Sanayici makine bulamıyor

Türkiye ekonomisi 2020 yılında yüzde 1.8 büyüdü. Böylece ekonomimiz Kovid-19 salgını kaynaklı ekonomik çöküşün yaşandığı yılda büyümeyi başaran nadir ülkelerden oldu. Bu büyümenin ne pahasına sağlandığı rezervlerden görülebiliyor. Ancak büyümenin dinamikleri içerisinde sanayi üretimindeki artış dikkat çekti. Sanayi yıldan yıla yüzde 2 büyüdü. Geçen yıl gayrisafi sabit sermaye oluşumu yani yatırım harcamalarının yüzde 6.5 arttığı görülüyor. 2019'da yüzde 12.4'lük küçülme olduğunu not düşelim. Yani artışta baz etkisi de söz konusu. Yani yatırım harcamaları 2018'de zincirleme hacim endeksi uyarınca 501 milyar TL'yken, 2019'da 439 milyara düştü. Geçen yıl 468 milyara çıktı. Ama 2018'in gerisindeyiz. Ancak yatırım verilerinde dikkat çeken bir husus var. O da makine teçhizat yatırımları. Son çeyrekte geçen yıla göre yüzde 66.9 oranında, üçüncü çeyrekte yüzde 36 oranında, ekonominin durduğu ikinci çeyrekte yüzde 14.7 oranında ve geçen yılın ilk çeyreğinde yüzde 26.3 oranında artış var. Üstelik 2019'a göre bir baz etkisi de söz konusu değil. Yılın toplamında 576 milyar liralık cari anlamda bir harcama söz konusu. Ortalama 7.03 TL alınan dolar kurundan hesapladığımızda yaklaşık 80 milyar dolarlık (2019'da 73.5 milyar dolar) bir makine teçhizat yatırımı yapılmış. 2011 yılında da benzer düzeyde hızlı artışlar söz konusu olmuş. O dönem hatırlayalım cari açığımız milli gelirin yüzde 10'ları seviyesien erişmişti. O yıl ortalama dolar kuru 1.79 TL'ydi ve 151.2 milyar liralık makine teçhizat yatırımı yapılmıştı. Yani 84.4 milyar dolar kadar. Esasen makine teçhizat yatırımlarındaki cari artışın fiyat kaynaklı olduğunu söyleyebiliriz. Bu birinci kısım. Gelelim ikinci kısma.

KİMSENİN ELİNDE MAKİNE YOK!

Geçenlerde bir sanayici dostumla sohbet ederken “Piyasada otomotiv için makine yani takım tezgahı bulunamıyor” dedi. Bunun üzerine Takım Tezgahları Sanayici ve İş İnsanları Derneği'nin eski başkanı, Tezmaksan Genel Müdürü Hakan Aydoğdu'yu aradım. Makine yapan makineler olarak tabir edilen ve hatta fabrika yapan makineler de denilen bu sektördeki gelişmeler makine teçhizat yatırımlarındaki duruma ışık tuttu. Makine yapan ülkelerin salgın döneminde yüzde 30 kapasiteye kadar düştüklerini ancak marşa basılmaya başlandığında eski kapasitelere çıkılamadığını anlatan Hakan Aydoğdu, bu nedenle tedarik sıkıntısı yaşandığını söyledi. Hem ülkemiz özelinde hem de dünya ölçeğinde işlerin birden artması sonucu zaten sayılı olan üreticilerin talebe yetişememesi durumu yaşandığını bunun yanında yine konteyner sıkıntısının da tedariği aksattığını not eden Hakan Aydoğdu, “Hazirandan sonra ivme yukarı yükseldi. Ciddi bir satış oldu. Stoklar bitti. Biz mesela şirket tarihinin en büyük cirosunu yaptık. Ocak ve şubatta geçen dönemlerden oldukça yüksek. Sıfır stokla çalışıyor sektör. Kimsenin elinde makine yok” dedi.

