Geçmişi olmayanın geleceği de olmaz (1) ‘Çuval’

ABD askerine çuval geçirdiği gerekçesiyle içeri atılan 10 Öncü Gençlik ve Türkiye Gençlik Birliği üyesi genç, 6 Eylül günü tahliye edildiler. 10 vatansever genç Beyaz Saray korkusuyla tutuklandılar. Beyaz Saray, Pentagon, ABD Ankara Büyükelçiliği, Donanma Komutanlığı Türk makamlarına teşekkür ediyordu!
Türkiye Gençlik Birliği’nin eylemleri nasıl bir tarihe dayanıyor? Hatırlayalım.

27 Mayıs Devrimi’nin getirdiği özgürlük ortamı, sosyalist hareketin önünü açtı. 1960’lı yılların ilk yarısında işçi, köylü ve gençlik mücadelesinin yükselişi, ekonomik, demokratik ve sendikal örgütlenmelerin hızla büyümesi ve bilimsel sosyalist eserlerin Türkçeye çevrilmesiyle sosyalizm geniş yığınlara ulaşmaya başladı.

1961 yılında Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1965 yılında Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS), 1966 yılında Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) kuruldu. Üniversite gençliğinin kitlesel örgütü Fikir Kulüpleri Federasyonu (FKF)’nun ilk çekirdeği 60’lı yıllarda atıldı. Üniversitelerde daha çok liberal aydınların egemenliğinde olan Fikir Kulüpleri’ne süreç içinde devrimciler hâkim oldu.

ABD KARŞITI İLK EYLEM

FKF, 19 Nisan 1966 günü ilk antiemperyalist eylemini gerçekleştirdi. ABD Dışişleri Bakanı Dean Rusk’ın CENTO toplantısına katılmak için Ankara’ya gelişi FKF tarafından protesto edildi. 70 öğrenci gözaltına alındı.

İlk antiemperyalist miting ise 12 Kasım 1966 tarihinde oldu. TÜRK-İŞ’in, Amerikan üslerinde çalışan işçilere yönelik baskıları protesto etmek için Ankara Cemal Gürsel Meydanı’nda düzenlediği mitinge, FKF de destek verdi. Mitingde “Kahrolsun Amerika”, “Türkiye sömürge değildir”, “Yanke Go Home” sloganları atıldı.

68’İN İLK ŞEHİDİ

1968’in görkemli eylemlerinden biri de İstanbul’a gelen 6. Filo’ya yönelik protesto eylemleridir. 6. Filo’nun İstanbul ve İzmir limanlarını her ziyareti, kitlesel anti-emperyalist gösterilere dönüştü.
1968 kuşağı, ilk devrimci şehidini o günlerde verdi.

İstanbul, İzmir, Trabzon’da şiddetlenen 6. Filo karşıtı eylemler, 1968 Temmuz’unda zirveye tırmanır. 17 Temmuz akşamı İTÜ öğrencileri, Gümüşsuyu’nda Amerikan askerlerinin yatmakta olduğu oteli basar. Temel sloganlar “Amerikalı it, evine git”, “Yankee Go Home” ve “Bağımsız Türkiye”.

Dönemin İçişleri Bakanı Faruk Sükan, ABD askerlerinin korunması için, Emniyet teşkilatına kesin talimat vermiştir. Polis, o akşam verilen emre uyarak İTÜ yurdunu bastı. Çıkan çatışmada 47 kişi yaralandı. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi 3. sınıf öğrencisi Vedat Demircioğlu pencereden atılarak ağır yaralandı. Vedat Demircioğlu, sekiz gün komada kaldıktan sonra 25 Temmuz 1968 günü yaşamını yitirdi.

Arkadaşlarını kaybeden öğrenciler, protesto gösterilerini yoğunlaştırır. Taksim’den yüzlerce genç, Dolmabahçe’ye doğru yürüyüşe geçer. “İstanbul Amerikan genelevi, Türk kızları Amerikan cariyesi olamaz!” diyen gençlerin etrafında kısa sürede halktan ve esnaftan binlerce kişi toplanır. Yakalanan tüm ABD askerleri denize atılır.

TİP Eminönü ilçesi üyesi ve FKF’li Vedat Demircioğlu, Hasan Yalçın’ın çocukluk arkadaşıydı. Konya’nın aynı ilçesinde Hadim’de büyümüşler, üniversiteye aynı yıl girmişlerdi. Vedat Demircioğlu Hukuk Fakültesi’ne, Hasan Yalçın da İTÜ’ye.

