Spekülatif pazarın ümüğünü sıktılar!

Koronavirüs yüzünden riskten kaçınma eğilimi yükseldi. Sıcak para çıkışı hızlandı. Merkez Bankası verilerine göre 10 Ocak - 3 Mart döneminde hisse senedi ve devlet iç borçlanma senetlerinden net çıkış 7 milyar doları buldu. Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) verilerine göre ocak ayının son haftasından başlayan 60 günlük sürede, gelişmekte olan ülkelerdeki hisse senedi ve tahvil piyasalarından yabancı çıkışı 82.7 milyar dolara ulaştı. Kuruluş yakın zamanda yayınladığı bir notta sermaye kaçışında ikinci dalganın gelebileceği uyarısı yaptı. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı'nın (UNCTAD) geçen ay yayınlanan raporunda, gelişmekte olan ülkelerin, sermaye kontrollerine ek olarak 500 milyon dolarlık acil sağlık hizmeti yardımına ihtiyaç duyacağını bildirdi. Bunun yanında Londra'daki Citigroup gelişen piyasalar ekonomi biriminin yöneticisi David Lubin de mart ayının son haftası yayınladığı notta, "Politika yapıcıların, insanların ve ürünlerin dolaşımının kısıtlandığı gibi, sermaye hareketlerini kısıtlamaya başlayacakları bir dünyaya yaklaştığımıza dair makul bir tez var. Bir başka deyişle sermaye kontrolü denemeleri bize muhtemelen bir adım daha yaklaştı" dedi.

YUMUŞAK KONTROL ADIMI

Pazar gecesi Türkiye siyasi gündemi İçişleri Bakanı Süleyman Soylu'nun istifa haberi ile sarsılırken piyasaları yakından ilgilendiren bir gelişme yaşandı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) swap pazarını kısıtlayıcı tedbirler açıkladı. Söz konusu tedbirler yumuşak sermaye kontrolü olarak değerlendirildi. Daha sonra Sermaye Piyasaları Kurulu (SPK) da, internet sitesinde yer alan basın duyurusunda, Kovid-19 salgını nedeniyle küresel piyasalardaki dengesizlikler ve risklerin artmış olması nedeniyle, söz konusu risklerin yönetilmesi ve finansal istikrarın korunmasına yönelik olarak atılan adımların ve alınan tedbirlerin etkinliğini artırmak amacıyla kurulun aldığı kararları açıkladı. SPK'nın kararları, BDDK'nın bankalara yönelik aldığı kararların sermaye piyasası kurumları bacağını oluşturdu.

AMAÇ, UZUN VADEYE YAYMAK

İki kurum da aldığı kararlarla, özetle, bankaların ve sermaye piyasası kurumlarının döviz satım - TL alım yönünde gerçekleştirecekleri para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlerin toplam büyüklüğünün özkaynaklara oranı yüzde 10 düzeyinden yüzde 1'e indirdi. Oranlarda vadeye göre farklılaştırmaya gidilmekle birlikte uzmanlar, kararları swap pazarını fiiliyatta kapatmak olarak değerlendirdiler. BDDK Başkanı Mehmet Ali Akben dün AA'ya yaptığı açıklamada, "Bir haftaya kadar vadelerde yurt dışı yerleşiklerden TL alınarak döviz verilmesi şeklinde yapılan swap işlemlerinde uyguladığımız, işlemi yapan bankanın öz kaynaklarının yüzde 10'u nispetindeki sınırı bir hafta için yüzde 1, 30 gün için yüzde 2, bir yıl için ise yüzde 10'u oranında belirledik. Temel amacımız belirli dönem ve vadelerde biriken işlemlerin finansal piyasalardaki muhtemel bozucu etkisini bertaraf etmektir. Bankaların daha uzun vadeli ve zamana yayarak, belirli vadelerde birikme olmaksızın bu tarz işlemleri yapmalarını doğru buluyoruz. İsteyen banka önümüzdeki 5 yıla dağıtmak suretiyle öz kaynaklarının yüzde 50'si oranında TL alım swapı yapabilecektir. İsterse 10 yıla yayarak öz kaynaklarının yüzde 100'ü kadar da TL alım swapı yapabilecektir" dedi.

KAYNAK İÇERİYE LAZIM

İlaveten, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın swap imkanlarını artırdığını duyurduğunu anımsayan BDDK Başkanı, bu kapsamda bankaların piyasa koşullarında swap imkanlarını Merkez Bankası üzerinden sağlayabilmesinin mümkün olduğunu, yurt içinde yapılacak swaplara yönelik herhangi bir kısıtlamanın söz konusu olmadığını vurguladı. BDDK Başkanı, ayrıca, yurt dışı yerleşik finansal kuruluşlarla yapılan TL verip döviz alma şeklindeki swap işlemlerinde öz kaynakların yüzde 10 nispetindeki sınırın yüzde 1'e düşürüldüğünü kaydetti.

Uzun zamandır bankaların bu türden swap işlemlerini yapmaktan kaçındığını hatırlatan BDDK Başkanı, "Şu aşamada TL daha çok yurt içinde gerekli ve faydalı olacaktır. İhtiyaç duyan bireysel müşteriler, esnaf, KOBİ'ler ve diğer işletmeler bu dönemde bankaların desteğine her zamankinden daha çok ihtiyaç duyuyorlar. Bu düzenlemeleri yaparken bankalarımızın yurt dışı yerleşiklerle yapacakları hiçbir işlem türüne ilişkin yasaklayıcı bir tavır almadık. Bu çerçevede bankaların işlem setinde herhangi bir değişim de söz konusu değildir. Yurt dışı yerleşik bankalarla yapılan yüzlerce tür işlem yine yürütülmeye devam edilecektir. Öte yandan bu uygulama ile finansal kuruluşlarımızın kaynaklarını ihtiyaç duyan kesimlere yönlendirmelerini hedefliyoruz" ifadelerini kullandı.

ALBAYRAK NE DEMİŞTİ?

BDDK Başkanı'nın bu açıklaması, ocak ayında Hazine ve Maliye Bakanı Dr. Berat Albayrak'ın Dolmabahçe'de düzenlediği sohbet toplantısında dikkat çektiği konuyu gündeme taşıdı. Albayrak, içeride işletmeler TL kaynağa ihtiyaç duyarken bazı bankaların Londra'ya TL satmasını eleştirmişti. Yabancılar o TL kaynakla açığa satış yapabiliyor, piyasanın sığ olduğu dönemlerde spekülatif kur hareketlerine neden olabiliyorlardı. Özellikle bütün dünyada piyasa işleyişlerinin bozulduğu şu dönemde alınan bu karar, kısa vadede istikrarı sağlasa da orta vadede bazı olumsuz etkileri görülecek. Ancak BDDK Başkanı, normalleşme durumunda yeni kararların alınabileceğini belirtiyor. Uzmanlar, bankalar bu yolla döviz kaynağı elde ettikleri için, imkanın kısıtlanmasını eleştiriyorlar. Ancak farklı görüşte olan bankacılar da var. Görüştüğümüz iki eski bankacı, kararın doğru olduğunu ve spekülatif pazarın adeta ümüğünün sıkıldığını ifade ettiler. Çünkü swap pazarından yararlanan sıcak para komisyoncusu kesim açığa TL satışı yaparak, liranın değerinin düşmesine neden olabiliyordu.