Taşımacılıkta geleceğin projesi Havaray ile trafiğe çözüm – 1
Bu proje ilk defa 2018 yılında önerilmişti (Perinçek; 2018, Sürek; 2018), daha sonra 2022 yılı başında öneri tekrar gündeme taşındı (Perinçek; 2020 ve 2022, Sürek; 2022) fakat hiçbir kent yöneticisinin dikkatini çekmedi.
Yaşadığımız kentin henüz çözülmemiş birkaç sorunu olabilir; Çanakkale’nin günümüzde bilinen sorunlarından birkaçını saymaya kalkarsak, çözüm bekleyen, ilk beş konudan biri bazılarına göre birincisi, trafik sorunu olacaktır. Depreme dayanaksız binaların yenilenmesinde gecikme, zemini sağlam olmayan tarım alanlarında yapılaşma, kullanım suyu temininde dar boğazlar ve diğerleri… Sıralanan bu listedekilerden bazıları günümüzde sorun olarak gözükmeyebilir fakat nüfusun artması ve kentin büyümesi ile yakın bir gelecekte söz konusu sorunlar ortaya çıkacaktır.
Kentin yönetimine talip olanlar, geleceğin sorunlarını görüp önceden tedbir alma öngörüsüne sahip olmalıdırlar. Aksi halde sorunlar içinde kaybolur, kent halkına çağdaş yaşam koşullarında yaşama hakkını sağlayamazlar. Kent yöneticileri yönettikleri kentin ihtiyaçlarını sadece yönetimde oldukları 4 yıl için değil, gelecekteki 30-40 yıl ileriye dönük planlamalıdır. Çanakkale’nin gelecek yıllarda sorunları ne olabilir? Kent hangi yönde gelişecektir. Kentin gelişeceği alanlarda deprem açısından zemin problemi var mıdır? Kentin nüfusu ve su ihtiyacı artığında gerekli su nereden temin edilecektir? Bu yazımızda, öncelikli sorun olarak gördüğümüz, trafik sorunu ele alınmıştır. İçinde bulunduğumuz yıllarda dahi kendini kuvvetle hissettiren trafik sorunu, önümüzdeki yıllarda içinden çıkılmayacak hale gelmeden, çözüme kavuşturulmalıdır. Mevcut yollar kentin trafiğini yönetmek için yetersiz kalmaktadır. Ne yapılabilir? Kentin yüzde 75 kadarı alüvyon zemin üzerine kuruludur. Alüvyon zemin ve yüzeye yakın su tablası nedeniyle ulaşımı yer altına taşımak metro yapmak zor, maliyetlidir belki de imkansızdır.
TARIM ALANINDAN UZAK PROJE
Bu gerçekler ışığında bir çıkış yolu olarak trafiği yukarıya taşınması “havaray” sistemi kurulması önerilmektedir. Böylece boşta duran, kullanılmayı bekleyen Sarıçay vadisinin üstü ve kentteki geniş yolların üstü havaray sistemi ile kullanıma açılacak alttan su ve vasıtalar akarken üstende havaray sisteminin asılı trenleri her gün binlerce yolcuyu, alttaki trafiğe sıkıntı vermeden, üsten kentin bir ucundan diğer ucuna kısa zamanda taşıyacaktır. Önerilen projede hazırlanırken kentin 30 yıl sonra, 50 yıl sonra hangi yönde gelişeceği de dikkate alınmıştır. Kentin gelişeceği tahmin edilen alanların deprem açısından yapılaşmaya uygun zemin olup olmadığı da dikkate alınmıştır. Alüvyon zemin alanlarında mümkün olduğunca uzak durulmuştur. Tarım alanlarının korunması amaçlanmıştır. Kentin gelişeceği alanlarda alüvyon zemin üzerinde bulunan tarım alanları korunmalıdır. Kentin yerleşim alanları arasında kalan tarım alanı cepleri, bir bakıma özelikle korunmalıdır. Günümüzde nakliye maliyetleri giderek artmaktadır. Kentin yanı başında üretim yapılırsa bunun kente taşınmasında taşıma maliyeti neredeyse olmayacaktır. Kent halkı tarım ürünlerini daha az maliyetle kullanmış olacaktır. Çanakkale ve Kepez’e yakın köyler uydu kentler haline dönüşecek arada kalan tarım alanlarında ziraata devam edilecek, kesintisiz yapılaşma-kentleşme yerini uydu kentlere bırakacaktır. Özetle önerilen havaray sistemi kentin trafiğini çözerken, 30-50 yıllık geleceğinin nereler olacağı konusunda ve sağlam zemin konusunda da önerile barındırmaktadır. Havaray istasyonları üzerine ve kullanılacak trenler üzerine yapılacak paneller ile güneşten elektrik elde edilecek böylece trenin kullanacağı elektriğin bir kısmı sağlanmış olacaktır.