ÇİN'DEN ALAMAYINCA BİZE YÖNELDİLER

Türkiye'de talaşlı imalat için kullanılan makinelerin ülke ihtiyacının ancak yüzde 5'i karşılamaya yettiğini büyük tesisler için yeterli olmadığını, bunun yanında sac tarafında ülkedeki imalatın ihtiyacın yüzde 20'sini karşılayabildiğini belirten Hakan Aydoğdu, sektörün zaten dünya genelinde ithalatçı olduğuna değindi. Otomotivde yatırımlar çok fazla olmasa da özellikle savunmada inanılmaz artış olduğunu vurgulayan Tezmaksan Genel Müdürü Hakan Aydoğdu, nedenini şöyle anlattı: “ABD'de seçim senesi olduğunda silahlanıyorlar. Geçen yıl seçin senesiydi. Silah satışları patlamış. 20 milyon tüfek satılmış. Tüfek tükenince Çin'den de alamayınca Türkiye'ye yöneldiler. Nevşehir, Konya'da tüfek üretimi var. 60 yıllık bir üretim kültürü var. Onlarca tesis kuruldu. Buralar makine çekiyorlar. Hükümet makine kimyaya da destek veriyor. ABD'ye silah yetiştiremiyoruz. Devalüasyon olunca da işçilik ucuzladı. Tek alternatif Türkiye kaldı. Çünkü İtalyanlar pahalı. Asıl sebep bu.”

MAKİNELER GÜMRÜKTE BEKLETİLİYOR

Yatırım artışı ve makine ihtiyacını artıran ikinci nedeninin savunma sanayisindeki yerlileştirmeye yönelik adımlar olduğuna dikkat çeken Hakan Aydoğdu, sözlerini şöyle sürdürdü: “Otomotiv gibi biliyorsunuz savunma da ihracat yolunu tuttu. Avrupa'dan da ülkemize düşük adette çok çeşitli işler geliyor. Avrupa tam açılmadığı için. Haziranda Avrupa da açılınca makine talep edecek. Tedarik daha da zor olacak. Takım tezgahlarında ihracat fazlası veren beş ülke var. Bunu biz yerli üretelim demek bugün başlasak 7-8 yılı var. Bunun yanında makine yapımında kullanılan komponentler var. Bunlarda da şu anda tedarik sıkıntısı yaşanıyor. Türkiye'nin bu alanda yabancı büyük firmalarla bir çalışması var. Bir yatırım olacak ama şu anda makine yok. Tüfekçiler Konya'dan ABD'ye ihracat yapıyor. Üretim yeterli değil. Makine gelmiş, teşvik de almış. Gümrükten makineyi çekecek ama TSE evrak kontrolü istiyor. Beş aydır bekletiliyor. Birileri ithalatı azaltın demiş. Yatırımını teşvik ettiğin şeyin ithalatını kısıtlıyorsun. Zaten içeride üretimi olmayan bir şey. Çin'den gelen merdiven altı ürünler girmesin diye yapılıyor belki doğru ama şu aşamada zaten ürün yok. Bekletilmemeli. İhracatçı konteyner bulamıyor bir de gümrükte bekletiyoruz. Türkiye'de üretilemeyen yüksek teknoloji üretmek için ithal edilen makine yapan makineler bunlar.”

TÜFEK İHRACATI YÜZDE 156 ARTTI

Aydoğdu'nun verdiği bilgiler uyarınca yaptığımız tarama sonucu bu yönde yakın zamanda Konya Beyşehir'de kurulu sadece bir kooperatiften ABD'ye geçen yıl 11 milyon dolarlık ihracat yapıldığı bilgisine ulaştık. TÜİK verilerine baktığımızda da Türkiye geçen yıl 270 milyon dolarlık (2019'da 138 milyon dolar) yivli, yivsiz tüfek ihracatı yaptı. Tabanca ihracatı ise 85.7 milyon dolar. Diğer yaylı vs. silah türleri 23 milyon dolar. Yani 378 milyon doları aşan bir ihracat. Toplamda 218 milyonu tüfek (2019'da 85.1 milyon dolar), 76 milyonu tabanca, 5 milyonu da diğer olmak üzere bunun yaklaşık 300 milyon dolarlık kısmı ABD'ye yapılmış. Buna göre ABD'ye sadece tüfek ihracatı yüzde 156 oranında arttı.