Türk ve Macarların ortak köklerini Büyükelçi anlattı

Türkiye-Macaristan Dostluk Antlaşması'nın 100. yıl dönümü vesilesiyle TEPAV ve APM, “Açık Kapı: Anadolu/Macarlar” başlıklı söyleşi ve belgesel gösterimi yaptı. Ankara’da yapılan etkinlikte Türkiye'nin eski Macaristan Büyükelçisi Ender Arat, ulaştığı bilgileri yaşadığı özel anılarla birlikte aktardı.

Etkinliğe, Macaristan’ın Ankara Büyükelçisi Victor Matis, Türk-Macar Dostluk Derneği Başkanı İsmail Tosun Saral, TOBB Üniversitesi Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) ve Ankara Politikalar Merkezi (APM) yöneticileri ile çok sayıda emekli diplomat ve akademisyen katıldı. Vatan Partisi Genel Sekreteri Özgür Bursalı, Genel Başkan Yardımcısı Hasan Korkmazcan ve Merkez Karar Kurulu Üyesi Berke Berkil de etkinliği izleyenler arasındaydı.

TOBB Üniversitesi TEPAV binasında düzenlenen toplantıyı APM Genel Sekreteri Büyükelçi Metin Kılıç yönetti. Kılıç, söyleşi öncesi yaptığı konuşmada, “Macarlarla önemli ortak noktamız hem aynı kültür, etnik kökenden gelmemiz hem de Osmanlı'da ortak bir devlet olmamız.” dedi.

‘TÜRKİYE'NİN DÖRT TARAFINDA TANITACAĞIZ’

Macaristan Ankara Büyükelçisi Victor Matis de yaptığı açılış ve selamlama konuşmasında, iki ülke ilişkilerinin 100. yılı olduğunu, ‘2024 Türkiye-Macaristan Kültür Yılı’ vesilesiyle çok sayıda ortak etkinlik düzenlediklerini ve daha da düzenleyeceklerini, Türkiye'nin dört tarafında Macar kültürünü tanıtacaklarını söyledi. Ender Arat aracılığıyla Macaristan'ın bir Türk büyükelçinin gözünden tanıtılmasından da ayrıca memnuniyetini belirtti.

‘BAKANLIKTA BÜTÜN ÜLKELERE GENELGE GÖNDERDİM’

Açılış ve selamlama konuşmalarından sonra toplantıda sunum yapan Türkiye'nin eski Budapeşte Büyükelçisi Ender Arat, Macaristan'a ilk atamasının 1998 yılında olduğunu söyleyerek, Macaristan ve Türkiye ilişkilerine dair araştırmalara başlamasını şöyle anlattı:

“Macaristan'ın özgürlük savaşının önderi Lajos Kossuth, 1848 yılında Osmanlı'ya sığınıyor ve şehzade kenti Kütahya'ya yerleştiriliyor. Avusturya ve Rusya'nın baskısına rağmen Osmanlı Kossuth’u teslim etmiyor. Macar tarihçiler 'Sizin için Atatürk neyse, bizim için de Kossuth odur.' diye tarif ediyor. Bu tür örnekleri görünce, Bakanlığa geri döndüğümde 'Acaba böyle başka Macarlar var mı?' diye araştırmaya başladım. Bakanlıkta kültür ve ekonomiden sorumluydum, elimde imkanlar vardı. Genelge yapıp dünyadaki bütün büyükelçiliklerimize gönderdim. 43 ülkedeki büyükelçiliğimizden çok önemli isimler geldi. Macar-Türk Dostluk Derneği'ndeki dostlarımız da yardımcı oldular. Binlerce Macar'ın ismini çıkarttık, listesini yaptık."

'ATLARA BİNİP BEREKETLİ TOPRAKLARI BULMAYA ÇIKTIK'

Hazırladıkları belgesel filmin gösteriminden sonra konuşmasına devam eden Ender Arat, hatıralarından da alıntılarla devamında şunları aktardı:

"Türk-Macar dostluğunun temellerini gördünüz bu belgeselde. Ama çok daha önceye giden ilişkiler var. Macarlar da ve Türkler de Orta Asya kökenleri var. Orta Asya'dan Macar boyları bizden 200 yıl önce Orta Avrupa'ya gelmişler. Macaristan Cumhurbaşkanı Arpat Göncz'le bir sohbetimizde Orta Asya'ya yaptığı bir seyahatin anılarını anlatırken bir gazeteci 'Hun diyorsunuz, Atilla diyorsunuz, neden bu toprakları bırakıp gittiniz' diye soruyor. Arpat Göncz şu cevabı veriyor: 'Siz atlarınızı kesip yediniz, biz atlarımıza bindik ve Türkler gibi bereketli toprakları bulmaya çıktık.

‘MUSTAFA KEMAL'İ İYİ TANIYOR VE İMRENİYORLAR‘

Büyükelçisi (E) Ender Arat, Cumhuriyetimizin ilanından sonra ilk imzaladığımız dostluk antlaşmasının Macaristan'la yapıldığını hatırlatarak, Atatürk’le Macaristan arasındaki ilişkilere dair de şu bilgileri verdi:

“Birinci Dünya Savaşı'nda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile ittifakız. Macaristan, topraklarının üçte ikisini kaybediyor. Mustafa Kemal bir mektup gönderiyor ve Macaristan'da bu mektup gözyaşları içinde okunup, ayakta alkışlanıyor. Macaristan'da 30 gazete yayınlanıyor ve hepsinde düzenli olarak Osmanlı'dan haberler var. Mustafa Kemal'i iyi tanıyor ve imreniyorlar. Macaristan, 1921'de bir binbaşısını Anadolu'ya gönderiyor. Yerinde görüp Macaristan'a düzenli bilgi geçiyor. Bir Macar heyeti Türkiye'ye gelip Atatürk'le görüşüyor ve bir kılıç hediye ediyor. Cumhuriyetimizin ilk dostluk antlaşması Macaristan'la imzalanıyor. 18 Aralık 1923 yılında imzalanan Türk-Macar Dostluk Antlaşması, Türkiye Cumhuriyet'inin ilk resmi dostluk antlaşması olması açısından büyük önem arz eder. 1934’te Ankara'daki Macar büyükelçi Atatürk'ü ziyaret ediyor. Ziyaretle ilgili büyükelçinin Macaristan'a gönderdiği rapordan öğreniyoruz; Atatürk, 'İki halk birbirine yaslanarak güçlerini korumuş olsaydı, son yüzyıllarda Doğu Avrupa tarihi tamamen başka yön alırdı. Şimdi her iki halkın dostluğunu sağlamlaştırmanın hiçbir engeli yok.' diyor.

'İLK TURAN CEMİYETİ MACARİSTAN'DA KURULDU'

“İlk defa Turan Cemiyeti 1910'da Türkiye'de değil Macaristan'da kuruluyor. İstanbul'da ise 1911'de kuruluyor. 1916 yılında Macaristan Bilimler Akademisi'nin ilk yurt dışı temsilciliği İstanbul'da açılıyor. İstanbul'daki Macar Kültür Enstitüsü, bu cemiyeti yıllar sonra Beyoğlu'nun arka sokaklarında arayıp buldu. Bina kalmamış, duvarını buldular, ona da plaket çaktılar.”

MÜZE KURMA HEDEFİ

Arat, "100. yıl vesilesiyle dostluğumuz çok daha ileriye taşınacak ve birbirimizi daha iyi tanıyacağız." sözleriyle konuşmasını tamamladı. Söyleşi sonunda önümüzdeki dönemde bir müze kurma hedefi olduğunu da katılımcılarla paylaştı.