Hasan Yalçın anlatıyor: “Vedat Demircioğlu, yurdun ikinci katından atılarak, betonun üzerine düşerek öldürüldü. Amerikan 6. Filosu’na karşı eylemler yapmıştık. Polis kuşatmıştı. Polisin üniversiteye girmesi yasaktı. Fakat bir izin çıkardılar: ‘Yurt üniversiteye dâhil değildir. Oraya girebilirsiniz.’ diye. Gece saat üç civarında polis saldırdı ve o saldırı sırasında Vedat öldürüldü.”

1968 BAHARI

FKF’nin doğru politikalarının açtığı zeminde, 1968 eylemleri boy verdi. 1968 baharındaki hareketlerde ve Haziran ayındaki üniversite işgallerinde, hem FKF Genel Başkanı olarak kamuoyu önünde resmi önderliğini ve hem de fiili önderliğini Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek yaptı. 68’in gençlik önderleri arasında Hasan Yalçın, Ferit İlsever, Aslan Kılıç da vardır.

Millî Demokratik Devrim stratejisini savunan bir önderliğin FKF’nin başına geçmesi, 1968 Hareketi’nin ideolojik ve örgütsel ortamının oluşmasında belirleyici oldu. FKF, emperyalizme karşı ortak eylem ve cephe siyaseti izlemeye başladı; bunun üzerine ortam birden bire değişti.

29 Nisan 1968’de Ankara’da FKF’nin önderliğinde görkemli bir miting düzenlendi. Devrimciler Güçbirliği’nin (Dev-Güç) düzenlediği mitingde, gerici saldırganlar ilk kez bozguna uğratıldı.

14-19 Mayıs 1968’de İstanbul FKF’nin başında bulunduğu 17 örgüt “NATO’ya Hayır Haftası” yaptı. 10 Haziran’dan 25 Haziran 1968’e kadar süren üniversite işgalleri oldu. Temmuz-Ağustos 1968’de İstanbul, Ankara ve İzmir’de 6. Filo’ya karşı protesto eylemleri gerçekleşti. Kasım 1968’de ise Samsun’dan Ankara’ya “Mustafa Kemal Yürüyüşü” yapıldı.

FKF, 1968’in büyük öğrenci hareketleri içinde kitleselleşecek ve 1969 yılında Türkiye Devrimci Gençlik Federasyonu (Dev-Genç) adını alacaktır.

FİKİR KULÜPLERİ FEDERASYONU (FKF)

Üniversite gençliğinin kitlesel örgütü Fikir Kulüpleri Federasyonu’nun (FKF) ilk çekirdeği bu yıllarda doğdu. Üniversitelerde daha çok liberal aydınların egemenliğinde olan fikir kulüpleri, süreç içinde devrimci fikirlerin merkezi oldu.

FKF 1965 yılında kuruldu. Kuruluşunda Türkiye İşçi Partisi’nin denetiminde olan FKF, 1968’in büyük öğrenci hareketleri içinde kitleselleşecek ve 1969 yılında Türkiye Devrimci Gençlik Federasyonu (Dev-Genç) adını alacaktır.

FKF, bir fikir akımına, sosyalizme bağlı gençlerin derneğiydi. Bir düşünce çevresinde örgütlenmeyi FKF başlattı. Diğer düşünce akımları da bundan sonra gençlik içinde örgütlenmeye başlayacaklardı. CHP’ye bağlı Sosyal Demokrasi Dernekleri, Adalet Partisi’ne bağlı Hür Düşünce Kulüpleri, MHP’ye bağlı Ülkü Ocakları FKF’den sonra kuruldular. 1965–66 öğretim yılının başlamasıyla başta SBF olmak üzere çeşitli üniversitelerde kurulu olan fikir kulüplerinin bir araya getirilerek federasyonlaşma çalışmaları başlandı.

FKF, 19 Nisan 1966 günü ilk antiemperyalist eylemini gerçekleştirdi. ABD Dışişleri Bakanı Dean Rusk’ın CENTO toplantısına katılmak için Ankara’ya gelişi FKF tarafından protesto edildi. 70 öğrenci gözaltına alındı.

İlk antiemperyalist miting ise 12 Kasım 1966 tarihinde oldu. Türk-İş’in, Amerikan üslerinde çalışan işçilere yönelik baskıları protesto etmek için Kurtuluş Cemal Gürsel Meydanı’nda düzenlediği mitinge FKF de destek verdi. Mitingte “Kahrolsun Amerika”, “Türkiye sömürge değildir”, “Yanke Go Home” sloganları atıldı.

