Son 5 yılda temel ihtiyaçların karşılanması zorlaştı: ‘Neoliberal model yerine alternatifler geliştirilmeli’

İstanbul Arel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Melih Baş, 15 Mart “Dünya Tüketiciler Günü” dolayısıyla bir açıklama yaparak tüketicilerin temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlandığını belirtti. Sürdürülebilir yaşama adil geçiş için önemli önerilerde bulunan Baş, neoliberal ekonomik model yerine alternatif modellerin geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.

TÜKETİCİLERİN YÜZDE 80’İ DESTEĞE İHTİYAÇ DUYUYOR

Araştırma şirketi GlobeScan’in 31 ülkedeki 30 bin tüketiciden alınan verilerle hazırladığı rapora göre son beş yılda artan yaşam maliyetlerinin kişilerin temel ihtiyaçlarını karşılamasını zorlaştırdığını belirten Baş, şöyle devam etti:

“Tüketicilerin yüzde 94'ünün daha sürdürülebilir yaşam tarzlarına geçişi desteklediği saptanmış. Yine de tüketiciler eylemde bulunmanın önünde önemli engellerle karşı karşıyadır. Araştırma, yüzde 80'den fazlasının sürdürülebilir yaşam tarzlarını daha erişilebilir, ulaşılabilir ve uygun fiyatlı hale getirmek için hükümetlerden, işletmelerden ve uluslararası örgütlerden daha güçlü desteğe ihtiyaç duyduğunu söylediğini göstermiş. Son beş yılda artan yaşam maliyetleri, birçok kişinin temel ihtiyaçları karşılamasını giderek zorlaştırmış ve ek maliyetler gerektiren takdiri harcamalar veya yaşam tarzı değişiklikleri için çok az olanak bırakmıştır.”

Dünya Tüketiciler Günü’nün bu yılki teması hakkında bilgiler veren Prof. Dr. İsmail Baş, şu ifadeleri kullandı:

“Bu yılki ana temada vurgulanan ‘A just transition (Adil Geçiş) genişçe şöyle tanımlanabilmektedir: Düşük karbonlu ekonomiye ve çevresel olarak sürdürülebilir ekonomi ve toplumlara geçişte kimsenin geride kalmaması ya da arkaya itilmemesi ‘BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nı gerçekleştirilmesini kolaylaştıracaktır. Tüketiciler için sürdürülebilir ve sağlıklı seçimlerin daha erişilebilir, ulaşılabilir ve uygun fiyatlı hale getirilmesi esastır. Bu geçişin insanların temel hakları ve ihtiyaçları pahasına değil, bunun yerine ilerleme için bir fırsat olması gerekir.”

ADİL GEÇİŞ İÇİN ÖNERİLER

Consumers International’ın sürdürülebilir yaşam tarzlarına adil bir geçiş çağrısını aktaran Melih Baş, kampanyanın; gıda, su, enerji, mobilite, tüketim malları, konut, finans ve eğlence gibi temel sektörlerde sürdürülebilir yaşam tarzlarına odaklandığını belirtti. Baş, söz konusu çağrıya eklenmesi gereken maddeleri şöyle sıraladı:

- Neoliberal ekonomik model yerine alternatif ekonomik modeller geliştirmeliyiz. (türetim ekonomisi, donut ekonomisi vb.)

- Tüketim odaklı kovboy ekonomisinde türetilmiş yapay isteklere saplanmak yerine uzay ekonomisi mantığıyla gerçek ihtiyaçlara odaklanarak, yaşam kalitemizi daha çok sahip olmaya değil daha nitelikli olmaya dayandırmalıyız. Böylece ‘Daha Çok Toplumu’ prangalarından kurtuluruz. Hatta minimalist yaşam tarzına yüzümüzü dönmeliyiz. ‘Az aslında çoktur’ sloganını yaşamımızın merkezine oturtmalıyız.

- Antroposen yani insan merkezli çağda dönüşüm yaparak eko-merkezli yani insanın doğaya uyumlu onun bir parçası olan bir unsur olarak yaşaması kalıbını uygulamaya geçirmeliyiz.

- Bu amaçla ortakyaşar insanlar olmalıyız.

- Atıksız birey, atıksız toplum olma yolunda davranış kalıpları oluşturmalıyız.

- Hızlı yaşam yerine yavaş (sakin) yaşam modeline sarılmalıyız.