Servet-i Fünun dergisini herkes okuyabilir

Servet-i Fünun, Türkiye’de dergicilik tarihinin en uzun soluklu dergilerinden biri olarak 1891-1944 yılları arasında yayımlandı. Sadece edebiyat alanında değil, Osmanlı kültürünün anlaşılması bakımından önemli bir yere sahip.

Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyeleri, TÜBİTAK desteği ile Tevfik Fikret, Halit Ziya, Mehmet Rauf, Cenap Şahabettin, Hüseyin Cahit gibi pek çok önemli ismi etrafında toplayan, dergiyi ele alan; “Osmanlı Kültür Tarihinde Servet-i Fünun Dergisi” projesini dijital okurla buluştu.

Servet-i Fünûn, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye’de 1891-1944 yılları arasında yayımlanan Edebiyât-ı Cedîde topluluğunun yayın organı olarak yayım hayatını sürdürmüştü.

Proje kapsamında 1896-1901 yılları arasında yayımlanan 297 sayının içeriği beş ana kategoriye ve 60 alt kategoriye ayrılarak kategorize edildi. Projenin yürütücüsü Doç. Dr. Zeynep Uysal, Servet-i Fünûn’da yer alan hem yazılı hem de görsel malzemenin arkasındaki dünya tasavvurunu ortaya çıkarma arzusuyla yola çıktıklarını söyledi. Uysal, Servet-i Fünûn dergisinin Osmanlı’da modernliğin nasıl deneyimlendiğini gösteren önemli bir mecra olduğunu belirtti.

UYSAL: ŞAŞIRTICI BİR DÜNYA

​Derginin dijital veri tabanının oluşturulması sürecinde web sayfası tasarımının Buket Okucu ve Umut Özbay tarafından yapıldığını ekleyen Doç. Dr. Uysal;

“Bu dönemden herhangi bir sayıyı açtığınızda kapaktan başlayarak içeriğin tümünü öncelikle resim olarak görme şansınız olacak. Her sayının içeriği farklı kategorilere göre tasnif edilmiş biçimde, translitere edilmiş başlıkları ve kısa birkaç paragrafla araştırmacılara sunuluyor. Bizim çalıştığımız dönem, derginin yayın hayatı içindeki çok küçük bir kısım elbette. Biz bir edebiyat kuşağı olarak bilinen Servet-i Fünûn kuşağının edebiyatının arkasında ne olduğunu görmek üzere yola çıktık, ama sonra bu iş daha çok bir kültür tarihi projesine dönüştü. Sadece edebiyatla sınırlanamayacak çok çeşitli bir içerik ve zengin bir dünyayla karşılaştık” dedi.

ÇALIŞMA BEŞ YIL SÜRDÜ

Doç. Dr. Uysal; “Bu dönemden herhangi bir sayıyı açtığınızda kapaktan başlayarak içeriğin tümünü öncelikle resim olarak görme şansınız olacak. Her sayının içeriği farklı kategorilere göre tasnif edilmiş biçimde, translitere edilmiş başlıkları ve kısa birkaç paragrafla araştırmacılara sunuluyor. Bizim çalıştığımız dönem, derginin yayın hayatı içindeki çok küçük bir kısım elbette. Biz bir edebiyat kuşağı olarak bilinen Servet-i Fünun kuşağının edebiyatının arkasında ne olduğunu görmek üzere yola çıktık, ama sonra bu iş daha çok bir kültür tarihi projesine dönüştü. Sadece edebiyatla sınırlanamayacak çok çeşitli bir içerik ve zengin bir dünyayla karşılaştık” dedi.

Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nün yürüttüğü proje 5 yıl sürdü. 3 bin 760 sayfa, 5 bin 143 yazı ve görsel incelendi ve Türkçe’ye aktarıldı. Çalışmalar sonucunda http://www.servetifunundergisi.com/ adresinde dergiyle ilgili çok önemli bir arşiv oluşturuldu.

YENİ ARAŞTIRMALARA KAPI AÇACAK

Çalışmayla ilgili görüşlerine başvurduğumuz yazarlar, bu yayının Türk edebiyatına çok yararlı olacağını belirtti. Servet-i Fünun dönemi yazarların anlaşılması gelecek kuşakları aktarılması konusun büyük bir adım olduğunu, yeni araştırmaların kapısını açacağını ve daha çok insanın okumasını sağlayacağı konusunda birleştiler.

