Taykonotlar uzay aracından uzay istasyonuna nasıl geçiyor?

Uzay aracındaki taykonotların uzay istasyonuna nasıl girdiklerini biliyor musunuz? Çin Havacılık ve Uzay Bilimleri ve Teknoloji Şirketi’ne bağlı 8. Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen kenetlenme bölümü, Çin’in uzay istasyonuna “eklemlenen” bir parça olarak, taykonotların uzay istasyonuna girişi için güvenli ve güvenilir bir yaşam kanalı oluşturuyor.

KENETLENME SÜRECİ, UZAYDA VALS YAPMAYA BENZİYOR

Uzaya fırlatılan Shenzhou-14 uzay aracı, yörüngesine oturduktan sonra uzay istasyonunu ‘‘arama’’ yolculuğuna başladı. Shenzhou-14, daha sonra uzay istasyonunun Tianhe çekirdek modülüne otomatik ve hızlı kenetlenme gerçekleştirdi ve Tianhe’de taykonotlar için ayrılan özel kanala yanaştı.

Çin Havacılık ve Uzay Bilimleri ve Teknoloji Şirketi’ne bağlı 8. Araştırma Enstitüsü Shenzhou İnsanlı Uzay Aracı Kenetlenme Sistemi Baş Tasarımcısı Yao Jian, kenetlenme sürecini şu sözlerle tanıttı: ‘‘Uzay aracı, uzay istasyonuna yaklaşırken, uzay aracının otomatik kenetlenme bölümü, kenetlenme halkasını iter. Halka, uzay istasyonundaki pasif kenetlenme bölümüyle birleşir. İki bölüm böylelikle el tutuşmuş olur. Ancak uzay aracı ve uzay istasyonu arasında belli pozisyon sapmaları ve sarsıntılar da yaşanır. Bu esnada da kenetlenme bölümü içindeki yaylar aracılığıyla güç tamponlama, enerji tüketimi ve pozisyon ayarlama gerçekleşir. Ayrıca, kenetlenme sürecinde ortaya çıkan dev enerjinin uzay aracındaki taykonotların vücuduna aşırı baskı yapması önlenir. Uzay aracının pozisyonunun istikrara kavuşturulmasının ardından, kenetlenme bölümünün halkası geri çekilerek, uzay aracı ve uzay istasyonunun ‘kucaklaşması’ sağlanır. Son olarak, kenetlenme bölümünün 12 kilidinin de aktive olmasıyla uzay aracı ile uzay istasyonu arasında sabit bir bağlantı sağlanır; böylece, güvenli ve güvenilir bir kanal kurulmuş olur. Artık, taykonotlar sırayla uzay aracından uzay istasyonuna geçebilir.’’

Arama, yaklaşma, el tutuşma, kucaklama, birlikte dans etme… Bir tasarımcının gözünde, uzay aracının uzay istasyonu ile kenetlenme süreci, uzayda vals yapmaya benziyor. Zarif ve muhteşem bir dans...

‘UZAY KORİDORU’NUN ÇAPI, BİR KAPI GENİŞLİĞİNDE

Uzay aracından uzay istasyonuna geçmek, bir evin kapısından girmek gibi kolay değil.

Uzay aracının, uzay istasyonuna kenetlenip sabit bir şekilde durmasının ardından, taykonotlar öncelikle Shenzhou-14’ün dönüş modülünün kapısını açar ve yörünge modülünün kapısının önüne gelir. Yao Jian, “O esnada yörünge modülünün uç kısmındaki aktif kenetlenme bölümü ile çekirdek modüldeki pasif kenetlenme bölümü arasında 80 santimetre çapında ve yaklaşık 1 metre uzunluğunda bir kanal oluşturulur. İşte bu, taykonotların uzay istasyonuna giriş koridorudur. Taykonot, 'anahtar’la çekirdek modülünün çift güvenlikli kapısını açar.” diye konuştu.

Taykonotların serbestçe giriş ve çıkış yapmalarını sağlamak için tasarımcılar, kenetlenme bölümünde yerleştirilen ürünlere yönelik bütünleşik bir tasarım gerçekleştirdi. Ergonomik ve diğer prensiplere uygun olması için taykonotlara 80 santimetre çapında, bir ev kapısı genişliğinde yuvarlak bir kanal kuruldu. Bununla birlikte, tasarımcılar yerde çeşitli simülasyon deneyleri de yaptı. Deneylerden biri, taykonotların maksimum vücut ölçülerine dayanılarak, 1,8 metre boyunda ve 80 kilogramdan daha ağır bir tasarımcının yerinde ergonomik değerlendirmeler yapmak üzere davet edilmesiydi. Bu deneyin amacı, taykonotların geçiş esnasındaki iyi durumlarını korumasını sağlamaktı..

HAVA GEÇİRMEZ ‘YAŞAM KANALI’

Kenetlenme kanalının açılmasıyla taykonotlar, büyük ve kilitli bir kapsüle girmiş oldular. Taykonotların güvenliğinin korunması için kapsülün hava geçirmez olması son derece önemli. Bu noktada da kenetlenme mekanizmasının çevresindeki halkanın sızdırmazlığı hayati önem arz ediyor.

Yao, Shenzhou uzay aracının sızdırmazlık halkasında, çift halkalı bir tasarıma başvurulduğu, sızdırmazlık halkasının aktif kenetlenme bölümünün bağlantı yüzeyinde bulunan T şeklindeki oluğa yerleştirildiği bilgisini verdi. Baş tasarımcı Yao Jian, "Bu tasarım, sızdırmazlık halkasının yerçekimsiz ortamda ve zorlayıcı uzay ortamının etkisi altında dahi bağlantı yüzeyinden düşmesini engellediği gibi, sızdırmazlık performansını da çift koruma altına alıyor.” ifadelerini kullandı. Bahsi geçen tasarım hedeflerine ulaşılması için tasarımcılar, sızdırmazlık halkasının malzemeleri üzerinde 6 yıl boyunca yoğun çalışmalar yürüttü. Sıradan malzemelerin düşük sıcaklıktaki kırılganlığının ve uzun süreli çalışmanın ardından yıpranması gibi sorunlar çözüldü. Neticede, taykonotlar için hava geçirmez bir “yaşam kanalı” oluşturuldu.

Birinci nesil kenetlenme mekanizmasından 2.0 numaralı versiyona, Tiangong-1 uzay laboratuvarına kenetlenmeden uzay istasyonuna kenetlenmeye uzanan bir yolculuk... Önden ve arkadan kenetlenme teknolojisinden radyal kenetlenme teknolojisinin gelişmesini, kenetlenme süresinin onlarca saatten sadece 6,5 saate düşürülmesini sağlayan bir serüven... Kenetlenme mekanizması, son 11 yılda, 20 kez uzayda kenetlenme misyonunu başarıyla tamamladı. Defalarca gerçekleşen güvenli ve güvenilir “uzay buluşması”, Çin’in uzay istasyonunu altın madalyalı bir ürün hâline getirdi.