Stres ağrıyı ağrı stresi artırıyor! Kısır döngünün adı 'fibromiyalji'

Geçmeyen boyun, omuz ve sırt ağrıları bedenin değişik yerlerinde bulunan nedeni tam olarak anlaşılmamış tanımı zor bir hastalıktır. Çok zor tanı konulan bu hastalığı inceleyeceğiz.

Fibromiyalji kas-iskelet sisteminde oluşan ve uzun süreler etkili olabilen bir sayrılık olarak tanımlanmaktadır. Hastalık çoğunlukla 25-55 yaşları arasında, kadınlarda daha sık olmakla birlikte erkeklerde ve hatta çocukluk döneminde de görülebilmektedir. Fibromiyaljinin sebebi henüz çok net bilinmemekle birlikte gerginlik düzeyi ile yakın ilişki içerisinde olduğu düşünülmektedir. Bu hastalık yaygın kas ağrıları, yorgunluk, halsizlik, bitkin olma durumu, uykuda düzensizlikler gibi çeşitli problemlerle karakterizedir. Vücudun bazı duyarlı noktalarında karakterize olan ağrı mevcuttur. Ağrılar sıklıkla hastalarda vücudun daha çok kullanılan bel ve boyun bölgesinde yoğun bir şekilde hissedilir. Omuz, dirsek, diz ve ellerde de ağrı olabilir. Hastalar vücudunun bir tarafının diğer taraftan daha çok ağrıdığını ifade ederler. El ve ayaklarının şiş olduğundan yakınırlar.

Fibromiyalji psikiyatrik bir hastalık olmamakla birlikte psikolojik faktörlerin hastalığın oluşumunu tetikleyen önemli nedenlerden biri olduğu kanıtlanmıştır. Sabahları yorgun uyanma 'fibromiyalji' hastalığının çok önemli bir belirtisidir. Stresli işlerde çalışanlarda, mükemmeliyetçi ve kendisinden çok şey beklenen kişilerde ve özellikle çalışan kadınlarda daha yaygın görülmektedir. Bu hastalıkta stres ağrıyı artırırken ağrıda mevcut stresi tetiklemekte ve artırmaktadır. Bu bir kısır döngü olarak devam etmektedir. Bu hastalarda özellikle boyun omuz ve sırt bölgesinde yaygın yanıcı ve zonklayıcı bir ağrı tarif ederler. Bu ağrıların yeri hastalar tarafından tam olarak tarif edilemeyebilir ve gezici bir ağrı karakterinden bahsedilmektedir. Bu hastaların yaklaşık olarak yarısında stres bozukluğu, depresyon ve anksiyete bozukluğu saptansa da bu hastalıkların tedavisi bile ağrılardan kurtulmak için yeterli olamamaktadır. Hastalığa özgü herhangi bir laboratuvar ya da radyolojik test bulunmadığı için fibromiyalji tanısı koymak hiçte kolay değildir. Fibromiyalji tespiti için pek çok tetkik yapılması gerekebilmektedir. Ancak yapılan tetkikler, altta yatan bir hastalık yoksa genellikle normal sonuç verir.

EN SIK RASTLANAN İKİNCİ HASTALIK

Halk arasında kas romatizması denilen fibromiyalji sendromu, uyku bozukluğu, kaslarda yaygın ağrı ve hassasiyet, aşırı yorgunluk, halsizlik ve sabah tutukluğu ile kendini belli eden kronik, yumuşak doku romatizmal ağrı sendromudur. Özellikle vücudun belli noktalarında aşırı hassasiyet ile kendini belli eder. Romatizmal hastalıklar içerisinde en sık ikinci hastalıkdır. Kadınlarda erkeklere göre üç kat daha sık görülmektedir. Yapılan araştırmalar, ülkemizde yaklaşık bir milyon üzerinde fibromiyalji hastası olduğunu göstermektedir. Fibromyaljili kişiler genellikle aşırı mükemmeliyetçidir, çok titizdir ve duygu durumları çok çabuk değişir. Bu kişilerin stresli zamanlarında ağrılarının artma ihtimali çok yüksektir.

