Dört dışişleri bakanı bugün Moskova'da

Türkiye ile Suriye arasındaki normalleşme sürecinde yeni bir aşamaya geçiliyor. Dışişleri bakanları seviyesinde düzenlenecek bu ilk resmi görüşmede, başta mültecilerin geri dönüşü olmak üzere terörle mücadeleden ticaretin canlandırılmasına kadar bir dizi konunun masaya yatırılması öngörülüyor.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, önceki gün akşam bir televizyon kanalında görüşmeye ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Çavuşoğlu, bu görüşmenin Suriye odaklı olacağını ve Türkiye’deki mültecilerin güvenli şekilde ülkelerine dönmesi, bunun için gerekli zeminin hazırlanması gibi konuların ele alınacağını dile getirdi. Suriye’nin kuzeyinde Türkiye’nin terörden temizlediği bölgelere 550 bin mültecinin döndüğünü hatırlatan Çavuşoğlu, geri kalan mültecilerin dönüşü için Suriye Hükümeti'nin yanı sıra Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği ile de işbirliği yapılması gerektiğini kaydetti. Suriye Hükümeti'nin daha önce geri dönüşler için af çıkardığını anımsatan ancak bu dönüş sürecinin BM ile birlikte ve şeffaf şekilde yapılması gerektiğini dile getiren Çavuşoğlu, “Rejim genel anlamda Suriyelilerin dönmesini istiyor ama Suriyelilerin şu anda dönmesi için can güvenliği artı ihtiyaçlarının karşılanıp karşılanmayacağı... Şu anda yönetim çok fazla karşılayamıyor.” açıklamasında bulundu.

Çavuşoğlu’nun, dörtlü zirveden sonra Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile de ikili bir görüşme yapacağı öğrenildi.

SURİYE'NİN ÖN ŞARTI VAR MI?

Türkiye ve Suriye arasında bir süredir yürütülen istihbarat düzeyindeki görüşmelerde, Suriye'nin normalleşme için Türk askerinin hemen ülkeden çekilmesini şart koştuğu iddia edilmişti. Fakat Şam yönetiminin Türk askerinin çekilmesi konusunda bir dayatması olmadığı, PKK/PYD ile ortak mücadeleye sıcak baktığı, yalnız terörün temizlenmesiyle birlikte Türk askerinin çekileceğine yönelik bir güvence istediği öğrenildi.

Türk tarafı da Suriye'nin topraklarında gözü olmadığını, yalnızca terörle mücadele için orada bulunduklarını, bunun Suriye yönetimi için de faydalı olduğunu vurguladı. Böylece ortak bir anlayışa varılarak daha ileri adımlar atmanın önü açıldı.

KOORDİNASYON MERKEZİ KURULACAK

Dört ülke arasında geçen haftalarda milli savunma bakanları düzeyinde yapılan görüşmede de terörle mücadele konusunda ortak bir koordinasyon merkezinin kurulması kararlaştırılmıştı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, yaptığı açıklamada, “Suriye topraklarında koordinasyon merkezi kurma çerçevesinde mutabık kaldık.” demişti. Akar, “Suriye’yle normalleşme noktasında hangi adımlar atılacak?” sorusuna şu yanıtı vermişti:

“11 yıl sonra Suriye ile görüşmemiz oldu. Bu toplantıda görüşlerimizi açıkça ifade ettik. Biz hiçbir şekilde işgalci bir kuvvet değiliz, en önemli amacımız terörle mücadele. Tek hedefimizin teröristler olduğunu kendilerine söyledik. Bizim komşularımızın toprak bütünlüğüne saygılı olduğumuzu ifade ettik. Suriyeli muhataplarımıza yaptığımız çalışmada teröristlerden bir anda kurtulmamız gerektiği anlatıldı. İlave bir mülteci akınına tahammülümüz yok, bunu önlememiz gerekiyor. Bu nedenle Suriye’de bulunmamız önemli. Bulunduğumuz bölgelerde hayatın normalleşmesi için bakanlıklarla yoğun bir çalışma içindeyiz. Teröristler Suriye’ye ait olan malları kullanıyorlar ve vatandaşların haklarını gasp ediyorlar. Bunlara karşı birlikte olmamız gerektiğini gündeme getirdik ve Suriye topraklarında koordinasyon merkezi kurma çerçevesinde mutabık kaldık.”

ABD RAHATSIZ

Diğer yandan Suriye yönetiminin 12 yıl aradan sonra Arap Birliği'ne dönüşü, Atlantik cephesini rahatsız etti. ABD ve Avrupa Komisyonu, Suriye'ye karşı tutumlarının değişmediği yönünde açıklamalarda bulundu.

Beyaz Saray Sözcüsü Karine Jean-Pierre, günlük basın toplantısında “Ortaklarımıza, Esad rejimiyle ilişkileri normalleştirmeyeceğimizi ve yaptırımlarımızın tam olarak yürürlükte kalacağını açıkça belirtiyoruz.” ifadelerini kullandı. Jean-Pierre, Sezar Yaptırım Yasası'na bağlılıklarını, Şam ile görüşen ortaklarına bildirdiklerini ve bu konuda yaptırımların riske atılmaması konusunu görüştüklerini aktardı.

ABD Başkanı Joe Biden da “ulusal güvenliğe tehdit oluşturmaya devam ettiğini” belirttiği Suriye Hükümeti'nin eylemlerinden kaynaklanan “ulusal acil durum” halinin uzatılmasına karar verdi.

ÇİN DÖNÜŞTEN MEMNUN

Çin ise Suriye'nin Arap Birliği'ne dönüşünü memnuniyetle karşıladığını bildirdi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Vınbin, Pekin'de düzenlenen olağan basın toplantısında, Suriye'nin Arap Birliği'ne dönüşü için diplomatik girişimlerde bulunduklarını belirtti. Pekin'in Orta Doğu'da barış ve istikrar için Arap devletlerinin birlik ve beraberlik içinde olmasını desteklediğini vurgulayan Sözcü Vang, Şam'ın Birliğe dönüşünden memnun olduklarını ifade etti. Vang, Çin'in Orta Doğu Özel Temsilcisi Cai Cün'ün geçen ay Şam'a yaptığı ziyarette Suriye sorununun siyasi çözümü ve ülkenin Arap Birliği'ne dönüşünün kolaylaştırması konusunda muhataplarıyla görüş alışverişinde bulunduğunu, ardından ilgili Arap devletlerine heyetler gönderildiğini aktardı. Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad'ın da Çin Dışişleri Bakanı Çin Gang'ın davetiyle yakında Pekin'i ziyaret edeceği bilgisini paylaşan Vang, “Suriye'nin ve diğer Arap ülkelerinin dostu olarak Çin, Arap dayanışmasını destekleyerek bu yönde çaba göstermeyi sürdürecek.” dedi.

ESAD 19 MAYIS'TA ZİRVEDE

Arap Birliği, 12 Kasım 2011'de Suriye'nin Birliğe üyeliğini askıya almıştı. Arap Birliğine üye ülkelerin dışişleri bakanları, 7 Mayıs 2023'te, Kahire'de düzenlenen Arap Dışişleri Bakanları Toplantısı'nda, Suriye'nin Birliğe dönmesi konusunda anlaşmaya vardı. Böylece Suriye’nin Arap Birliği Meclisi’nin yanı sıra tüm kurumsal çalışmalara katılımının önü açıldı. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad da isterse 19 Mayıs’ta Riyad’da düzenlenecek liderler zirvesine katılabilecek.