeoloji Forumu’nun kuruluşunu ve çalışma biçimini anlatan Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan, Çin Bilimler Akademisi’ndeki arkeologların dünyadaki diğer bilim insanlarını çağırarak, Çin’deki bilgi birikimi ile kaynaştırmayı, yeni işbirliği modelleri üzerine düşünmeye yönlendiren bir forum oluşturduklarını belirtti. Özdoğan, dünyada örnekleri bulunan ve bilimden kopan uluslararası kuruluşların aksine Şangay Forumu’nun, Çin Bilimler Akademisi’nin tarafsız ve işin gereğini öne çıkartan yaklaşımı nedeniyle, kurulduğundan bu yana niteliğini kaybetmeden süregeldiğini belirtti. Prof. Özdoğan izlenimlerini şöyle aktarıyor; “Çinli meslektaşlarımız dünyada doğru bir sistemi oturtmak için ‘Yeni bir şey nasıl kurarız, yeni bir oluşum için neler gerekir? Neler yanlış? Doğrusu ne olmalı?’ sorularının yanıtını arıyor. Buradaki iyi niyet, bilimin gelişmesi, bilimin doğru yere oturması için. Tek bir ülkenin tekelinde olmadan, uluslararası işbirliğinin nasıl yürütüleceğine ilişkin bir sistem kurmaya yönelik olarak görüyorum.”

‘KÜLTÜR TARİHİ KÜRESEL ÖLÇEKTE ELE ALINIR’

Prof. Dr. Mehmet Celal Özdoğan, uygarlıkları anlamak için bilimsel bakış açısını ise şöyle anlatıyor:

"Dünya prehistoryası bakımından küresel bir bakış açısı getirmeye çalıştık ama bunu Türkiye’de anlatabilmek epeyce zor. Sürekli olarak odaklanılan alan Mezopotamya olarak kalmaktadır. Bırakın Orta Asya’yı, Balkanlar’ı, Avrupa’yı, Ege bile zor algılanır. Hâlbuki kültür tarihi küreseldir ve küresel bir bakış açısı gerekir. Dünyanın her yeri ile birlikte geçmişe bakmalısınız, konuyu küresel ölçekte ele almalısınız. Bir adayı koparttığınız zaman ona sahte bir bilim uydurursunuz. Orta Asya’yı anlamak, bilmek için Yakın Doğu’yu çok iyi bilmek lazım ama Güney Asya’yı; güneyinde Hindistan ve Pakistan’ı ve bütün Hint Okyanusu çevresini ele almanız lazım. Bunların yanı sıra, her bölgenin bir çevresiyle etkileşimleri vardır bir de kendi iç dinamiği ile olan süreçler vardır. Şimdi bütün bunları bir araya getirmek için küresel bir bakış açısını edinmek gerekir. Herhangi bir uluslararası çalışma yapmak için sadece Orta Asya için değil; ister İngiltere prehistoryası olsun ister Tanzanya olsun dünyaya, geçmişe, küresel ölçekte bakmanın gerektiğini anlamamız lazım."

Prof. Özdoğan, “İpek yolu” kavramının tarihsel ilişkiler yumağının sembolü olarak iyi bir kavram olduğunu fakat bunu anlatabilmek için sağlam bir temele oturtulması gerektiğini vurguluyor. 2023 yılında Şanlıurfa’da yapılması planlanan Dünya Neolitik Kongresi’nin çıkış noktasını ve arkeoloji bilimine sağlayacağı katkıları da anlatan Özdoğan, “Taş Tepeler” adı verilen bölgedeki gelişmelerin, kongreyi Türkiye’de yapma olanağı sağladığını belirtti.

‘EVRENSEL DEĞERLER DOĞU’DAN BATI’YA AKTI’

Yeni Dünya’nın, İpek Yolu’nun yarattığı evrensel değerler üzerinde zenginlik ve barışla kurulacağını vurgulayan iş insanı Ethem Sancak, röportajında şunları söylüyor;

“Tarihî İpek Yolu insanlığı birleştirdi. Ne ile birleştirdi, savaş değil barışla birleştirdi. Yoksullukla, fakîrlikle değil; zenginlikle, refâhla, insanı temel almakla, insanı sevmekle, paraya tapmamakla birleştirdi. Bunlar hep Doğu’dan Batı’ya akan evrensel değerlerdir. Bugün de modern İpek Yolu bunu vadediyor zaten. Geçen gün, Çin Dışişleri Bakanı İslâm Devletleri Teşkîlâtı toplantısına katıldı, dedi ki ,“biz yeni bir dünyanın inşâsının peşindeyiz, yeni dünyayı inşâ edeceğimiz temel değerler sizin İslâm dininizde var. İnsanı temel almak, farklılıkları zenginlik görmek, komşusuna saygı göstermek, tahakküm etmemek”. Yeni dünya bu değerler üzerinde kurulacak. Kimse kimseyi öldürmeyecek, kimse kimseye despotluk yapmayacak. Modern İpek Yolu’nu inşâ edemezsek yeni uluslararası sistem kurulamaz. Zaten Biden’cılar, Atlantikçiler, paraya tapanlar, parayı tanrılaştıranlar, küreselciler bunun farkında oldukları için Modern İpek Yolu’nun inşâsını engellemeye çalışıyorlar. Başarılı olamayacaklar.”

Dergide, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Öğretim Görevlisi ve Aydınlık Gazetesi yazarı Prof. Dr. Caner Karavit’in “İpek Yolu Üzerindeki Mağara Tapınaklarındaki Kuzey Wei Dönemine Ait Budist Resim Kompozisyonlarının Biçimsel Çözümlemesi” başlıklı makalesi yer alıyor. Derginin bu sayısında yayımlanan, İç Moğolistan Normal Üniversitesi’nden Prof. Dr. Wang Laixi, Moğolistan Bilim ve Teknoloji Üniversitesi doktora öğrencisi Na Risu ve Moğolistan Devlet Eğitim Üniversitesi doktora öğrencisi Wu Lan’ın kaleme aldığı “İpek Yolu Çayır Güzergahı (Çayır İpek Yolu): Milli Ekonomi, İletişim ve Bütünleşme” başlıklı makalenin, günümüzün “Bir Kuşak, Bir Yol” kalkınma stratejisinin anlaşılması açısından önem taşıdığı belirtiliyor.

Semih Güneri, Ayça Avcı ve Ahmet Z. Bayburt’un “İpek Yolu Üzerinden Yakın Doğu’ya Sibirya’lı Üst Paleolitik Çağ Göçleri” ile Kazim Abdullaev’in “İpek Yolunda Kültürel Etkileşim: Orta Asya’da Yuezhi Göç Dönemi” başlıklı makaleleri de Orta Asya ile ilgili yayımlanan çalışmalar arasında. Prof. Dr. Dominik Pietzcker’in "Güç zayıflıktır" başlıklı kitap incelemesini yayımlayan BRIQ Dergisi ayrıca her sayısında yaptığı gibi resim, fotoğraf ve karikatür eserlerine yer vermesiyle de benzerlerinden ayrılıyor. Eski sayılarına briqjournal.com sitesinden erişilebilen BRIQ Dergisi’ni edinmek için 0546 100 70 95 numaralı telefondan abonelik bilgisi alınabilir.