Yaygın bir şekilde “havaray ve monoray” kullanan ülkeler; Japonya, Malezya, ABD, Birleşik Arap Emirlikleri, Rusya ve Singapur. Türkiye’de havaray var mı? Evet var, İstanbul’da Vadi-İstanbul havaray sistemi. İstanbul’da olandan 10-20 kat büyüğü Çanakkale’de ve Kepez ilçemizde neden kurulmasın (Perinçek, 2020). Esenler’den ya da Karacaören Köyü’nden havaray trenine binen bir hemşehrimiz Kepez ilçesi içindeki devlet hastanesine ya da Kepez limanına neden 25-35 dakika gibi bir zamanda ulaşmasın.
Bu proje ilk defa 2018 yılında önerilmişti (Perinçek; 2018, Sürek; 2018), daha sonra 2022 yılı başında öneri tekrar gündeme taşındı (Perinçek; 2020 ve 2022, Sürek; 2022) fakat hiçbir kent yöneticisinin dikkatini çekmedi. Çılgın, belki uçuk ama akıllı proje, bu makale ile birilerinin dikkatini çekmeyi, tarihe not düşmeyi umuyor.
ÇILGIN DEĞİL AKILLI PROJE
2018 yılında neler tartışıldı, gündeme getirildi, hatırlayalım; “Halkımın gönlündeki makam hariç, hiçbir makama aday değilim, aday olmaya da niyetim yok, fakat ülkem - güzel kentim için dinlenirse projelerim var. Bu ülkenin siyasilerden, daha çok fikir üretecek insanlara ihtiyacı var. Almanya’yı, Japonya’yı, ABD'ni, Çin’i çalışan, üreten, yaratıcı insanlar bu günlere getirdi. Siyasilerimizin beceriksizliği yüzünden ülkemizin çok zeki bilim adamları artık Türkiye’de değil, üretebilecekleri ülkelere göç ettiler”.
“Çözüm mü istiyorsunuz? Çılgın değil, akıllı proje: Sarıçay Havaray sistemi. Sarıçay'ın üstüne kurulacak havaray sistemi ile bir taşla iki kuş vurmadan, bir proje ile iki amaca ulaşılacaktır. Uzun vadeli çözüm, Şehrin gelişme alanlarına-uydu kentlerine uzatılabilecek raylı sistemin çekirdeğini önce Sarıçay üzerinde oluşturalım. Sarıçay Manzaralı, kenti boydan boya kesen raylı sistem kuralım. Havaray trenlerinin ve istasyonlarının üstüne güneş paneli yerleştirip, elektrik elde etme olanağı yaratalım. Benzer Projenin devamını Kepez de uzatalım (Perinçek 2018 ve 2020)”
Almanya’nın Wuppertal kentinde şehir içi ulaşımda kolaylık sağlamak amacıyla yapılan asma tren, dünyanın ilk asma demiryolu olma özelliğini taşıyor. Şehrin sembolü haline gelen tren hattı, kanal üzerinde 13,3 km uzunlukta ve her seferinde 200'e yakın insanı taşıyabiliyor. Asma trenin bu denli kullanışlı olması, iyi planlanan bir şehircilik örneği olarak gösterilmektedir. 1 Mart 1901 tarihinde şehir içi seferlerine başlamıştır. Halen, insan taşımacılığı yapmakta olan asma tren, şehrin sembolü olmuş ve 26 Mayıs 1997 tarihinden itibaren de tarihi eserler koruması altına alınmıştır (Vikipedi, 2017).
