Sıcak paracılara açılan kapı

İstanbul'u küresel bir finans merkezi yapmak için çalışmalar sürüyor. Özal politikaları sonrası dışa açılma dönemi ile başlayan finans merkezi olma hedefi, tam da bir hayale dönüşmüşken İstanbul Ataşehir'de kurulan yapılar bütününün bankalar bölümü hafta başında düzenlenen törenle açıldı. Kamu bankaları başta olmak üzere diğer bankalar da merkezlerini zamanla buraya taşıyacaklar. Bunun yanında finansal piyasalara yönelik diğer düzenleyici denetleyici kurumların da bu merkeze taşınması söz konusu. En tartışmalı ise Merkez Bankası (TCMB). Dünyanın neresine giderseniz gidin merkez bankaları o ülkenin başkentindedir. ABD gibi neoliberalizmin başkentinde bile bu böyle iken bizim TCMB, İstanbul'a taşınacak. Konuyu daha önce Aydınlık'ta işledik. İstanbul Levent esasen Türkiye'nin finans merkezi diyebiliriz. Bütün büyük banka merkezleri orada. Bunun yanında Kapalıçarşı da tarihi anlamda İstanbul'un finans merkezidir. Arap Baharı olarak adlandırılan ABD'nin Büyük Ortadoğu Projesi ile denge bir miktar bozulmuş olsa da, Kapalıçarşı geleneksel anlamda finans merkezi olma konumunu sürdürüyor.

FİNANS MI TİCARET Mİ?

Levent'te Kanyon AVM'nin karşısındaki arazi ise yıllar önce TCMB'nin İstanbul'a taşınması projesi kapsamında boş tutuluyordu. Şimdi o arazinin üzerinde bir cami yükseliyor. Seçimden önce açılışının yapılması bekleniyor. Ataşehir'deki İstanbul Finans Merkezi (İFM) olarak adlandırılan projeye gelirsek. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati önceki akşam TRT'de katıldığı programda merkezin 1 milyon 300 bin metrekarelik bir kullanım alanına sahip olduğunu belirtti.

TRT Haberler Ekonomi Müdürü Hasan Arslan'ın yönettiği programda konuşan Bakan Nebati, İFM'nin günlük 100 bin insanın faaliyette bulunabileceği ayrıca bir yaşam merkezi olduğuna işaret etti. Bakan Nebati şu bilgileri verdi: "Bugün açılışını yaptığımız bu finans merkezine bankalarımız yavaş yavaş taşınmaya başladılar. Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Vakıfbank taşınmaya başladı. Bu yılın sonuna kadar yaklaşık 85 bin kişilik bir taşıma işlemi gerçekleşmiş olacak. Önümüzdeki yılın sonunda da 100-103 bin kişilik bir yaşam alan oluşmuş olacak. Burada sadece bankalar değil, finansı oluşturan sigortacılık ve katılım gibi alanlar da İFM'de olacak. Ayrıca burası bir taraftan finans merkezi olurken aynı zamanda ticaretin de merkezi haline dönüşecek. Çünkü İstanbul aynı zamanda ticaretin de merkezi. İFM'de kiralanabilir alanların yüzde 77'si hazır olarak müşterilerin hizmetine sunuldu. Buraya Çinli ICBC ve Uluslararası Finans Kurumu gibi finansal kuruluşlar başvuru yaptı.”

TESLİMİYET POLİTİKALARI MI?

Bakan Nebati'nin aktardığı üzere İFM İstanbul'da ofis açmak isteyen yabancı kurumlar şimdiden hazır. İFM şu haliyle sadece güzel binalardan ve hızlı bir dijital altyapıdan ibaret. Elbette bir şehrin finans merkezi olabilmesi için bu altyapının sağlanması gerekiyor. Almanya Frankfurt'a tarihsel merkeze araçla on dakika uzaklıkta yükselen gökdelenleri ve finans kuruluşlarının logolarını görürsünüz, Birleşik Krallık Londra'da Canary Wharf bölgesine gittiğinizde de benzer bir tablo karşınıza çıkar, Hong Kong, Singapur, New York'taki görkemli yapıları saymıyorum bile. Yani “Bina yapmakla finans merkezi olunmaz.” söylemi her ne kadar muhteviyat itibarıyla doğru olsa da bir şehri finans merkezi yapmak için düzgün altyapısı olan güzel binalardan oluşan bir bölge tesis etmeden de olmuyor. Gerçek anlamda bir küresel finans merkezi olabilmek için ise binadan çok önce yapılması gereken başka işler var. Öncelikle ülkede iş yapma kolaylığını artıracak yasal düzenlemeleri hayata geçirmeniz şart. Küresel finans merkezine sahip ülkelerin mevzuatlarını inceleyip kendi iktisadi sisteminizi buna göre şekillendirmeniz olmazsa olmaz. Finans merkezi olmak demek aynı zamanda sıcak para vurguncularına da ekonominizin kapılarını açmanız demek. Şu haliyle mevcut neoliberal düzen içerisinde köşe başlarını tutmuş finans merkezlerinden biri olmak için 24 Ocak Kararları ve daha sonra 2001 Derviş reformuna benzer bir teslimiyet politikası uygulayacaksınız demektir. Çin'i burada ayrı tutuyoruz çünkü dünyanın fabrikası konumundaki Çin'in dünyanın en büyük tüketim pazarı ABD ve Avrupa ülkeleri ile olan yüksek hacimli ticareti, üretimden gelen gücüyle doğal bir finans merkezi konumuna eriştiriyor.

BİNA YAPMAYALIM DA NE YAPALIM?

Finans merkezi olabilmek için farklı bir yol da izlenebilir. Bugün dünyadaki neoliberal düzen sorgulanır halde. Devlet başkanları “Neden dolar kullanmak zorundayız?” mesajları veriyor. Her ne kadar finansal mimari rezerv paralar üzerine kurulmuş olsa da ticarette ulusal paraların kullanımının artırılması için çalışılıyor. Yine bugün blok zincir teknolojileri ile oluşturulan dijital paralar merkez bankalarının gündeminde. Sanalda akan farklı bir ticaret var. Bildiğimiz dünya değişirken yeni kurulan düzende kuralları belirleyecek yasal altyapının oluşturulmasına öncülük eden ülkeler finans merkezleri konumlarını koruyabilecekler.

Hirbit çalışma modellerinin yaygınlaştığı, bağlanabilirliğin ve mobilitenin esas olduğu günümüz dijital dünyasında finansal teknolojilerin kullanımını yaygınlaştırmak, internet altyapısını kesintisiz ve hızlı kılmak güzel binalar yapmaktan çok daha önemli. Eski finans merkezlerinde binalar ve rezerv paraların akışı ön plandaydı. Yeni finans merkezlerinde ise yenilikçi mobilite sistemleri, ulusal paraların takası, paradan para kazanan değil küresel değer yaratan fonların akış halinde olacağı bir sistem bizleri bekliyor. Kriz Kahini lakaplı ekonomist Nouriel Roubini'nin küresel ekonomide Balkanlaşma uyarısınını (Nouriel Roubini, ABD ile Çin arasındaki yeni bir soğuk savaşın küresel ekonomiyi balkanlaştırma ve Batı'da sancılı stagflasyonu körükleme tehdidi oluşturduğu konusunda uyardı: https://www.youtube.com/watch?v=lD-hWf2n6to ) da dikkate alarak “finansal alanda da bir Balkanizasyonun” oluşabileceğini dikkate alarak bir finans merkezi stratejisi oluşturmak gerekiyor bana kalırsa.