Edebiyatımızın önemli isimlerinden Özdemir İnce, kendisinin de meraklandığını mutlaka okumak istediğini ve bunu en kısa zamanda yapacağını belirterek; “Osmanlıca bir Türk dili olmaktan çok uzaktı. Dolayısıyla anlaşılması çok zordu. Böyle bir hizmet bu zorluğu çekenlerin önündeki engelleri kaldırmış oldu” dedi. İnci derginin günümüz Türkçesiyle dijital ortama taşınmasını günümüz edebiyatçıları ve edebiyat araştırmacıları için önemli bir hizmet olduğunu belirterek; “O günkü edebiyatımızı ve yazarlarını anlamak ve tanımak için güzel çok bir gelişme. Bugünden bakarak o günlerin edebiyatını, kültürünü anlamak için araştırmacılara ve okura yardımcı olacağına inanıyorum. Edebiyatımızın gelecek kuşaklara aktarılmasında da rol oynayacağını düşünüyorum” dedi.

Modern Türk edebiyatının dönüm noktalarından olan Servet-i Fünûn dergisi için 2015'te TUBİTAK çatısı altında bir proje başladı. Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğretim üyelerinden Doç. Dr. Zeynep Uysal’ın öncülüğünde gerçekleştirilen “Osmanlı Kültür Tarihinde Servet-i Fünûn Dergisi” adlı çalışmada, dergi ve derginin çıktığı dönem incelendi.

Yazar Müge İplikçi de çalışmadan büyük memnunluk duyduğunu belirterek şunları söyledi; “Derginin dijital ortama katılması edebiyat tarihimiz açısından kesinlikle önemli bir adımdır. Böylece, yakın geleceğe edebiyat araştırmacısı adına bir yatırım yapmak; bu alanda teknolojiyi ve dolayısıyla genç okuru yakalamak demektir.”

297 SAYI TASNİF EDİLDİ

Proje ile birlikte 1896-1901 yılları arasında yayımlanan 297 sayının beş ana kategoride tasnif edilerek internet ortamında bir veri tabanına aktarılması, bu veri tabanında gerek kategori ve alt kategorilerle dergideki tüm yazılı ve görsel malzemenin görünür, incelenebilir ve çözümlenebilir hale gelmesi hedeflendi.

Yazar Hidayet Karakuş da diğer yazarlarla aynı fikirleri paslaşıyor. Karakuş, Edebiyatımızın gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir adım ve çalışma olduğuna vurgu yaparak; “Türk edebiyatını nesnel bir bakışla araştıracak kişilere yararlı olacaktır. Bazıları buradan Osmanlı övgüsü de çıkarabilir, ama tarihsel gerçekler ışığında nesnel olabilenler her şeyi yerli yerine oturtabilirler” diyerek görüşlerini aktarıyor.

EN UZUN SOLUKLU DERGİLERDEN

Türkiye’de dergicilik tarihinin en uzun soluklu dergilerinden biri olarak 1891-1944 yılları arasında çıkan Servet-i Fünun dergisi, Edebiyat-ı Cedide dönemine eşlik eden altı yıllık (1896-1901) yayınını odağa alan bu projenin temel amacı; Servet-i Fünûn dergisinin kendisini Osmanlı kültür tarihi içerisinde konumlandırmasıdır.

Bu amacın arkasındaki iddia, belirtilen dönemde dergi etrafında bir araya gelen ekibin edebiyata yaklaşımlarının yanı sıra dünyaya bakışları, toplum ve birey tasavvurları bakımından ortak bir duyuşa sahip olduklarıdır.

Bu doğrultuda, derginin hangi meselelere eğildiği, bu meseleleri ele alırken nasıl bir tavır benimsediği, yazarların kendi toplumlarıyla ve dünyayla nasıl bir ilişki kurdukları, bu bağlamda da nasıl bir modern hal inşa ettikleri ortaya konmaya çalışıldı. Bu çerçevede çalışmanın kapsamını 1896-1901 yılları arasında yayımlanan Servet-i Fünûn dergilerinin incelenmesi oluşturdu.

Projede Zeynep Uysal’ın yanı sıra, Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden Doç. Dr. Halim Kara ve Dr. Öğretim Üyesi Veysel Öztürk, İstanbul Şehir Üniversitesi’nden Dr. Öğretim Görevlisi Deniz Aktan Küçük çalıştı. Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nden Doç. Dr. Ahmet Ersoy ise danışman olarak yer aldı.

Projenin web sitesine şu adresten ulaşabilirsiniz: http://www.servetifunundergisi.com/