Fikir Kulüplerinin tarihinde, Siyasal Bilgiler Fakültesi Fikir Kulübü’nün özel bir konumu bulunuyor. 27 Mayıs öncesi en önemli gençlik eylemlerinden olan 29 Nisan 1960 ve “555 K” (Beşinci ayın, beşinci gününde, saat beşte Kızılay’da!) eylemlerine SBF Fikir Kulübü üyeleri önderlik etmiştir. Ancak Fikir Kulüplerinin, liberal aydınların entelektüel seçkin kulübü kimliğinden kurtulması ve kitleselleşmesi 27 Mayıs Devrimi’nden sonra oldu.

KOZLU DİRENİŞİ

Zonguldak’ın Kozlu bölgesinde maden işçilerinin “ocağa inmeme” eyleminde, jandarmanın açtığı ateş sonucu işçilerden Satılmış Tepe ve Mehmet Çavdar öldürüldü, otuz işçi yaralandı. SBF Fikir Kulübü’nün ikinci yürüyüşü 17 Mart günü bu nedenle oldu.

SBF’den Cemal Gürsel Meydanı’na yapılan ve sıkı polis denetiminde olan “sessiz yürüyüş”te, “Amele değil işçi”, “Kurşun hak değil”, “Mebusa zam, işçiye gam”, “Satılık basın, sarı sendika, mutlu azınlık”, “Memlekette patronlar mı hâkim, kanunlar mı?”, “Tarihi uyanışı kurşun durduramaz” pankartları taşındı. Yürüyüş basında geniş yer alırken, Türk-İş yürüyüşe karşı olduğunu açıkladı.

Gençlik hareketi, 1960 öncesine göre yeni bir muhteva kazanmıştı. 1964 yılında Kıbrıs olayları meydana geldi-. İlk anti-Amerikan gençlik hareketleri bu dönemde patladı. Daha sonra Türkiye Milli Talebe Federasyonu’nun (TMTF) yönettiği gençlik kitleleri yabancı petrol tekellerine karşı etkili bir mücadeleye girişti.

SARAÇHANE MİTİNGİ

1961 yılı, Türkiye tarihinin en büyük işçi mitingi ile sona erdi. İstanbul İşçi Sendikaları Birliği, 31 Aralık 1961 günü Saraçhane Mitingini düzenledi. Kürsünün karşısındaki dev resimde, elinde Türk bayrağı olan tulumlu bir işçi masaya yumruğunu vuruyor, “Bizim de sözümüz var” diyordu. Yurdun çeşitli illerinden İstanbul’a gelen sendikalı işçiler, Taksim Anıtı’na çelenk koyduktan sonra Saraçhane meydanında buluştu. Türkiye işçi sınıfı tarihinde önemli bir yeri olan bu mitinge yaklaşık 250 bin işçi katıldı.

‘TÜRK SOLU’

“Türk Solu”, yayın hayatına 17 Kasım 1967 tarihinde başladı. 14 Nisan 1970’te, 126. sayıda kapandı. Türk Solu, TİP’in ideolojik ve siyasal çizgisine karşıydı. En önemli görüşü, Türkiye’nin milli demokratik devrim aşamasında olduğunu savunması ve TİP’in “sosyalist devrim” programına karşı çıkmasıydı.

Türk Solu’nun sahibi Şerif Tekben, Yazı İşleri Müdürü 1-18. sayılarda Vahap Erdoğdu, 19-31 sayılar arası Ahmet Say ve daha sonra kapanana kadar Bora Gözen oldu. Derginin Ankara Temsilcisi Ahmet Say’dı. Türk Solu’nun yazı kurulunu Şevki Akşit, İlhan Berktay, Vecdi Özgüner, Sevinç Özgüner, Kenan Ormanlar, Naci Ormanlar, Kemal İşler, Bora Gözen oluşturuyordu.

29 Nisan 1968’de Ankara’da FKF’nin önderliğinde görkemli bir miting gerçekleştirildi. Devrimciler Güçbirliği’nin (Dev-Güç) düzenlediği mitigde, gerici saldırganlar ilk kez bozguna uğratıldı.

14-19 Mayıs 1968’de İstanbul FKF’nin başında bulunduğu 17 örgüt “NATO’ya Hayır” haftası yaptı.
10 Haziran’dan 25 Haziran 1968’e kadar süren üniversite işgalleri oldu.

Temmuz-Ağustos 1968’de İstanbul, Ankara ve İzmir’de 6. Filo’ya karşı protesto eylemleri gerçekleşti.
Kasım 1968’de ise Samsun’dan Ankara’ya “Mustafa Kemal Yürüyüşü” yapıldı.

