Faizlere üst sınır döviz alımına tedbir

Perşembe günü gelen 100 baz puanlık şok faiz indirim kararının ardından bu kararın bankalara yarayacağı kredi faizleri aşağı çekilmeyeceği için bankaların daha çok kâr yazacağı ifade edildi. Merkez Bankası bunun önüne geçmek ve hem piyasa faizlerinin risk unsuru bahanesiyle yukarı çekilmesini önlemek hem de mevduat faizinin politika faizine yakınsamasını sağlamak için bir dizi tedbir aldı. Tedbirlere ilişkin, perşembe günü açıklanan Para Politikası Kurulu karar metninde makro ihtiyati adımlar atılacağı belirtilerek önceden mesaj verilmişti. Merkez Bankası ne yaptı? Yabancı Para Yükümlülükler İçin Türk Lirası Cinsinden Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğ’de değişikliğe gidilerek, bankaların zorunlu karşılık, menkul kıymet tutma gibi yükümlülüklerinde ayarlamalar yaptı. Bu ayarlamalar sayesinde hem kredi ile döviz alımı hem de yüzde 30'un üzerinde kredi faizi oluşması zorlaştırıldı.

BİR DUYURU İLE ÖZETLENDİ

Kararlar bankacılık sektörü için son derece teknik içerdiğinden detaylara girmiyoruz. Ancak Merkez Bankası bir duyuru yayınlayarak tebliğdeki değişikliklerin özetini vermiş oldu. Buna göre,

• 23 Nisan 2022 tarihli duyuruda belirtilen zorunlu karşılığa tabi krediler için yüzde 20 düzeyinde uygulanan zorunlu karşılık tesisinin, uygulamanın etkinliğinin arttırılması amacıyla bankalar için yüzde 30 oranında menkul kıymet tesisi ile ikame edilmesinin hükme bağlandığı bildirildi.
• 30 Aralık 2022 itibarıyla 29 Temmuz 2022 tarihine göre yüzde 10 kredi büyüme oranını aşan kredi tutarı kadar menkul kıymetin bir yıl boyunca tesis edilmesine karar verildiği kaydedilen açıklamada, hariç tutulan kredi türlerinin harcama mukabili kullandırılmaması halinde menkul kıymet tesisine tabi olmasının kararlaştırıldığı ifade edildi.
• Ayrıca tebliğin yayımı tarihinden itibaren 2022 yıl sonuna kadar kullandırılacak ticari nitelikteki kredilerde Merkez Bankası tarafından yayımlanan yıllık bileşik referans oranın 1.4 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 20'si, 1.8 katı üzerinde yıllık bileşik faiz oranıyla kullandırılacak kredi tutarının yüzde 90'ı nispetinde menkul kıymet tesis edilmesine karar verildiği belirtildi.

HARCAYANA VAR STOKÇUYA YOK

BloombergHT yukarıdaki kriterlere dikkat çeken haberinde, katsayıları baz alarak yapılan hesaplamaya göre ilgili faiz oranları sırasıyla yüzde 22.85 ve yüzde 29.38 düzeylerini gösterdiğini belirledi. Bu düzenleme ile yüzde 29.38’in üzerinde ticari kredi faizi, fiilen uygulanabilir olmaktan çıkarılmış oldu. Merkez Bankası, zorunlu karşılığa tabi kredilerde yaptığı düzenleme ile de kredi büyüme hızının makroihtiyati tedbirler çerçevesinde sınırlandırılması hedefledi. Yine kredi büyümesini aşan bankalara getirilen menkul kıymet tesis etme zorunluluğu da yine kredi büyümesini sınırlandırmak için. Bu düzenlemeleri kapsamadığı kredi türleri ise ancak harcama karşılığı kullandırılabilecek. Krediler amacına uygun kullandırılmazsa menkul kıymet tesisine tabi olacak. Bu hükümler de kredi çekip döviz alımına sınırlama getirecek türden. Yani bankalar kime ne için kredi verdiklerini daha iyi takip etmek zorunda kalacaklar.

HEM MİKTAR HEM FAİZ SINIRLAMASI

Tebliğin ardından birçok görüş de sosyal medyada dile getirildi. Uygulamaları daha önceki aktif rasyosuna benzetenler de oldu, 1970'lerdeki para rejimine benzetenler de. İktisatçı Cem Başlevent Twitter'da yayınladığı mesajında daha önce alınan benzer kararların ve son kararın birbiri ile çeliştiğine işaret ederek, “Finansal istikrar' için, nisan ayında bankaların verdiği ticari kredilere yüzde 10 zorunlu karşılık getiriyorsun. Haziranda yüzde 20'ye çıkarıyorsun. Ağustosta 'zorunludan vazgeçtim; onun yerine düşük faizli devlet tahvili al' diyorsun. Bayağı istikrarlı gerçekten.” yorumu yaptı. Merkez Bankası'nın eski baş ekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara da, “TCMB kredilere hem miktar hem faiz sınırlaması getirmiş. Bankalara çok kredi vermeyin verirseniz benim belirlediğim faiz aralığında verin ya da Hazineyi ucuza fonlayın diyor.” dedi. Ekonomi yazarı Uğur Gürses ise, “Kredi büyümesine ve faizine kısıt getirilmiş. Uymazlarsa kademeli olarak devlet kağıdı tutmak zorunda kalacaklar. Kredi faizleri ile kamu kağıtlarının faizlerini düşük seviyeye itmek için çok büyük bir zorlama. Türkiye'nin kredi notunu en dibe itiyorsunuz.” ifadelerini kullandı.