Türkiye senelerdir AB kapısında bekletiliyor! İşte Türkiye-AB müzakerelerinin kısa tarihi

Avrupa Parlamentosu Türkiye ile ilgili hazırladığı 2022 raporunu kabul etti. Raporda Türkiye'nin AB üyeliğinin yeniden başlatılmayacağı ifade edildi. 60 senedir AB kapısında bekletilen Türkiye'de ise hükümet Avrupa Birliği'ne tam üyelik çağrıları yapıyor. Peki Türkiye-AB müzakereleri nasıl başladı?

Avrupa Parlamentosu'ndan Türkiye kararı! AB üyeliği aldatmacası sona erdiGündem

İLK İMZA 12 EYLÜL 1963'TE

Eski adı Avrupa Ekonomik Topluluğu olan AB'yle ilgili ilk süreç 1963 yılında başladı.

AET Bakanlar Konseyi, Türkiye'nin yapmış olduğu başvuruyu kabul ederek üyelik koşulları gerçekleşinceye kadar geçerli olacak bir ortaklık anlaşması imzalanmasını önermiştir. Söz konusu Anlaşma 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanmış ve 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

GÜMRÜK BİRLİĞİ SÜRECİ

13 Kasım 1970 tarihinde imzalanan ve 1973 yılında yürürlüğe giren Katma Protokol ile birlikte, Ankara Anlaşması'nda öngörülen hazırlık dönemi sona ermiş ve "Geçiş Dönemi"ne ilişkin koşullar belirlenmiştir. Bu dönemde taraflar arasında sanayi ürünleri, tarım ürünleri ve kişilerin serbest dolaşımının sağlanması ve Gümrük Birliği'nin tamamlanması öngörülmüştür.

1971 yılı itibarıyla, Katma Protokol çerçevesinde, Topluluk, bazı petrol ve tekstil ürünleri dışında Türkiye'den ithal ettiği tüm sanayi mallarına uyguladığı gümrük vergileri ve miktar kısıtlamalarını tek taraflı olarak sıfırlamıştır. Buna karşılık, Türkiye'nin AB kaynaklı sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini tedricen sıfırlaması öngörülmüş ve böylece Gümrük Birliği'nin fiilen yürürlüğe girmesi için 22 yıllık bir süre tanınmıştır.

12 EYLÜL 1980 SÜRECİNDE ASKIYA ALINDI

Türkiye-AB ilişkileri, 1970'li yılların başından 1980'lerin ikinci yarısına kadar, siyasi ve ekonomik nedenlerden dolayı istikrarsız bir seyir izlemiştir. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından ilişkiler resmen askıya alınmıştır.

1980'Lİ YILLARDA AB VAATLERİ

1980 sonrasında başta Turgut Özal olmak üzere pek çok siyasetçi Türk milletine AB'ye tam üyelik vaadinde bulundu. AB aldatmacasını oy devşirmek için kullanan sistem partileri milleti kandırdı.

1983 yılında Türkiye'de sivil idarenin yeniden kurulması ve 1984 yılından itibaren Türkiye'nin ithal ikameci politikaları hızla terk etmesi ile beraber, Türkiye'nin dışa açılma süreci başlamıştır. Böylece 12 Eylül 1980 tarihinden itibaren dondurulmuş bulunan Türkiye-AET ilişkilerinin canlandırılması süreci başlamıştır.

Türkiye, 14 Nisan 1987 tarihinde, Ankara Anlaşması'nda öngörülen dönemlerin tamamlanmasını beklemeden, üyelik başvurusunda bulunmuştur. Komisyon, bu başvuru ile ilgili görüşünü 18 Aralık 1989'da açıklamış ve kendi iç bütünleşmesini tamamlamadan Topluluğun yeni bir üyeyi kabul edemeyeceğini belirtmiştir.

ÜRETİCİYİ ZORA SOKAN GÜMRÜK BİRLİĞİ

Türkiye, 1996 tarihinde Avrupa Gümrük Birliği'ne girdi.

