Tarım ve biyogaz

Biyogaz; Türkiyemizde bilenlerin de uygulamalarının da az olduğu, kenarda kalmış, oysa Türk tarımına ve fakir köylümüze çok olumlu katkıları olacak bir konu.

Biyogaz, insanlar da dahil olmak üzere tüm canlıların dışkılarının, evsel, bitkisel ve sanayi atıklarının kapalı, havasız(a yakın) bir ortamda fermantasyonu sonucunda, içlerinde bulunan bakterilerin oluşturduğu gazdır. İçinde %50-75 arasında değişen oranda metan gazı ve %25-45 arasında değişen oranda karbondioksit, %2 kadar su, %1 kadar hidrojen sülfür vardır. Yanıcı ve yüksek enerjili bir gazdır.

İnsanlık Biyogazı 18.yüzyılda keşfetmiştir. İlk üretimi ise 1859 yılında Hindistan’da bir hastanede yapılmıştır.

Biyogaz elde edilmesinden sonra, geriye organik bakımdan zengin bir gübre kalmaktadır. Bu gübre, tarımda ve seracılıkta aranan, verimi arttıran bir üründür.

Kullanım alanları şunlardır: Doğrudan yakarak, ısınma ve ısıtmada; benzinli ve dizel motorlarda yakıt olarak; türbin ve jeneratörlerde yakıt olarak kullanıp elektrik elde etmekte.

Üstün yanları ise: Çevre dostu, yenilenebilir bir enerji kaynağı oluşu; son ürünü gübrenin organik madde ve hümik asit açısından zenginliği; sera gazlarının salınımını azaltması; yeni istihdam alanları yaratması ve çok az bir maliyetle hayvansal atıkların değerlendirilmesi sayesinde kırsal kesimin gelişimini sağlamasıdır.

DÜNYADAKİ ÖLÇEK VE DURUMUMUZ

Dünyada pekçok ülke biyogaza önem vermekte ve kendi toplumsal, ekonomik yapılarına göre ya çok sayıda küçük köy/ev tipi biyogaz santralları kuruluşunu ya da daha büyük çapta merkezi biyogaz santralları kuruluşunu desteklemektedir. 2013 yılı rakamlarıyla, Çin Halk Cumhuriyeti'nde 7 milyon adetten fazla biyogaz santralı vardır. Hindistanda 2 milyon 300 bin kadar. Federal Almanyada da 8 bin kadar. Türkiye’de ise 36 adet. Almanya’daki santralların çoğunluğu büyük kapasitelidir, sayının görece az oluşu bundandır. Çin’deki santrallerin çoğunluğu ise çok küçük ev tipidir. Aynı şekilde Türkiye’deki görünen 36 adet biyogaz santrali sayısı da belediyelerin ve özel kesimin yaptığı büyük santrallardır. Bunun dışında ülkemizde az miktarda da kişisel uygulamalar vardır.

Biyogazın, benzinli araçlarda, LPG ve CNG (basınçlı doğal gaz) yerine kullanılması da mümkündür. Ancak, elde edilen biyogazın motorlarda kulanımı için, öncelikle bir “saflaştırma biriminde” filtre edilerek saf ve mükemmel yakılabilir hale getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, biyogaz, üretildiği yerlerde büyük tanklarda yüksek basınçla sıkıştırılmadan depolanmaktadır. Bu büyük tanklardan, biyogazı kullanacak araçların küçük tanklarına basabilmek için, 2,5 bar civarında bir basınçla sıkıştırarak dolum yapabilecek bir tesisat da kurulması lazımdır. Bir de tabiî, biyogazın ısı-enerji değerleri LPG ve CNG’den farklı olduğundan, kullanacak araçlardaki sistemlerin biyogaza göre ayarlanması gerecektir. Başkaca bir ihtiyaç olmadan, biyogaz benzinli motorlarda kullanılabilir.

Dünyada biyogazın araçlarda kullanılması çalışmalarında ülke olarak İsveç öne çıkmaktadır. İsveç’te yapılan araştırmaların sonucunda, iş makineleri ve araçlarda fosil yakıt yerine biyogazı kullanmanın en cazip seçenek olduğu belirtilmektedir. Biyogaz kullanımı ile ilgili dünyadan bazı veriler şöyledir: 2005 yılında İsveç’te 800 belediye otobüsü biyogaz ile çalışıyordu. Çin’in Ashan şehrinde 2004 yılından bu yana bütün çöp toplama kamyonları biyogaz ile çalışmaktadır. 2008 yılında Pekin’de 8 binden fazla belediye otobüsü biyogaz ile çalışmaktaydı, günümüzde bu sayıların çok daha yüksek olduğu açıktır.