“Bazı hemşehrilerimiz konuya çevre açısından bakacaktır, haklıdırlar da. Bu ülkede yaptığımız her işte çevreyi korumak ve gözetmek zorundayız. Sarıçay üzerine havaray yaparsak çevreye zarar vermemiz söz konusu olabilir mi? Çevreci arkadaşların eleştirilerini dikkatle dinlemeliyiz, dikkate almalıyız. Haklı oldukları konular varsa ilave çalışmalar yapmalıyız. Kanımızca çevreye zarar söz konusu değil. Neden mi? Sistem havadan gideceği için Sarıçay vadisinde akan su ve etrafındaki ağaçlar bu yapıdan hiç etkilenmeyecektir. Elektrik ile çalışacağı için hava kirliliği yaratmayacaktır. Bu sistem sayesinde Sarıçay vadisinin kullanımda olmayan üst alanı trafiği rahatlatacak şekilde devreye girecektir. Çanakkale’miz hızla büyüyen ve kalabalıklaşan bir kentimiz. Biz şimdiden 50 yıl ilerisini düşünerek planlarımızı yapmalıyız. Kentimizin yöneticileri, talep selinin önünde sürüklenerek kentin sağlıklı gelişmesini sağlayamaz, kenti yönetemezler. Yöneticiler talep patlaması olmadan, kentin gelişme alanlarını saptamalı, alt yapıyı buna göre talepler artıp boğazımıza sarılmadan oluşturmalıdırlar. Şu anda kentimiz yöneticilerin kontrolünde değil, talep selinin kontrolünde gelişip çarpık bir şekilde büyümektedir.
Neden çarpık büyüme? Kentimiz kuzey ve güneyimizde üç farklı fay ile kuşatılmıştır. Deprem açısından en korumasız bölgedeyiz. Hal böyle iken yeni binalar Çanakkale ovasında zeminin durumu gözetilmeden alüvyon üzerinde kurulmaktadır. Bu yapılaşma bizi sadece depreme karşı korumasız bırakmakla kalmayıp tarım arazilerinin de tüketilmesine neden olmaktadır. Kentimizin yerleşim alanında kalan bazı noktalarda heyelanlı bölgelerde bulunmaktadır. Yöneticiler yapılaşmaya tarım alanlarından, alüvyon zeminden ve heyelan olasılığı olan bölgelerden uzak durarak, izin vermelidir. Yeni ruhsatlar sayılan kriterler dikkate alınarak verilmeli, ruhsatlamada; ahbap dost, partili ölçeği olmamalıdır. Neresi sağlam zemin? Örneğin Esenler’den Karacaören’e kadar uzanan alan. Başka yerler var mı? Evet var.
PROJENİN AŞAMALARI
Havaray projesini önerirken konu iki aşamada düşünüldü, önce Sarıçay vadisinde projenin birinci etabı gerçekleşecek (Şekil 2 ve 3), ardından haritalar üzerinde de işaretlenen 3 hat daha yapılacak (Şekil 4). Bu planlar yapılırken yazar, kendi deneyim ve bilgisini kullanarak söz konusu hatları çizmiştir. Önerilen proje sadece bir örnek. Konu, farklı disiplinleri kapsayan bir heyet tarafından çalışılmalı ve final proje hazırlanmalı. Öneri yapılırken kentimizin önümüzdeki 30-50 yılda gelişme sağlayacağı alanları düşünülmüştür. Yakın bir tarihte kentimizin yakınındaki bazı köyler uydu kentler olacaktır. Bu gerçeği düşünerek havaray projesi bu köylere uzatılmıştır. Hatlar boyunca tarım alanları yeşil alan olarak korunmalı, sadece sağlam zemine yapı izni verilmelidir. Dünyada kendini kabul ettirmiş yerli firmalarımız var. Çanakkale havaray projesi yerli firmalar tarafından yapılmalı. Yapım sırasında mesleğinde söz sahibi olanlar görev yapmalıdır. Bu yapılırsa hiçbir aksama olmadan proje sağlıklı bir şekilde hayata geçecektir.
YARIN DEVAM EDECEK