29 NİSAN MİTİNGİ

Dev-Güç’ün ilk önemli eylemi, 29 Nisan’ın 8. yıldönümünde 1968’de Ankara’da yapıldı. FKF’nin önderliğinde görkemli bir miting düzenlendi. Zafer Alanı’ndaki mitinge binlerce kişi katıldı. TİP yönetiminin karşı çıkmasına rağmen ilk kez Sosyalist ve Kemalist kuvvetler bir araya geldiler. Milli cephe politikası ve eylemci çizgi, geniş gençlik kitlesinde büyük bir sevgiyle karşılandı. Eylem, dünya basınında da yankı yaptı.

Mitingde Aziz Nesin, İlhan Selçuk, Kadri Kaplan ve FKF Genel Sekreteri Ömer Özerturgut konuştu. Mitinge birkaç yüz kişilik eli sopalı sağcı bir grup, Sıhhiye’den “Komünistler Moskova’ya” diye slogan atarak saldırdı. Saldırganların ilk kez bozguna uğratılması gençlik içinde FKF’nin itibarını birden yükseltti.

HAZİRAN İŞGALLERİ

Demokratik Üniversite Hareketi, 10 Haziran 1968 günü Ankara’da Hukuk Fakültesi’nin işgaliyle başladı. Birkaç saat sonra DTCF işgal edildi. Ertesi gün de Fen Fakültesi.

Ankara’da ilk işgalleri gerçekleştiren Hukuk, DTCF ve Fen Fakülteleri Fikir Kulüpleri’nin başkanları Atıl Ant, Gün Zileli ve Ömer Özerturgut hem FKF’nin merkez yöneticileriydiler, hem de hazırlıkları yapılan Aydınlık dergisinin kurucuları arasında yer aldılar.

1968 Baharı, gençliğin bulunduğu dönemdeki sorunları doğru saptayabilen, gençliğin istemleri doğrultusunda çözümler getirebilen ve peşinden gençlik yığınlarını sürükleyebilen, onları etkileyebilen ve onlara önderlik yapabilen gençlik önderlerini öne çıkardı.

1968’e kadar Sencer Güneşsoy (TMTF), Raif Ertem (TMTF), Taylan Benli (TMGT), Alp Kuran (TMGT), Bozkurt Nuhoğlu (TMGT) gibi daha çok Kemalist kökenli ve CHP çizgisinde, fakat onun tutucu yapısının dışında olan devrimci gençlerin önderliği görülüyordu.

1968’de ise yeni, sosyalist gençlik önderlerinin öne çıktığı görülüyor. İstanbul’da Hukuk Fakültesi öğrencisi ve DÖB Başkanı Deniz Gezmiş, İTÜ’den Hasan Yalçın, Harun Karadeniz, Tıp Fakültesi’nden Ömer Güven; Ankara DTCF’den Gün Zileli, Fen Fakültesi’nden Ömer Özerturgut, Ziraat Fakültesi’nden Atilla Sarp, SBF’den Mahir Çayan, Kamil Dede, Yusuf Küpeli, SBF Basın ve Yayın Yüksek Okulu’ndan Aktan İnce, Aydın Çubukçu, Hukuk Fakültesi’nden Doğu Perinçek, Atıl Ant, Mustafa Kuseyri, ODTÜ’den Sinan Cemgil, Tıp Fakültesi’nden Ruhi Koç, Gazi Eğitim Enstitüsü’nden Zeki Sarıhan, Ali Mercan ve Mehmet Demir, 68’in ilk akla gelen gençlik önderleriydi.

Deniz Gezmiş’in de öğrencisi bulunduğu İstanbul Hukuk Fakültesi’nde işgalin başlangıç sloganı “Ne sağ ne sol, boykot var” idi. Bu, bütün öğrenci kitlesini kucakladıktan sonra, onları sola çekebileceğine inanan ve gençliği eylem içinde dönüştürmeyi göze alan bir slogandır.

Nitekim öyle olmuştur. 68, “Sağ sol yok, boykot var” diye başlamış, fakat bir kuşağı sosyalist yapmıştır. İşgaller sırasında iki hafta içinde geniş öğrenci kitlelerinin CHP’nin denetiminden çıkıp FKF önderliğini benimsemeleri olayı yaşanmıştır.

Haziran işgalleri, yalnızca 1968’in değil Türkiye tarihinin en kitlesel ve en etkili gençlik eylemidir. Türkiye gençlik hareketinin henüz aşılmamış olan doruğudur. Bu mücadeleler, doğru devrimci stratejinin, bütün anti-emperyalist güçleri birleştiren politikanın, doğru örgütlenme anlayışının ve haklı zeminde ilerleyen eylem çizgisinin ürünleridir.

DEVAM EDECEK