Sorunları çözen küsleri barıştıran ortaklık: BRICS

Güney Afrika Cumhuriyeti'nde 22-24 Ağustos'ta toplanan 15. BRICS Zirvesi, şimdiye kadar dünya kamuoyunun en fazla ilgi gösterdiği zirve oldu. İran, Bangladeş, Bolivya, Küba, Endonezya, Senegal, Zambiya, Burundi, Komorlar, Kongo Cumhuriyeti, Cibuti, Namibya, Libya ve Çad, toplantıya devlet ve hükümet başkanları düzeyinde katılırken, çok sayıda ülke de toplantıda dışişleri bakanlarıyla temsil edildi. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres de zirveye katılan isimler arasında yer aldı.

Zirvede Soğuk Savaş sonrasında inşa edilen Batı merkezli uluslararası siyasal, finansal ve hukuksal sisteme dair eleştiriler, yüksek tondan dile getirildi. Zirvede ortak para birimi ve yerel para birimleriyle ticaret konusu tartışıldı. Ayrıca, sömürgeci düzene başkaldıran Afrika kıtası da zirveye damga vurdu. Mısır ve Etiyopya'nın BRICS'e katılımı kamuoyunda mükemmel bir Afrika başarısı olarak nitelendirildi. Zirvede öne çıkan bir diğer konu da Çin ve Hindistan arasındaki sınır anlaşmazlığına ilişkin iki ülke liderinin yaptığı görüşme ve çözüm için atılan adım oldu.

94 MADDELİK BİLDİRİ

Toplantı sonunda “BRICS ve Afrika: Karşılıklı Hızlandırılmış Büyüme, Sürdürülebilir Kalkınma ve Kapsayıcı Çok Taraflılık için Ortaklık” başlığıyla 94 maddelik deklarasyon yayınladı. Deklarasyonda “İklim Krizi”, “Kadının İş Hayatındaki Önemi”, “Spor ve Sanat” gibi başlıklar dikkat çekti. Yayınlanan bildirinin 6 konu başlığı şunlardı:

• Kapsayıcı Çok Taraflılık için Ortaklık

• Barış ve Kalkınma Ortamının Teşviki

• Karşılıklı Hızlandırılmış Büyüme için Ortaklık

• Sürdürebilir Kalkınma için Ortaklık

• İnsanlar Arası Değişimin Derinleştirilmesi

• Kurumsal Gelişim

ORTAK PARA BİRİMİ TARTIŞMASI

Bildirinin en dikkat çeken maddesi, “Karşılıklı Hızlandırılmış Büyüme için Ortaklık” başlığı altında bulunan, ortak para birimi ve yerel para birimi tartışmasına yönelik karardı. ABD dolarının hegemonyasını kırarak ekonomide zincirlerinden kurtulmak isteyen ülkeler, “ortak para fikri”ni uzun vadeli düşünse de zirvede görece küçük ekonomi ve nüfusa sahip ülkeler kısa vadede “yerel para birimleriyle ticaret” yapmaya ağırlık verdi. Bu sebeple bildirinin 44. maddesinde şu karar yer aldı:

“BRICS ve ticaret ortakları arasındaki uluslararası ticaret ve finansal işlemlerde yerel para birimlerinin kullanılmasının teşvik edilmesinin önemini vurguluyoruz. Ayrıca BRICS ülkeleri arasında muhabir bankacılık ağlarının güçlendirilmesini ve yerel para birimlerinde mutabakatın sağlanmasını teşvik ediyoruz.”

Bu kapsamda üyeler arasında yerel para birimleriyle, hızlı, güvenli ve ucuz para akışını sağlayacak bir finansal sisteme duyulan ihtiyaca yönelik gelecek dönemde atılacak adımlar, zirvede karara bağlanmış oldu.

AFRİKA’DAN BATI’YA MESAJ

Mısır ve Etiyopya’nın BRICS’e seçilmesi Afrika kıtasında mutlulukla karşılandı. İki ülkenin BRICS’e seçilme kriteri ile ilgili Etiyopya Diplomasi Enstitüsü Başkanı Yassin Ahmed değerlendirmelerde bulundu. Yassin Ahmed, Kahire ve Addis Ababa’nın seçilmesinde ekonomik, jeopolitik ve jeostratejik kriterler olduğunu belirtti.

Ahmed “Mısır siyasi ve kültürel ağırlığa sahip. Jeopolitik kriterler açısından da Kahire, Arap Devletleri Ligi'nin merkezine ev sahipliği yapıyor. Bu nedenle BRICS grubuna girmesi ağır basan ülkelerden oldu. Etiyopya’da Batı sömürgeciliğinden Afrika'nın kurtuluşunun bir sembolünü temsil ediyor. Jeopolitik konumu temelinde de BRICS’e seçilmesinde önemli bir kriter. Ayrıca Addis Ababa'nın Afrika Birliği'nin merkezi ve Afrika diplomasisinin başkenti olması ve ona özel bir avantaj ve statü kazandırmıştır. Öte yandan iki ülkede ABD’nin önemli ticari bölgeleri. Bu iki ülke ile Batı’ya, doğu bloğundaki ülkelerin batı bağımlılığından kurtulma çizgisine geldiği mesajı da verildi.” ifadelerini kullandı.

HEM GÜVENLİK HEM EKONOMİ

Mısır ve Etiyopya'nın coğrafi önemini vurgulayan Ahmed, şunları söyledi: “Mısır, Kızıldeniz ve Akdeniz arasında bir araya getiren stratejik bir coğrafi konuma ve üç kıtanın- Afrika, Asya ve Avrupa- buluşma yeri olmasının yanı sıra Kızıldeniz'in güvenliğini korumadaki büyük role sahiptir. Etiyopya, Afrika kıtasının batısında yer alan Nijerya'dan sonra nüfus açısından Afrika'nın en büyük ikinci ülkesidir. Bu nedenle BRICS grubu, büyük bir pazarı birliğe dahil etmiş oldu.”

Etiyopya'nın sahip olduğu askeri, siyasi, ekonomik ve kültürel kabiliyetlerini belirten Yassin Ahmed, Addis Ababa’nın Somali, Cibuti, Eritre ve Sudan komşularıyla işbirliği içinde bir deniz filosu oluşturabileceğini ve bölge güvenliğini sağlayabileceğini de not düştü.