GENETİK VE TRAVMALARIN FAKTÖRÜ

Kas romatizmasının nedeni çok iyi bilinmese de yapılan araştırmalar da genetik faktörlerin ve özellikle çocukluk çağlarında geçirilen fiziksel ve duygusal travmaların risk faktörü olduğu görülmüştür. Fibromiyalji aynı zamanda psikolojik boyuta sahip bir hastalıktır. Depresyon hastalarında, uyku bozukluğu olanlarda ve anksiyetesi yüksek olan kişilerde fibromiyalji çok daha fazla görülüyor. Fibromiyalji teşhisi hastanın öyküsü, hastalık belirtileri ve fiziki muayene ile konur. Fibromiyalji teşhisi için üç aydan uzun süre şikayetlerin ve belirtilerin devam etmesi gerekir.

Vücuttaki fibromiyalji için tender point denilen belirli 18 olası hassas noktanın yaklaşık 11’inde ağrı ve simetriklik (hem sağ,hem solda) ayrıca belin hem alt hem üst kısımlarında olup olmadığı araştırılır. Son yıllarda yaygın ağrı indeksi ve semptom şiddeti skorları gibi farklı değerlendirmeleri göz önüne alan yeni tanı kriterleri çıkmış olsa da hekimler hastanın şikayetleri ve semptomları ile birlikte göreceli olası diğer (romatolojik, endokrin, psikiyatrik) hastalıkların klinik olarak dışlanmasına dayalı teşhisi benimsemektedir.

KESİN BİR TEDAVİSİ YOK

Son araştırmalar ışığında fibromiyaljinin periferik inflamasyondan değil merkezi ağrı işlenişinde disfonksiyonla karakterize bir multi semptomatik bozukluk olduğu düşünülmektedir ve “santral sensitivite”yada “santral ağrı sendromu”, terimleri kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde fibromiyaljinin kesin bir tedavisi olmayıp ayrıca sadece ilaçla bu hastalığın tedavisinin mümkün olmadığı da unutulmamalıdır. Tedavide hastanın bilgilendirilmesi ve eğitimi çok önemlidir. İlaç tedavisi kısmında ağrı kesici, kas gevşetici ilaçlar ile antidepresan ve uyku düzenleyiciler kullanılmaktadır. Fibromiyalji hastalarının tedavisi için multidisipliner bir program düzenlenmelidir. Bu program içinde, ilaç tedavisinin yanı sıra, egzersizler, semptomları kendi kendine yönetme eğitimi, ağrıyla başa çıkma stratejileri, medikal masaj, fizik tedavi metodları, stresten arındırılmış, düzenli bir yaşam,dengeli beslenme ve düzenli uyku yer almalıdır. Fibromiyalji tedavisi ağrıyı ve yorgunluğu azaltmak, depresif semptomları gidermek ve diğer semptomları en aza indirmek amacı ile düzenlenir. En önemli tedavi yöntemlerinden biri medikal egzersizdir. Egzersizin, fibromiyalji semptomlarını ve ağrıyı azalttığına yönelik pek çok çalışma mevcut olup özellikle düşük yoğunluklu egzersizler ağrının ve hassas nokta sayısının azalmasında, yaşam kalitesinin arttırılmasında ve depresyonu azaltmada etkilidir. Özellikle düzenli olarak yapılan gevşeme egzersizleri, germe egzersizleri, kalp damar kondüsyon programı, güçlendirme egzersizi yürüme, yüzme gibi egzersizler, son yıllarda gittikçe yaygınlaşan gevşeme egzersizleri hastanın bireysel özellikleri dikkate alınarak tek başlarına ya da diğer  egzersiz programlarının parçası olarak uygulanabilir.