Tahir Nejat Gencan’ın 68 yıllık emeği

İnanılmaz bir rekor. 88 yıllık ömrünün 68 yılını öğretmenlik yaparak geçirir dilbilimci-yazar Tahir Nejat Gencan. Öğretmenliğinin yaklaşık 48 yılını Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda yapan, yaş haddinden emekli olduktan sonra türlü kuruluşlarda doğrudan doğruya eğitim yaparak geçiren Gencan, 1892’de Bitlis’in Ahlat ilçesinde doğar, 2 Temmuz 1980’de yaşamını yitirir.

1912’de üç sınıflı Bitlis Erkek Öğretmen Okulu’nu (Darülmuallimini) bitiren Gencan, aynı yıl Ahlat Ortaokulu’na (Rüştiyesine) öğretmen olarak atanır. Askerlik görevinden sonra Bitlis Öksüzler Yurdu’nda görev yapar. Bitlis’in düşman eline geçmesi üzerine Diyarbakır’a geçer ve önce Diyarbakır Erkek Öğretmen Okulu’nda, sonra aynı ilin Merkez Numune Okulu’nda öğretmenliğini sürdürür.

1922-1926 arasında Diyarbakır Erkek Öğretmen Okulu ile Lisesinde Türkçe öğretmenliği yapan Gencan, sınavı kazanarak edebiyat öğretmeni olur. 25 Ekim 1926’da Naciye Hanımefendi ile evlenir. 1927-1928 eğitim öğretim yılında İstanbul Kadıköy Kız Ortaokulu’nda Türkçe Öğretmeni olarak görev yapar. 1928’den 1957’ye dek İstanbul Erkek Lisesi’nde öğretmenlik yapan Gencan, 1957’de yaş haddinden emekli olur. Uzun süre çalıştığı İstanbul Erkek Lisesi’nde sadece öğretmenlik yapmaz, aynı okulda müdür yardımcılığı, müdür başyardımcılığı, müdür vekilliği görevlerini de üstlenir.

Emekli olduktan sonra da boş durmaz Tahir Nejat Gencan. 1943’ten 1971’e dek Özel Darüşşafaka Lisesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliğini başarıyla yapar. 1959-1970 arasında İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Okulu’nda Türkçe okutmanlığını yürüten Gencan, 1970’te Üniversite Senatosu ve Bakanlar Kurulu kararıyla “uzman” olur, uzmanlığını ölünceye kadar (1980) sürdürür.

SAYGIN BİR EĞİTİMCİ

Tahir Nejat Gencan’ı tanıyanlar onun yumuşak, geniş görüşlü, hoşgörülü, sevecen, iyi bir eğitimci olduğu konusunda hemfikirdir. Çok çalışkandır; günde sekiz-on saat okuyup yazdığı söylenir. Kendisini karşısındakilere dinletmesini bilir. Eğitimde yeniliklere açıktır. Dil eğitiminde yeni öğretim yöntemlerini cesaretle uygular. Ülkemizde yetişen birçok ozan ve yazarın üzerinde emeği vardır. İyi bir Atatürkçüdür; Atatürk’e ve bilime hep bağlı kalır. Atatürk Devrimlerine yürekten inandığı için 1932 yılında toplanan Birinci Türk Dil Kurultayı’nın üyesidir. 1936 ve 1938 yıllarında Türk Dil Kurumu’na yardımlarından dolayı “takdirname” alır. 1941 yılında toplanan Gramer Kongresi’ne çağrılanlar arasındadır. İlk ve ortaokulların gramerlerinin yazılmasında görev yapar. Dört kişinin ortaklaşa çalışması sonucu iki dil bilgisi kitabı ortaya çıkar.

Ortaklaşa ve kendisinin yazdığı kitaplar şunlardır: Dilbilgisi, İlkokul 4., 5. Sınıflar İçin (A. Başman, N. H. Onan ve M. S. Sander ile, 1942), Yazın Bilgileri ve Tarihsel Dilbilgisi (1947), Dilbilgisi Orta 1-2-3 (1950) Dilbilgisi Lise 1-2-3 (1961), Türkçe Öğreniyorum (Yabancı Uyruklu Öğrenciler İçin, 1964), Yazın Terimleri Sözlüğü (H. Ediskun, B. Dürder ve E. Naci Gökşen’le, 1974), Örnek Türkçe (1974), Okul Sözlüğü (1974).

Osmanlı İmparatorluğu’nda başlayan mesleğini cumhuriyet kurulduktan sonra da devam ettiren, her iki dünya savaşını gören ve zor koşullarda öğretmenlik yapan değerli eğitimci Tahir Nejat Gencan’ı unutmayacağız, onu hep saygıyla anacağız. 24 Kasım Öğretmenler Günü kutlu olsun!

Kaynak: Satı Erişen, Yetmiş Yıl Öğretmenlik Ulaşılmaz Bir Rekor, Öğretmen Dünyası, Temmuz 1982, Sayı: 31, Sayfa: 7-9.