Bu öneri Türkiye tarafından da olumlu değerlendirilmiş ve Gümrük Birliği'nin Katma Protokol'de öngörüldüğü şekilde 1995 yılında tamamlanması için gerekli hazırlıklara başlanmıştır. İki yıl süren müzakereler sonunda 5 Mart 1995 tarihinde yapılan Ortaklık Konseyi toplantısında alınan karar uyarınca Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Gümrük Birliği’yle birlikte, fındık, tütün ve pamuğa kota konmuş, üreticiler zor duruma düşmüştür.

ADAY ÜLKE STATÜSÜ

Türkiye-AB ilişkilerinin dönüm noktası, 10-11 Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki'de yapılan AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi'dir. Helsinki Zirvesi'nde Türkiye'nin adaylığı resmen onaylanmış ve diğer aday ülkelerle eşit konumda olacağı açık ve kesin bir dille ifade edilmiştir.

Katılım Ortaklığı Belgesi Avrupa Birliği tarafından, 2003, 2005, 2006 ve 2008 yıllarında tekrar gözden geçirilmiştir.

17 Aralık 2004 tarihli Brüksel Zirvesi'nde, Türkiye-AB müzakereleri yapılması kararlaştırılmıştır.

3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg'da yapılan Hükümetlerarası Konferans ile Türkiye resmen AB'ye katılım müzakerelerine başlamıştır.

Katılım Müzakerelerinde mevcut durumda şu ana kadar 16 fasıl müzakerelere açılmış, bir tanesi geçici olarak kapatılmıştır.

AB KAPILARINDA BEKLETİLME SÜRECİ

17 Mayıs 2012 tarihinde ise Türkiye ve Avrupa Komisyonu arasında Pozitif Gündem başlatılmıştır. Pozitif Gündem, Türkiye-AB ilişkileri açısından bazı önemli konulardaki işbirliği mekanizmalarının güçlendirilmesini ve siyasi blokajlı fasıllar dahil olmak üzere, oluşturulan çalışma gruplarıyla teknik açılış/kapanış kriterlerinin en kısa sürede yerine getirilmesini amaçlayan bir çalışma yöntemi olarak düşünülmüştür.

Bu gündemle de Türkiye AB kapılarında bekletilmiştir.

15 TEMMUZ SONRASI İLİŞKİLER ASKIYA ALINDI

15 Temmuz 2016 Amerikancı Darbe Girişimi’nin ardından ve Türkiye’nin terörle mücadeleye başlamasıyla birlikte AB, Türkiye karşıtı bir konuma geçti. Türkiye-AB ilişkileri kısmen askıya alındı ve Vize uygulaması bir yaptırım olarak kullanıldı.

Nitekim 26 Mart 2018’de düzenlenen Varna Zirvesi’nde bu durum bütün açıklığıyla ortaya konmuştur.

Türkiye-AB Ortaklık Konseyi üç buçuk yıllık bir aradan sonra 15 Mart 2019’da toplanmış, Türkiye 31 Ocak 2019’da Bükreş’te yapılan AB Dışişleri Bakanları Gayriresmi Toplantısına (Gymnich) toplantısına katılmış, AB ile 15 Ocak 2019 tarihinde Yüksek Düzeyli Ulaştırma Diyaloğu Toplantısı, 28 Şubat 2019 tarihinde ise Yüksek Düzeyli Ekonomik Diyalog Toplantısı yapılmış ve Alt Komite toplantıları düzenli aralıklarla gerçekleştirilmiştir.

Buna karşın Türkiye’nin KKTC ve Doğu Akdeniz’de geri adım atmaması nedeniyle Avrupa Birliği Türkiye karşıtı bir dizi kararlar aldı.

2023 yılında ise Avrupa Parlamentosu Türkiye raporunu onayladı. Raporda, Türkiye’nin AB’ye üyeliğinin başlatılamayacağı kaydedildi.