Şekerde üretim artacak

Gümrüksüz şeker ithalatına izin veren düzenleme Resmi Gazete'de yayımlandı. İthalatta kota ve tarife kontenjanı hakkında karar çerçevesinde şeker ithalatına 400 bin tona kadar sıfır vergili tarife kontenjanı tanımlandı. Buna göre gümrük vergisi ve ek mali yükümlülükler belirtilen tutara kadar sıfır olarak uygulanacak. TÜİK verilerine göre Türkiye'de 2021 yılında 18.2 milyon ton pancar şekeri üretildi. Bu yılın ilk tahmini verilerine göre ise 2022'de beklenen üretim miktarı 19 milyon ton. Yüzde 4.1'lik bir artış söz konusu. Şeker kamışı üretiminin ise 247 tondan 256 tona çıkması bekleniyor. Burada da yüzde 3.6'lık bir artış öngörüldü. Şeker pancarı tohumu üretimi 2021'de 1.5 bin ton oldu. 2022 için tahmin edilen tutar yüzde 29.6 artışla 1.9 bin tonun üzerinde. Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı Şeker Dairesi Başkanlığı'nın 2022 yılı verilerine göre Türkiye'nin şeker kotası 2.7 milyon ton. 2021/2022 sezonunda bunun 2.5 milyon tonun üzerinde şeker pancarı üretimi oldu. Nişasta bazlı şeker üretimi de 356 bin ton olarak hesaplandı.

İTHALAT YAPILACAK MI?

Tarım ve Orman Bakanlığı kaynaklarımız ithalat izninin ihracata yönelik üretim için çıkarıldığını ifade ettiler. İç tüketime yönelik üretimde herhangi bir sorun olmadığını belirten kaynaklar, ithalat kararının ihtiyaç olması halinde yapılabilmesi için tedbiren getirildiğini not ettiler. Yani izin verilmiş olması 400 bin tonluk şeker ithalatı yapılacağı anlamına gelmiyor. Bütün dünyada artan gıda fiyatları yüzünden şekerin dışarda pahalı olması ve bu yıl içerde artacak pancar üretimi de dikkate alındığında ithalat kotası dolmayabilir.

İHRACATÇILARA ÖNCELİK

Öte yandan kapsamında yapılacak ithalat Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenecek ithal lisansıyla mümkün olacak. Tarife kontenjanının dağıtım yöntemi ile başvuru ve kullanım esasları da Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan tebliğ ile belirlenmiş oldu. Tebliğe göre, açılan tarife kontenjanı, C şekeri tahsisat belgesi sahibi firmalar öncelikli olmak üzere, söz konusu ürünü şekerli mamul üretiminde ham madde olarak kullanan sanayici firmalara dağıtılacak. Tarife kontenjanı taleplerine ilişkin başvuruların 10 gün içinde, bakanlığın web sitesi üzerinden elektronik imza ile yapılması gerekecek.

ŞEKER SIKINTISI DOĞMASIN DİYE...

Şekerde neden ithalat yapılma gereği ortaya çıktı? Bu soruyu İstanbul Hububat Birliği'nin eski başkanlarından iş insanı Zekeriya Mete'ye sorduk. Şeker konusu ile gerek birlik başkanlığı gerek tanıtım grubu yöneticiliği gerekse iş hayatında faaliyet alanı gereği yakından ilgilenen Mete, şunları aktardı: “Bu kota tamamen sanayiciye verilecek. 100 bin tonu tahsisat belgesi olanlara, 300 bin tonu içe ve dışa üretim yapanlara olmak üzere 400 bin ton. Burada firmaların kapasite kullanımlarına göre dağıtım yapıldı ve hakkaniyet gözetildi. Biz de dün Ankara'da ilgili kurumla görüşmeler yaptık. Buna neden ihtiyaç duyuldu? Çünkü büyük gıda firmaları bütün yıl kullanacakları şekeri birden üreticiden satın aldılar. Mesela bir içecek firması tek başına 300 bin ton şekeri bir seferde aldı. Son 1.5-2 yıldır ise dünyada şeker fiyatları içeriye göre çok yüksek olduğundan ihracatçı gıda firmaları üretimleri için iç piyasadaki şekeri satın aldılar. Buradan da bir 500 bin tonluk kayıp oluştu. Normalde şekerde bir sorun yoktu. Bu talep doğrultusunda aylık 200 bin tonluk şeker kullanımı vardı. Bu geçen ay 130 bin tona düştü. Muhtemelen önümüzdeki ay da 70 binlere düşecek. Bu karar ne olur ne olmaz şeker sıkıntısı yaşanmaması için, riske girmemek için alındı. İhtiyatlı bir yaklaşım gösterildi. Stoklar garantiye alındı. Türkiye'de şeker yok vs. gibi durum söz konusu değil.”