Türkiye’de biyogazın dizel motorlarda kullanılmasıyla ilgili bir çalışma yapıldığını bir rastlantı sonucu, bizzat gördüm. 6 yıl kadar önce bir iş gezisi dönüşü Samsun'a yakın bir akaryakıt istasyonuna aracıma LPG almak için yanaştım. O sırada bir LPG tankerinin de geldiğini ve kendi kamyonuna LPG almak için pompaya bağlandığını gördüm. Şaşırdım, yanına gidip, sürücüsüne “Senin bu aracın dizel değil mi, LPG mi alacaksın buna.” deyince, “Bizim şirkette 5 tankerde deneme yapılıyor, dizel motorlar ayarlandı LPG ile çalışıyor. Bunun randımanını ölçüyoruz.” dedi. Tankerin sahibi de en büyüklerinden bir LPG dağıtım firmasıydı. Özetle, dizel motorlarda da LPG kullanılabiliyor. Günümüzde dizel yakıtın pompa fiyatları LPG’ye göre %100 kadar yüksek. LPG’nin %20 hafifliğini düşersek, %80 civarında bir maliyet düşüklüğü sağlıyor. 1 litre LPG 22 Mart 2022 itibariyle 11 TL’ye yakın bir fiyata satılıyor. Köylerde yerinde elde edilen biyogazın litre maliyetinin LPG’nin fiyatının yarısından da aşağı olacağını tahmin etmek zor değildir. Dolayısıyla, köylerde kurulacak biyogaz tesislerinden elde edilecek biyogaz, traktör, biçerdöver, kamyon vb araçlarda da kullanıldığında, köylünün sırtındaki en büyük yüklerden olan mazot giderlerinde büyük bir düşüş sağlayacaktır. Ancak bunun için, Maliyemizin, şu anda mazot-benzin-LPG’de olduğu gibi %100-150 civarında vergiler koymaması, hesaplarında hiç olmayan bu gelir kaynağından, %15-20’yi aşmayan vergilere razı olması gerekecektir. Tabiî artı KDV’siz de bırakmaz Maliye. Belki sadece üretildiği köy yerleşiklerinin kullanımı için örneğin %10 vergi ve %8 KDV ile çıkarılabilir, özel bir kanunla.

ORMAN KÖYLÜSÜ İÇİN BÜYÜK GELİR OLABİLİR

Bütün bunlardan başka, biyogaz, insanların yoğun olarak yaşadıkları siteler ve toplukonutlardaki her dairenin tuvalet çıkışlarının belli bir noktada toplanıp depolanmasından sonra da elde edilebiliyor. Ama bunun için, dairelerin sadece tuvalet çıktılarının ayrı bir boru hattıyla toplanması gerekiyor. Çünkü diğer çıkışlardan gelecek sabunlu atıklar, bakterileri öldürdüğünden ortalama biyogaz eldesini çok düşürmekte. Dünyada bu şekilde uygulamaların olduğunu da öğreniyoruz.

Biyogaz konusu çevre mühendisliği fakültelerinin çalışma alanına giriyor ve ülkemizde bu konuda çalışmalar olduğunu biliyoruz. Bazı pilot çalışmalar var. Konudan haberdar olan, meraklı kişilerin kendi çiftliklerinde yaptığı uygulamalar olduğunu da duyuyoruz. Fakat ülkemizde bu konuda bir devlet politikası ne yazık ki yok. Tarım ve Orman Bakanlığının, üniversitelerimizin çiftçiye-köylüye yönelik projeleri çalışmaları da yok. Biyogaz, Bakanlığın desteklerinde yenilenebilir enerji kaynakları başlığı altında geçiyor, fakat ağırlıklı bir politika ve çalışma yok. Oysa bu konu, düşük gelir grubunda olan ülkemiz köylüsü ve özellikle de orman köylüsü için çok önemli bir gelir kaynağıdır. Göreceli olarak daha az miktarda da olsa, orman köylerinde de hayvan bakılmaktadır. Bu hayvanların dışkılarından düzenli olarak Biyogaz elde edilebilir. 5 adet ineğin dışkısı, 4 kişilik 1 evin tüm ısınma, sıcak su ve mutfak yakıtı ihtiyacını karşılayabilmektedir. Biyogazla çalışabilir hale getirilmiş jeneratörlerle elektrik eldesi de mümkündür. Ayrıca, bu biyogaz santralına bitişik veya çok yakın olarak yapılacak serada, çilek ve benzeri katma değeri yüksek ürünler ekolojik olarak üretilebilir ya da bu seralarda kesme çiçek üretimi yapılabilir. Küçük/orta boy biyogaz santrallerinden döşenecek boru hatlarıyla bütün bir köye de biyogaz dağıtımı yapmak mümkündür.

Birbirini tamamlayan bu yapı nedeniyle, biyogaz üretimi ve bağlantılı sera kuruluşu özellikle orman köylüsünün gelirini önemli miktarda arttıracak, köylü daha fazla hayvan yetiştirmeye istekli olacak, bu da hayvancılığı geliştirecektir. Devletimizin doğrudan veya Orköy sistemi üzerinden biyogaz santralı kuran orman köylerine, büyükbaş hayvan desteği, hibeleri vermesi çok doğru olacaktır. Bu destekler, orman köylüsünden gelen yakacak odun talep baskısını da azaltacaktır. Bunlardan başka, ortaya çıkacak ekonomik gelişme nedeniyle, köye dönüşü özendirici etki yapacaktır. İş yokluğu nedeniyle büyük şehirlere göçmek zorunda kalan genç erkek ve kadınlar, kendilerine köylerde yaşam kurabilecek ve ülke ekonomisine katkıda bulunacaklardır.

Devletimiz tarafından, üniversitelerimize, böyle bir genel politika doğrultusunda, tarım teşkilatlarıyla işbirliği içinde, köylerde biyogaz tesisleri ve bağlantılı seralar kurulmasına, bilimsel destek sağlamaları görevi verilmelidir.

Türkiyemizde, özellikle orman köylerinde, gelir düzeyi yoksulluk sınırı civarında, hatta altında bulunmaktadır. Böyle bir projenin uygulanmaya başlamasıyla kayda değer bir refah artışı sağlanacak, bu köylerin çevre ve toplumsal yapı üzerindeki tüm olumsuzlukları olumlu yöne evrilecektir.

Türkiye’de bu ve benzeri Türk milletinin yararına konularda kararlaştırılacak uygulamalar, Millî Hükümetin kurulmasıyla kolayca başlatılabilecektir.