Sırbistan'daki protestolar: Halk hareketi mi, renkli kalkışma mı?

Sırbistan’da öğrenci protestoları devam ediyor. 1 Kasım 2024 tarihinde Novi Sad'da bir tren istasyonunda meydana gelen kazanın ardından ülkede yer yer protestolar baş gösterdi. Hükümetin ihmali olduğu ve yolsuzluk iddiaları kamuoyunda tartışma yarattı. Parlamento ocak ayında istifa eden Başbakan Milos Vucevic’in istifasını onayladı. Ülkede 18 Nisan'a kadar yeni bir hükümet kurulamazsa, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'in genel seçim ilan etmesi bekleniyor. Konuyu Aydınlık Avrupa’ya değerlendiren uzmanlar arasında ise gelişmeler hakkında bir görüş birliği yok.

Sırbistan’daki gelişmeleri Aydınlık Avrupa’ya değerlendiren Vatan Partisi Sırbistan Temsilcisi Şinasi Dalak ‘Turuncu devrim girişimlerinin metro istasyonu kazasıyla bir ilgisi yok.’ dedi. Şinasi Dalak’ın Başbakan Vucevic’in istifası hakkındaki kanaati ise bu kararın Vucic’e danışılmadan alındığı yönünde.

‘TURUNCU DEVRİM GİRİŞİMLERİNİN KAZAYLA BİR İLGİSİ YOK’

Bize protestoların bir tren istasyonu kazasından bu noktaya nasıl geldiğini genel hatlarıyla anlatabilir misiniz?

Tren istasyonu kazasında yaralananlar ve ölenler oldu. İlgili Turuncu devrim girişimlerinin metro istasyonu kazasıyla bir ilgisi yok. Yalnızca bu durumu gerekçe gösteriyorlar. Örneğin ikinci dönem, okulların hiçbirisi doğru dürüst eğitim veremedi. Öğrenciler okula gitmediler yani gidenlerde günlük bir saat eğitim aldılar, geri döndüler. Bazı günler hiç gitmediler. Üniversiteler boykota gitti. Bunu örgütleyen de SSP (Özgürlük ve Adalet Partisi) diye bir parti. Dragan Dilas, eski belediye başkanı, SSP’nin Genel Başkanı. Bunun altında milletvekilleri ve Dragan Solak diye bir iş adamı var.

‘AB VE ABD SEÇİMLERİN İPTALİNİ İSTEDİ’

Avrupa Birliği ve ABD seçimler yapıldıktan sonra seçimlerin iptalini istediler. Tıpkı Romanya’daki gibi yetkili bir komisyon kurulup seçimlerin iptal edilmesini istediler. Dolayısıyla o dönemden beri, seçimlerden sonra bu süreç devam ediyor. Aslında Aleksandar Vucic, ezici bir çoğunlukla kazandı bu seçimleri. Şu anda da Sosyalist Parti ile de koalisyon halindeler. Aslında Sosyalist Parti ile koalisyon halinde olmasalar bile tek başına Vucic iktidar olabilir. Hükümet kurabilir.

‘BUNLARI DRAGAN SOLAK VE DİLAS ÖRGÜTLEDİ’

15 Mart'daki olaylara geldiğimizde, durumu şöyle özetleyebilirim. Öğrencilere para verildi, öğretmenlere para verildi, öğretim görevlerine para verildi. Bu işleri Dragon Solak ve başında Dragan Dilas'ın bulunduğu grup örgütledi. Yani bunlar Saros'un Avrupa temsilcileri.

‘VUCEVİC BASKILARA DAYANAMAYIP İSTİFA ETTİ’

Başbakanın istifa kararını ile ilgili şöyle düşünüyorum. Cumhurbaşkanı Vucic Brüksel’de görüşmelerdeydi. Başbakan Vucevic de baskılara dayanamadı istifa etti. Vucic ile görüşmeden böyle bir istifa kararını parlamentoya verdi ve parlamentoda da onaylandı. Benim kanaatim görüşmeden yaptığı kanısında çünkü daha öncesinde bunun belirtileri yoktu. Bence Vucic hükümeti kuracak, parlamentoya sunacaklar ve kabul edilecek en nihayetinde çoğunlukta olan bir parti.

‘PROTESTOLAR ABARTILIYOR’

Protestolarda şöyle bir durum da var. Avrupa basını ve Sorosçu medya bunu abartıyor. Hatta başka eylemlerden görseller vererek olayları büyük gösteriyor. Ortada öyle çok büyük bir halk hareketi falan yok. Ama önemli olan bir şey var. Okulların ikinci yarı dönem açılmasını engellediler. Çocuklar bir yıl kaybettiler. Öğretmenlerin maaşlarını ödemiyor şu anda devlet. Öğretmenlere ceza olarak. Vucic biraz yumuşak politika izliyor. Demokrasi olduğunu savunuyor. Gösteri haklarının olduğunu savunuyor. Öğrencilere mesela ev alma kredisi verdi. Öğrencilerin bir talebi vardı. Evimiz yok diyorlardı. Onlara olanak tanıdı. Öğrencilerin isteklerinin birçoğunu yerine getirdi. Şu anda öğrencilerle Vucic’in bir problemi yok.

İKİNCİ DÖNEM OKULLARDA EĞİTİM AKSADI

Öğretmenlerin maaşının ödenmediğini mi söylediniz? Öğretmenler öğrencileri protestolara teşvik mi etti?