A, B, C ŞEKERİ NEDİR?

İthalat izninde C şekeri tahsisat belgesi olanlara öncelik verileceği hükme bağlandı. Peki nedir bu C şekeri? Şeker stratejik bir ürün olduğu için kotalara bağlı. A kotası yurt içi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı içinde iç pazara verilebilen şeker miktarını içeriyor. B kotası A kotasının belli bir oranına tekabül eden ve güvenlik payı için bulundurulmak üzere üretilen şeker miktarını belirtiyor. Yani o yıl yurt içinde tüketilecek şekerden ayrı olarak bir miktar da stok tutuluyor. C kotası ise işte bu ikisi dışında kalan üretim miktarını ve yurt içinde pazarlanamayan şeker ile işlenmek üzere ihraç kaydıyla temin edilen ham ve beyaz şekeri içeriyor. İşte verilen ithalat iznindeki öncelik dikkate alındığında artan işlenmiş gıda ihracatı nedeniyle sanayinin ham madde sorununu çözmek üzere bu kararın alındığı açık.

ŞEKER ÜRETİMİ NE DURUMDA?

Şeker Dairesi Başkanlığı'nın yayınladığı tablolara göre 2010/2011 döneminde 2 milyon 242 bin ton olan şeker üretimi 2020/2021 döneminde 3 milyon tonun üzerine çıktı. Aynı yıl 22.3 milyon ton pancar işlendi. 2021/2022 dönemindeki şeker üretimi 2.5 milyon tonun biraz üzerinde oluştu. Kurumun belirlediği A kotası 2.7 milyon ton. Bunun önemli bir kısmı şeker pancarından sağlanıyor. Çok az bir kısmı ise nişasta bazlı şekerden. 2020/2021'de kotadan fazla üretim olmuş. C kotasından yurt dışına 2020/2021 döneminde 427 ton, 2021/2022 döneminde 123 ton satış yapılmış.

PANCAR ÜRETİMİ 2020'DE REKOR KIRDI

Gıda ihracatçılarının dışarda ürün pahalı iken içerdeki A kotası şekerini kullanmalarına imkan tanıyan etken ise 2020'deki rekor üretim tutarı oldu. TÜİK kayıtlarına göre Türkiye'de 2020 yılında 23 milyon tondan fazla şeker pancarı üretildi. Aynı yıl dekar başına verim 6.8 ton oldu. Bir önceki yıl bu oran 5.8 tondu. 2004'te ise 4.3 tonun altındaydı. Geçen yıl da 6.3 ton olarak hesaplandı.

2004 yılında Türkiye'de 13.5 milyon ton şeker pancarı üretildi. 2020'deki 23 milyon ve 2021'deki 18.2 milyon tonluk üretim miktarları dikkate alındığında pancar üretimi artmış durumda. Ancak ekilen alanlarda ise azalış var. 2004'de 3.1 milyon dekar arazide şeker pancarı ekiliyordu. Bu büyüklük 2021'de 2.9 milyon dekarın biraz altına düştü. Oysa 2020'de yani üretimin rekor kırdığı yıl 3.3 milyon dekardan fazla alanda üretim yapıldı. 2020 pancarda rekorlar yılı olmuş görünüyor. Ülkenin artan nüfusu ve gıda ihracatı dikkate alındığında pancar üretim alanlarının geliştirilmesi gerekecek. Fakat 2021 yılındaki düşüşün kuraklıktan kaynaklanmış olabileceğini de not edelim. 2021'de 2020'ye göre ekim alanı yüzde 14.4 azalmışken üretimdeki düşüş yüzde 21'e yakın oldu.