Bu konu çok açık değil. Mesela Sırp gazetelerinde dünyanın en iyi öğretmeni seçilen birisinin bir açıklaması vardı. Kendi mücadelenize çocukları alet etmeyin diye söylemişti. Öğrenciler bir şekilde onlara katılıyorlar. Benim çocuklarımda bunlardan bir tanesi. Okula gönderiyorum. Öğretmen bir gün önceden telefonlara mesaj atıyor. Bir saat okulda coğrafya dersi var. O çocuk gidiyor coğrafya dersine çıkıyor. Beş saati boş geri geliyor. Bu çok garip bir şey. Üstelik bu ikinci yarıyıl başladığından beri böyle.

Üniversite öğrencileri boykot yapıyorlar. Bazı taleplerde bulunuyorlar, gösteri yapıyorlar. Grupları da 60-70-100 kişiyi geçmiyor. Polis göstericilere baskı yapmıyor, tutuklamıyor. Polis onların güvenliğini ve çevrenin güvenliğini sağlıyor. Burada Vucic’in tutumu çok yumuşak ve esnek. Halka karşı zor kullanma yok.

‘PROTESTOLARIN RENKLİ DEVRİM GİRİŞİMİYLE İLGİSİ YOK’

Moskova MGIMO Üniversitesi’nde misafir profesör olarak görev yapan Stevan Gajic Aydınlık Avrupa’ya gelişmeleri değerlendirdi. Gajic Sırbistan’daki protestoların renkli devrim olarak adlandırılamayacağını ileri sürdü. Gajic, şunları söyledi:

‘RENKLİ DEVRİM İDDİALARI’

“Renkli devrim için, saldırıya uğrayan anti-Batıcı bir hükümete ve ona karşı hareket eden Batı yanlısı renkli devrimcilere ihtiyacınız var. Oysa elimizde NATO yanlısı bir hükümet var; Rio Tinto şirketine, yani esasen Alman otomobil endüstrisine lityum sözü veren bir hükümet var. Kosova ve Metohiya’daki Sırp çıkarlarını satan ve Sırp kurumlarını feshetmiş bir hükümet var. Elimizde Brüksel’e tamamen bağımlı olan bir hükümet var. Bu yüzünden Avrupa Birliği’nin bu protestoları desteklemek için hiçbir motivasyonu yok.”

‘AB, ABD VE NATO PROTESTOLARI DESTEKLEMİYORLAR’

“Ursula von der Leyen, Emmanuel Macron NATO Genel Sekreteri Vucic’i destekliyor. Olağan şüphelilerden hiçbiri bu protestoları desteklemiyor. Neden desteklemiyorlar? Çünkü cumartesi günü Belgrad sokaklarında yaklaşık bir milyon insan olmasına rağmen tek bir Avrupa Birliği bayrağı, tek bir Ukrayna bayrağı ya da benzeri hiçbir bayrak yoktu. Sadece Sırp bayrakları vardı. Ve elbette en popüler bayraklardan biri de üzerinde “Teslim olmayacağız” yazan ve Kosova ile Metohiya’nın Sırp bayrağı renklerindeki haritasını gösteren bayraktı.”

‘PROTESTOLAR MAİDAN OLAYLARINDAN, GÜRCİSTANDAKİ PROTESTOLARDAN FARKLI’

“Vucic, Kosova ve Metohiya’yı teslim etti. Orada kalan Sırp kurumlarını dağıttı. Avrupa Birliği’ne lityum sözü verdi. Sırbistan’da üretilen el bombaları yıllardır Ukrayna ordusuna gidiyor. Bu yüzden, diğer protestoların tersine, Vucic’e karşı yapılan bu protestolara ABD, AB, NATO ülkelerinden herhangi bir destek gelmiyor. Moldova’da Maia Sandu gibi ya da Ukrayna’da Zelenski gibi Batı’nın müşterileri olan liderlerden hiçbiri bu protestoları desteklemiyor. Sırp öğrenciler büyük ölçüde vatansever ve tek istedikleri devlet kurumlarının düzgün işlemesi.

Bu protestolar, Kiev’deki Maidan olaylarından, yakın zamanda Gürcistan’daki protestolardan ya da diğerlerinden çok farklı. Avrupa Birliği, Sırp öğrencilerden ve Sırp halkından korkuyor.”

‘PROTESTOLARDA BASKIN SÖYLEM ANTİ-SÖMÜRGECİLİKTİR’

“Sırbistan’ın mafya tarafından değil, hukuk tarafından yönetilmesini istiyorum. Gerçek anlamda bağımsızlığını sağlamış bir Sırbistan görmek isterim; Avrupa Birliği’nin ve siyasi Batı’nın bir müşterisi olmayan, kendi güzel jeopolitik konumunu kullanarak gerçekten tarafsız, güçlü bir ülke olan bir Sırbistan.

Sırp öğrencilerine hangi ideolojik açıdan bakarsak bakalım, ister sağcı ister solcu olsunlar, hepsi sömürgeciliğe karşı duruyor ve ülkelerine gerçekten değer veriyorlar. Bu yüzden, baskın olan söylemin anti-sömürgeci bir söylem olduğunu söyleyebilirim. Biz kimsenin sömürgesi olmak istemiyoruz, hele hele bir maden sömürgesi ya da yabancı güçlerin ve karanlık işlerin sömürgesi olmak hiç istemiyoruz. İnsanlar sadece hukukun üstünlüğünün olduğu bir ülkede yaşamak istiyor.”